Kozłowska Zofia
Zofia Kozłowska z d. Gaczoł (ur. 1924, Warszawa), przed wojną uczennica Państwowego Gimnazjum i Liceum Żeńskiego im. Juliusza Słowackiego przy ul. Wawelskiej 46 w Warszawie, w czasie okupacji uczęszczała tam na tajne komplety. Maturę zdała wiosną 1943. Do AK wprowadzona we wrześniu 1942 r. Odbyła szkolenie wojskowe i sanitarne w Szpitalu Wolskim przy ul. Płockiej 26. W lipcu 1944 r. dostała przydział do V Obwodu Mokotów Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - WSK (Wojskowa Służba Kobiet). W godzinie "W" jako sanitariuszka uczestniczyła w szturmie na budynki SGGW przy ul. Rakowieckiej 4 (SS-Stauferkaserne). Po załamaniu się kolejnych ataków w grupie kilku sanitariuszek przedarła się na południowy Mokotów. Od 5 do 20 sierpnia 1944 opiekowała się rannymi w szpitalu powstańczym utworzonym przy szpitalu sióstr elżbietanek (Malczewskiego 18). 20 sierpnia została ranna i odcięta od macierzystej jednostki. Po opanowaniu Służewca przez Niemców we wrześniu 1944 r. opuściła Warszawę wraz z ludnością cywilną. Uciekła z kolumny, ukrywała się najpierw w Helenowie, a od października w Skolimowie. W styczniu 1945 r. wróciła do Warszawy. Po wojnie pani Zofia nie ujawniła się ani przed „komisją likwidacyjną b. AK”, ani później
zrobiła to dopiero po roku 1989. W nagraniu pani Zofia wspomina wybuch wojny, drogę na wschód za ojcem we wrześniu 1939, obawy przed represjami ze strony Rosjan i Ukraińców w okolicach Równego, powrót do Warszawy, początki konspiracji i swój udział w powstaniu warszawskim.
more...
less
[00:00:00] – ur. 1925 r. w Warszawie. Ojciec był wojskowym, matka maszynistką w biurze wojskowym. Po ślubie mieszkają na Nalewkach, potem dostają mieszkanie na Pradze w okolicy ul. Jagiellońskiej. Opis posesji - murowane stajnie przebudowane na mieszkania. W otoczeniu park i korty tenisowe.
[00:04:00] – po drugiej stronie ul. Jagiellońskiej był ogród zoologiczny. Wichura zrywa ogrodzenie i zwierzęta wychodzą na wolność, dyrektor zoo zaprzecza. Boh. chodzi do szkoły na ul. Szeroką.
[00:06:00] – ojciec boh. z rodziną zostaje przeniesiony do Kalisza, gdzie dowódcą jest gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. Przeniesiony do Warszawy, przechodzi na wcześniejszą emeryturę. Zajmuje wysokie urzędowe stanowisko w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych na rogu ul. Rakowieckiej i Puławskiej, zajmuje się pojazdami dygnitarzy (kolumna samochodowa). Przeprowadzka rodziny na ul. Narbutta.
[00:08:00] – szkoła na rogu ul. Narbutta i Kazimierzowskiej zajęta przez SS. W tym budynku po wojnie był GUS, w którym boh. pracowała, niemieckie napisy w toaletach. Z mieszkania na Narbutta boh. wychodzi do Powstania, ojciec się ukrywa.
[00:10:00] – początek wojny, 1 września 1939 r., wiedzieli od ojca, że wojna wybuchnie. Boh. w kolorowym szlafroku matki gra na pianinie, słyszy pierwsze bomby zrzucone na Warszawę. Ojciec dostaje delegację na wschód, wycofywanie się za Równe. Poszli na wschód całą rodziną.
[00:12:00] – wędrówka do wsi za Równem. Boh. jeździła na wakacje do Worochty na Ukrainie, wtedy dobre relacje z Ukraińcami. Ojciec postanawia się zameldować w ratuszu.
[00:14:00] – urzędniczka radzi mu przebrać się i uciekać. Ojciec zdobywa ubranie cywilne. Kocioł, Ukraińcy, jeńcy polscy, oficerowie, boh. karmi ich przez płot. List od jeńca, który boh. przekazuje potem w Warszawie.
[00:16:00] – wkroczenie Armii Sowieckiej do Równego w rytm walca z „Fausta” przerobionego na marsz
okropne wrażenie. Rodzina boh. stara się wrócić do Warszawy.
[00:18:00] – antypolskie afisze, boh. chodzi i zrywa je. Pociąg do Lwowa, powrót do Warszawy. Z dworca na Pradze jadą furmanką przez most Poniatowskiego – boh. widzi niemieckiego żołnierza.
[00:20:00] – opis „polowania” na cywilów przez niemieckie samoloty w drodze Warszawa-Równe, strzelali do nich ‘jak do kaczek’.
[00:22:00] – naloty po drodze i pierwsze zetknięcie boh. ze śmiercią. Bombardowanie Lublina, restauracja w centrum Lublina, modlitwa w miejscu dla orkiestry rodziny boh. i rodziny żydowskiej. Worochta, Karpaty wschodnie, miejsce wypoczynkowe rodziny boh.
[00:24:00] – w Worochcie nie czuło się napięcia między Polakami i Ukraińcami. Powrót do Warszawy cd.
[00:26:00] – ojciec pracownikiem cywilnym, wstępuje do tajnej organizacji. Przy Narbutta 38 mieszka przedwojenny dziennikarz [Antoni Openchowski, Opęchowski] współpracujący z Niemcami. Doniósł na ojca. Ojciec postanawia nocować u matki w Al. Jerozolimskich.
[00:28:00] – najście gestapo z dziennikarzem po godzinie policyjnej. Krzyki, boh. leży w łóżku, każą im się ubierać, Niemiec podaje jej ubranie.
[00:30:00] - ojciec się ukrywa w kieleckiem, albumy z jego wizerunkiem wyniesiono z domu, żeby nie mogli go rozpoznać. Mieszkanie boh. i biblioteka.
[00:32:00] – wstąpienie boh. do AK, udział w Powstaniu. Mieszkanie boh. przy ul. Narbutta 38 m. 8, na drugim piętrze, podpalone przez Niemców, został tylko obraz ślubny rodziców.
[00:34:00] – budynek przetrwał. Szkoła na rogu Narbutta i Kazimierzowskiej zajęta przez Niemców, gdy wychodzili, to śpiewali. Budynek miał podczas powstania kryptonim [„Basy”].
[00:36:00] – okupacyjna Warszawa była niebezpieczna, boh. ucieka przez śledzącym ją Niemcem. Trudne warunki materialne. Boh. daje korepetycje.
[00:38:00] – gimnazjum Słowackiego częściowo zajęte przez Niemców, potem młodzież wyrzucono, zaczęły się tajne komplety. Przystąpienie boh. do AK, była sanitariuszką, komendantka [Anna Danuta, ps. „Jagienka”] Staniszkis.
[00:40:00] – 1942 r., szkolenia w szpitalu wolskim, kursy dla dziewcząt. Przydział w Powstaniu w willi przerobionej na szpital przy ul. Malczewskiego [18].
[00:42:00] - lekarzem-szefem boh. był dr [Piotr] Słonimski. Na najwyższym piętrze trzymano trzech rannych Niemców, boh. się nimi zajmowała, cieszyli się, że nie muszą walczyć. Choroby zakaźne w szpitalu.
[00:44:00] – dr Słonimski ginie podczas nalotu. Boh. ranna w nogę na ul. Dolnej podczas akcji, Staniszkis wyprowadziła ją na wieś, na Służewiec.
[00:46:00] – boh. ucieka w Piastowie z marszu ludności do Pruszkowa, chowa się w rowie. Idzie piechotą do Skolimowa, tam zatrudniona przez znajomych w sklepie.
[00:48:00] – wybuch Powstania, punkt zborny w godzinie „W” w mieszkaniu p. Staniszkis, róg Rakowieckiej i Kieleckiej. Boh. gra na pianinie, śpiewają. Atak na SGGW, gdzie były koszary Niemców, ranni i zabici. Sanitariuszki zostają w mieszkaniu, zemsta Niemców na mieszkańcach.
[00:50:00] – front na ul. Madalińskiego. Sanitariuszki idą w białych fartuchach, boh. zostaje ranna, wychodzi z Warszawy ludnością cywilną. Wyciąganie rannych, brak środków opatrunkowych.
[00:52:00] – utrata nadziei na pomoc Zachodu, przygnębienie.
[00:54:00] – służba boh. w Powstaniu, opieka nad rannymi i chorymi. Akcje na zewnątrz, pomoc na miejscu ostrzału, ranna. Niemcy strzelali także do sanitariuszek.
[00:56:00] – wypędzenie mieszkańców z ul. Narbutta przez Niemców. Matka wywieziona, dotarła do ojca w Kieleckiem. Historia walizki.
[00:58:00] – ocena powstania: nie zawsze można było udzielić pomocy, wykonać operację. Ludność cywilna na terenie Mokotowa siedziała w piwnicach, bała się. Cywile z Piastowa pomagali jej w trakcie ucieczki, dawali jedzenie. W Skolimowie również uzyskuje dużą pomoc.
[01:00:00] – Niemcy przeszukują domy po powstaniu, ukrywanie się pod podłogą. Wejście wojska sowieckiego, kontrast wizualny do wojska niemieckiego. Boh. styka się z ludnością żydowską w czasie wojny. Jej ojciec był intendentem wojskowym, jego kolegą był Mieczysław [Ferst, Ferszt?], Żyd, jego rodzice mieli kamienice.
[01:02:00] - kamienice, w których mieszkała rodzina boh. w Kaliszu i Warszawie należały do Polaków pochodzenia żydowskiego. Historia Ferszta, kapitana wojska [?]. Motto Tuwima o byciu Polakiem. Szlachecka rodzina męża boh.
[01:04:00] – górnicza rodzina ojca boh., międzynarodowe losy członków rodziny boh. Siostra teściowej boh. wyszła za najmłodszego brata Władysława Andersa [Tadeusz Anders]. Pobyt boh. w USA, wizyta u Andersów.
[01:06:00] – postać Tadeusza Andersa. Przedwojenna konkurencja endeków i piłsudczyków. Przemieszanie rodzin, różnorodność etniczna.
[01:08:00] – początek postępowania Niemców z Żydami, rozkaz śpiewania. Rodzina ojca z Krakowa dostała medal „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
[01:10:00] – pierwsze rozstrzelania na rogu Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich. Boh. chodziła do szkoły powszechnej dla rodzin wojskowych. Kolega ze szkoły, Jurek Dobrowolski, został wtedy rozstrzelany.
[01:12:00] – ojciec boh. w czasie okupacji działa w konspiracyjnej Służbie Zwycięstwu Polski (SZP) w Kaliszu, dowódcą był gen. [Michał] Karaszewicz-Tokarzewski. Ojciec w 1941 r. wyjeżdża na Kielecczyznę, tam dołącza do Batalionów Chłopskich.
[01:14:00] – ojciec w wolnych chwilach uczy dzieci wiejskie we wsi Psary i innych wsiach kieleckich, jest lubiany. Pseudonim boh. – „Grażyna”. Dzieje boh. po wojnie, studia, nie przyznaje się do działalności w AK – tak robiła większość znajomych.
[01:16:00] – boh. kończy SGH, pracuje w GUS, potem w wydawnictwach ekonomicznych [Państwowe Wydawnictwa Ekonomiczne]
[01:18:00] – pracują tam prości, niewykształceniu ludzie, naczelny dyrektor [Józef Gruber] był wcześniej fryzjerem, miał inteligentną sekretarkę. Bunt inteligencji.
[01:20:00] – po wojnie ojciec boh. był na emeryturze, zaczął pracować jako urzędnik w sektorze budowniczym, wiózł kolumnę Zygmunta do Warszawy, udział w akcie erekcyjnym.
[01:22:00] – boh. dostała się na studia bez przeszkód, nikt nie pytał jej o przeszłość.
more...
less