Zofia Kozłowska z d. Gaczoł (ur. 1924, Warszawa), przed wojną uczennica Państwowego Gimnazjum i Liceum Żeńskiego im. Juliusza Słowackiego przy ul. Wawelskiej 46 w Warszawie, w czasie okupacji uczęszczała tam na tajne komplety. Maturę zdała wiosną 1943. Do AK wprowadzona we wrześniu 1942 r. Odbyła szkolenie wojskowe i sanitarne w Szpitalu Wolskim przy ul. Płockiej 26. W lipcu 1944 r. dostała przydział do V Obwodu Mokotów Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - WSK (Wojskowa Służba Kobiet). W godzinie "W" jako sanitariuszka uczestniczyła w szturmie na budynki SGGW przy ul. Rakowieckiej 4 (SS-Stauferkaserne). Po załamaniu się kolejnych ataków w grupie kilku sanitariuszek przedarła się na południowy Mokotów. Od 5 do 20 sierpnia 1944 opiekowała się rannymi w szpitalu powstańczym utworzonym przy szpitalu sióstr elżbietanek (Malczewskiego 18). 20 sierpnia została ranna i odcięta od macierzystej jednostki. Po opanowaniu Służewca przez Niemców we wrześniu 1944 r. opuściła Warszawę wraz z ludnością cywilną. Uciekła z kolumny, ukrywała się najpierw w Helenowie, a od października w Skolimowie. W styczniu 1945 r. wróciła do Warszawy. Po wojnie pani Zofia nie ujawniła się ani przed „komisją likwidacyjną b. AK”, ani później
zrobiła to dopiero po roku 1989. W nagraniu pani Zofia wspomina wybuch wojny, drogę na wschód za ojcem we wrześniu 1939, obawy przed represjami ze strony Rosjan i Ukraińców w okolicach Równego, powrót do Warszawy, początki konspiracji i swój udział w powstaniu warszawskim.
mehr...
weniger
[00:00:00] – ur. 1925 r. w Warszawie. Ojciec był wojskowym, matka maszynistką w biurze wojskowym. Po ślubie mieszkają na Nalewkach, potem dostają mieszkanie na Pradze w okolicy ul. Jagiellońskiej. Opis posesji - murowane stajnie przebudowane na mieszkania. W otoczeniu park i korty tenisowe.
[00:04:00] – po drugiej stronie ul. Jagiellońskiej był ogród zoologiczny. Wichura zrywa ogrodzenie i zwierzęta wychodzą na wolność, dyrektor zoo zaprzecza. Boh. chodzi do szkoły na ul. Szeroką.
[00:06:00] – ojciec boh. z rodziną zostaje przeniesiony do Kalisza, gdzie dowódcą jest gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. Przeniesiony do Warszawy, przechodzi na wcześniejszą emeryturę. Zajmuje wysokie urzędowe stanowisko w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych na rogu ul. Rakowieckiej i Puławskiej, zajmuje się pojazdami dygnitarzy (kolumna samochodowa). Przeprowadzka rodziny na ul. Narbutta.
[00:08:00] – szkoła na rogu ul. Narbutta i Kazimierzowskiej zajęta przez SS. W tym budynku po wojnie był GUS, w którym boh. pracowała, niemieckie napisy w toaletach. Z mieszkania na Narbutta boh. wychodzi do Powstania, ojciec się ukrywa.
[00:10:00] – początek wojny, 1 września 1939 r., wiedzieli od ojca, że wojna wybuchnie. Boh. w kolorowym szlafroku matki gra na pianinie, słyszy pierwsze bomby zrzucone na Warszawę. Ojciec dostaje delegację na wschód, wycofywanie się za Równe. Poszli na wschód całą rodziną.
[00:12:00] – wędrówka do wsi za Równem. Boh. jeździła na wakacje do Worochty na Ukrainie, wtedy dobre relacje z Ukraińcami. Ojciec postanawia się zameldować w ratuszu.
[00:14:00] – urzędniczka radzi mu przebrać się i uciekać. Ojciec zdobywa ubranie cywilne. Kocioł, Ukraińcy, jeńcy polscy, oficerowie, boh. karmi ich przez płot. List od jeńca, który boh. przekazuje potem w Warszawie.
[00:16:00] – wkroczenie Armii Sowieckiej do Równego w rytm walca z „Fausta” przerobionego na marsz
okropne wrażenie. Rodzina boh. stara się wrócić do Warszawy.
[00:18:00] – antypolskie afisze, boh. chodzi i zrywa je. Pociąg do Lwowa, powrót do Warszawy. Z dworca na Pradze jadą furmanką przez most Poniatowskiego – boh. widzi niemieckiego żołnierza.
[00:20:00] – opis „polowania” na cywilów przez niemieckie samoloty w drodze Warszawa-Równe, strzelali do nich ‘jak do kaczek’.
[00:22:00] – naloty po drodze i pierwsze zetknięcie boh. ze śmiercią. Bombardowanie Lublina, restauracja w centrum Lublina, modlitwa w miejscu dla orkiestry rodziny boh. i rodziny żydowskiej. Worochta, Karpaty wschodnie, miejsce wypoczynkowe rodziny boh.
[00:24:00] – w Worochcie nie czuło się napięcia między Polakami i Ukraińcami. Powrót do Warszawy cd.
[00:26:00] – ojciec pracownikiem cywilnym, wstępuje do tajnej organizacji. Przy Narbutta 38 mieszka przedwojenny dziennikarz [Antoni Openchowski, Opęchowski] współpracujący z Niemcami. Doniósł na ojca. Ojciec postanawia nocować u matki w Al. Jerozolimskich.
[00:28:00] – najście gestapo z dziennikarzem po godzinie policyjnej. Krzyki, boh. leży w łóżku, każą im się ubierać, Niemiec podaje jej ubranie.
[00:30:00] - ojciec się ukrywa w kieleckiem, albumy z jego wizerunkiem wyniesiono z domu, żeby nie mogli go rozpoznać. Mieszkanie boh. i biblioteka.
[00:32:00] – wstąpienie boh. do AK, udział w Powstaniu. Mieszkanie boh. przy ul. Narbutta 38 m. 8, na drugim piętrze, podpalone przez Niemców, został tylko obraz ślubny rodziców.
[00:34:00] – budynek przetrwał. Szkoła na rogu Narbutta i Kazimierzowskiej zajęta przez Niemców, gdy wychodzili, to śpiewali. Budynek miał podczas powstania kryptonim [„Basy”].
[00:36:00] – okupacyjna Warszawa była niebezpieczna, boh. ucieka przez śledzącym ją Niemcem. Trudne warunki materialne. Boh. daje korepetycje.
[00:38:00] – gimnazjum Słowackiego częściowo zajęte przez Niemców, potem młodzież wyrzucono, zaczęły się tajne komplety. Przystąpienie boh. do AK, była sanitariuszką, komendantka [Anna Danuta, ps. „Jagienka”] Staniszkis.
[00:40:00] – 1942 r., szkolenia w szpitalu wolskim, kursy dla dziewcząt. Przydział w Powstaniu w willi przerobionej na szpital przy ul. Malczewskiego [18].
[00:42:00] - lekarzem-szefem boh. był dr [Piotr] Słonimski. Na najwyższym piętrze trzymano trzech rannych Niemców, boh. się nimi zajmowała, cieszyli się, że nie muszą walczyć. Choroby zakaźne w szpitalu.
[00:44:00] – dr Słonimski ginie podczas nalotu. Boh. ranna w nogę na ul. Dolnej podczas akcji, Staniszkis wyprowadziła ją na wieś, na Służewiec.
[00:46:00] – boh. ucieka w Piastowie z marszu ludności do Pruszkowa, chowa się w rowie. Idzie piechotą do Skolimowa, tam zatrudniona przez znajomych w sklepie.
[00:48:00] – wybuch Powstania, punkt zborny w godzinie „W” w mieszkaniu p. Staniszkis, róg Rakowieckiej i Kieleckiej. Boh. gra na pianinie, śpiewają. Atak na SGGW, gdzie były koszary Niemców, ranni i zabici. Sanitariuszki zostają w mieszkaniu, zemsta Niemców na mieszkańcach.
[00:50:00] – front na ul. Madalińskiego. Sanitariuszki idą w białych fartuchach, boh. zostaje ranna, wychodzi z Warszawy ludnością cywilną. Wyciąganie rannych, brak środków opatrunkowych.
[00:52:00] – utrata nadziei na pomoc Zachodu, przygnębienie.
[00:54:00] – służba boh. w Powstaniu, opieka nad rannymi i chorymi. Akcje na zewnątrz, pomoc na miejscu ostrzału, ranna. Niemcy strzelali także do sanitariuszek.
[00:56:00] – wypędzenie mieszkańców z ul. Narbutta przez Niemców. Matka wywieziona, dotarła do ojca w Kieleckiem. Historia walizki.
[00:58:00] – ocena powstania: nie zawsze można było udzielić pomocy, wykonać operację. Ludność cywilna na terenie Mokotowa siedziała w piwnicach, bała się. Cywile z Piastowa pomagali jej w trakcie ucieczki, dawali jedzenie. W Skolimowie również uzyskuje dużą pomoc.
[01:00:00] – Niemcy przeszukują domy po powstaniu, ukrywanie się pod podłogą. Wejście wojska sowieckiego, kontrast wizualny do wojska niemieckiego. Boh. styka się z ludnością żydowską w czasie wojny. Jej ojciec był intendentem wojskowym, jego kolegą był Mieczysław [Ferst, Ferszt?], Żyd, jego rodzice mieli kamienice.
[01:02:00] - kamienice, w których mieszkała rodzina boh. w Kaliszu i Warszawie należały do Polaków pochodzenia żydowskiego. Historia Ferszta, kapitana wojska [?]. Motto Tuwima o byciu Polakiem. Szlachecka rodzina męża boh.
[01:04:00] – górnicza rodzina ojca boh., międzynarodowe losy członków rodziny boh. Siostra teściowej boh. wyszła za najmłodszego brata Władysława Andersa [Tadeusz Anders]. Pobyt boh. w USA, wizyta u Andersów.
[01:06:00] – postać Tadeusza Andersa. Przedwojenna konkurencja endeków i piłsudczyków. Przemieszanie rodzin, różnorodność etniczna.
[01:08:00] – początek postępowania Niemców z Żydami, rozkaz śpiewania. Rodzina ojca z Krakowa dostała medal „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
[01:10:00] – pierwsze rozstrzelania na rogu Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich. Boh. chodziła do szkoły powszechnej dla rodzin wojskowych. Kolega ze szkoły, Jurek Dobrowolski, został wtedy rozstrzelany.
[01:12:00] – ojciec boh. w czasie okupacji działa w konspiracyjnej Służbie Zwycięstwu Polski (SZP) w Kaliszu, dowódcą był gen. [Michał] Karaszewicz-Tokarzewski. Ojciec w 1941 r. wyjeżdża na Kielecczyznę, tam dołącza do Batalionów Chłopskich.
[01:14:00] – ojciec w wolnych chwilach uczy dzieci wiejskie we wsi Psary i innych wsiach kieleckich, jest lubiany. Pseudonim boh. – „Grażyna”. Dzieje boh. po wojnie, studia, nie przyznaje się do działalności w AK – tak robiła większość znajomych.
[01:16:00] – boh. kończy SGH, pracuje w GUS, potem w wydawnictwach ekonomicznych [Państwowe Wydawnictwa Ekonomiczne]
[01:18:00] – pracują tam prości, niewykształceniu ludzie, naczelny dyrektor [Józef Gruber] był wcześniej fryzjerem, miał inteligentną sekretarkę. Bunt inteligencji.
[01:20:00] – po wojnie ojciec boh. był na emeryturze, zaczął pracować jako urzędnik w sektorze budowniczym, wiózł kolumnę Zygmunta do Warszawy, udział w akcie erekcyjnym.
[01:22:00] – boh. dostała się na studia bez przeszkód, nikt nie pytał jej o przeszłość.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..