Czaputowicz Jacek cz. 4

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1769

31 października 2022, Warszawa

1:29

Jacek Czaputowicz (ur. 1956, Warszawa) – od końca lat 70 był współpracownikiem KOR, w latach 1980-81 jednym z liderów NZS, w 1985 roku współtwórcą WiP, w 1986 więziony przez kilka miesięcy. Po 1989 roku pracownik MSZ, w latach 1999-2006 zastępca szefa Służby Cywilnej, w latach 2008-12 dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, od 2017 wiceminister spraw zagranicznych, a w latach 2018-20 minister spraw zagranicznych.

[00:00:10] Wprowadzenie stanu wojennego, aresztowanie boh. w nocy w mieszkaniu rodziców, komisariat przy ul. Wilczej, dowożone radiowozami kolejne osoby. Przewiezienie na Białołękę. Krzysztof Śliwiński. W celi: Roman Zimand, Andrzej Kijowski. Kontakt przez okno z Andrzejem Czumą. [+]
[00:03:00] Przeniesienie do innych baraków, w celi m.in. Marek Tabin, Jerzy Templin, Henryk Bąk, Grzegorz Chrostowski, obok za ścianą: Wojciech Borowik, Bogusław Sielewicz, Witold Sielewicz, Marek Kossakowski, Adam Romaniuk. Po kolejnym przeniesieniu w celi: Konrad Bieliński, Czesław Grudziński, Krzysztof Ślidziński, lekarz Wojciech Celiński. Radiowęzeł. W sierpniu [1982] przeniesienie boh. do Strzebielinka. Możliwość czytania książek, nadrabianie zaległości (Dostojewski, Proust).
[00:06:30] Pierwsza tygodniowa głodówka w styczniu [1982]. Przemycone do celi radio (RWE, RFI). Serwis prasowy w codziennym piśmie „Koniem przez świat”. Przekazywanie informacji między celami za pomocą „konia”. Po wyjściu z więzienia internowani wydawali pisma „Wakat” i „Czas przyszły”.
[00:09:50] Zwolnienie boh. 25 listopada [1982]. Warunki na Białołęce: kontakt z księżmi, msze, wiadomość o przyjściu na świat córki, widzenia z żoną. Nieliczni internowani kryminaliści.
[00:11:40] Przesłuchania przez esbeków, naciski, namawianie do współpracy lub wyjazdu za granicę. Przeniesienie Krzysztofa Śliwińskiego do Jaworza. Oprócz działaczy „S” i robotników internowano kilkudziesięciu studentów z NZS, m.in. Zbigniew Rykowski, Marcin Frybes, Jarosław Guzy, Tadeusz Nowicki.
[00:14:40] W wyniku rozwiązania NZS zwolnienie boh., Holewińskiego i Borowika z pracy w komisji koordynacyjnej NZS. Propaganda na temat biura NZS w telewizji, przesłuchania innych pracowników (Rościszewski, Czarnota, Małgorzata Łopińska). Przywrócenie do pracy przez sąd pracy. Działalność Teodora Klincewicza.
[00:18:20] Po powrocie z internowania boh. nadal był studentem [afrykanistyki i zaocznych SGPiS].
[00:19:30] Zaangażowanie w podziemną działalność NZS. W czasie internowania opublikowanie w paryskiej „Kulturze” tekstu „NZS i co dalej?”. Internowani Józef Taran, szef sekcji zagranicznej NZS, i Marek Adamczewski. Niemożność kontynuowania działalności NZS w stanie wojennym, atmosfera tymczasowości, rozważanie i realizowanie możliwych wariantów: grupy samokształceniowe, wydawanie prasy niezależnej, organizacja demonstracji, kluby dyskusyjne. Historia społecznego projektu Ustawy o szkolnictwie wyższym uchwalona z udziałem NZS (Włodzimierz Filipek, Krystyna Lachowicz, Jacek Kubiak, komisja Resicha), samodzielność wyższych uczelni, aktywny, uczestniczący w legalnych strukturach samorząd studencki. „Zaszli za skórę władzom”. Obrona Macieja Kuronia relegowanego z WSP w Olsztynie, internowanego w Białołęce. [+]
[00:26:10] Dalsza działalność w ramach NZS, utworzenie Komisji Interwencyjnej NZS (Józef Taran, Konstanty Radziwiłł i boh.), zdobywanie środków z zagranicy. Rejestr represji wobec studentów, dane z komitetu prymasowskiego, pomoc rzeczowa (paczki). Aresztowanie Klincewicza, brat Waldemar Klincewicz. Kontakty z ośrodkami w kraju.
[00:28:58] Współpraca boh. z pismem „Wakat” (Wojciech Borowik, Marek Kossakowski). W grudniu 1983 powołanie pisma środowiska akademickiego „Czas przyszły”. W redakcji: Jerzy Jackl, Agnieszka Kaczorowska, Anna Pawłowska, Małgorzata Łopińska, kolportaż kanałami NOW-ej i „Wakatu”. Tematyka studencka, sprawa Pyjasa, SKS (Piotr Kulesza). Wywiad z Krzysztofem Arkuszewskim i Mierzwą o bojówkach SZSP.
[00:32:00] Wydawanie odezw, NZS im. Józefa Piłsudskiego. Dofinansowanie z zagranicy, dbałość o przejrzystość finansów. Wyjazd boh. do Paryża w 1985 r., spotkanie z Giedroyciem – 1000 dolarów dla NZS. Działania boh. na Zachodzie, wywiad w „Kontakcie”, spotkania z Dawidem Warszawskim (Konstanty Gebert), Bogusławem Sonikiem.
[00:35:55] Sprawa otrzymania paszportu przez boh., po powrocie niejasna sytuacja z maszyną do pisania przekazaną w Szczecinie.
[00:38:00] Przekazanie pieniędzy od Giedroycia Radziwiłłowi – obiekcje Ryszarda Czarneckiego. Ostatni numer „Czasu przyszłego” w 1984 r. Powstanie WiP [Ruch Wolność i Pokój], odtworzenie „Czasy przyszłego” jako pisma WiP.
[00:40:03] Strategia: „Nie dać się wypchnąć z uczelni”, zarejestrowanie Towarzystwa Naukowego „Wiedza” (Piotr Niemczyk, Grzegorz Ilka, Jacek Konarzewski), otwarte spotkania dyskusyjne. Działania samorządu studenckiego – utworzenie sieci współpracy samorządów z różnych uczelni w różnych miastach. Politechnika Warszawska (Dobrowolski), UAM Poznań (Czerwiński), Uniwersytet Jagielloński (Jan Tombiński, Jan Rokita). Wyjazdy integracyjne samorządowców na Mazury, w góry. [+]
[00:43:54] Zmiana ustawy o szkolnictwie wyższym, wycofanie władz wyboru rektorów i próby zdominowania samorządów studenckich przez ZSP [Zrzeszenie Studentów Polskich].
[00:45:00] Próby dezintegracji przez władzę środowiska studentów, wkroczenie SB na towarzyskie spotkanie: Wojciech Starzyński, Józef Taran, Marek Zieliński. Sprawa matki boh.: operacja „Tarcza”. Nękanie boh., kilkukrotne aresztowania na ulicy przy wyjściu z domu. Dobrze zakonspirowana działalność w komisji interwencyjnej i wydawnicza („Czas przyszły”). Odkrycie po latach działalności esbeckiej „wtyczki” z Łodzi. Ówczesna strategia boh.: „wykorzystać wszystkie możliwości”. [+]
[00:49:55] Aresztowania studentów w całym kraju [w czasie stanu wojennego]: Rościszewski, Klincewicz, wspieranie studentów przez uczelnie. Pobicia studentów podczas demonstracji. Pomoc komitetu prymasowskiego: organizowanie pomocy prawnej, przygotowywanie paczek rozwożonych po całym kraju. [+]
[00:52:45] Pomoc rektora UW pomimo wykreślenia boh. z listy studentów. Obrona pracy magisterskiej na SGPiS w maju 1986 r., promotor Józef Balcerek.
[00:54:58] Naciski na boh., by zaniechał działalności, za pośrednictwem babci. Trójka dzieci uczęszczała do przedszkola u sióstr w Burakowie.
[00:57:53] Żona Magdalena Sadowska, córka Barbary Sadowskiej (oficera AK), działała w NZS, poznanie jesienią 1980 podczas wyjazdu do Gdańska na odsłonięcie pomnika Grudnia 1970. Urodziny córki 7 stycznia 1982. Ślub cywilny w 1984 r., w 1985 kościelny w parafii św. Barbary, ksiądz Jacek Salij. Życie opozycji studenckiej (WiP) w domu boh.
[01:00:57] Poszukiwanie możliwości zarobkowych – zatrudnienie w firmie dezynsekcji i deratyzacji, pomoc finansowa rodziców. Żona opiekowała się piątką dzieci. Punkt informacyjny WiP w domu boh.
[01:03:58] Początki działalności w WiP: obrona Marka Adamkiewicza, aktywnego działacza NZS, którego skazano na 2,5 roku za odmowę złożenia przysięgi wojskowej. List do Rady Państwa z żądaniem uwolnienia Adamkiewicza i zmiany „skandalicznej” treści przysięgi wojskowej („przymierze z Armią Czerwoną”).
[01:07:12] Pomoc profesorów prawa przy redagowaniu listu („łamanie sumienia”). Nieskuteczne petycje domagające się wypuszczenia na wolność Adamkiewicza. Głodówka w marcu [1986] w obronie Adamkiewicza, ksiądz [Leon] Kantorski z Podkowy Leśnej. Interwencja biskupa Jerzego Dąbrowskiego. Gotowość Jacka Kuronia do podjęcia głodówki, głodowali działacze studenccy z Warszawy, Szczecina, Wrocławia: Maciej Kuroń, Roland Kruk, Jarosław Dubiel, Aleksandra Sarata, Mirosław Witkowski, Krystyna Morawiec, Tomasz Wacko, Jerzy Taran, Konstanty Radziwiłł, Piotr Niemczyk, Marek Pogłód, Rafał Szczerba, Ksawery Wolski. [+]
[01:12:20] Głodówka trwała tydzień. W późniejszym okresie naciski władz na Kościół, by odmawiał przyjmowania głodujących. Skuteczność głodówek: odpolitycznienie wojska, które uczestniczyło w wielu zbrodniczych przedsięwzięciach politycznych przeciwko obywatelom: interwencja w Czechosłowacji, pacyfikacja Grudnia 1970, obsługa stanu wojennego. „Sojusz z Amią Sowiecką spycha żołnierzy do działalności kryminalnej”. Stanowisko WiP wobec wojska. [+]
[01:15:28] Nagłośnienie przesłania pacyfistycznego w kontekście geopolitycznym: gra ZSRR przeciwko USA. Wykorzystywanie przez ZSRR protestów przeciwko instalacji amerykańskich rakiet balistycznych Pershing na Zachodzie. Ruch pokojowy jako „instrument w rękach KGB” (Charles Bukowski). [+]
[01:17:23] Tekst Kuronia na temat „finlandyzacji” Polski. Spotkanie aktywistów pokojowych w Peruggi, m.in. Włodek Goldkorn (KOS, Komitet Oporu Społecznego). Kontakty z aktywistami czechosłowackimi z Karty 77. Wsparcie głodówki przez „Tygodnik Mazowsze”, otwarcie opozycjonistów na organizacje pacyfistyczne. [+]
[01:21:05] Pacyfista holenderski Jan Faber zaprosił na kongres pokoju Lecha Wałęsą, Jacka Kuronia i boh. Ujednolicenie wizerunku ruchu pokojowego: antyamerykański, a jednocześnie stojący po stronie opozycji demokratycznej za żelazną kurtyną, wspierający WiP, Kartę 77.
[01:23:10] Wykluwanie się ruchu Wolność i Pokój w Krakowie, liderzy z NZS na UJ: Jan Rokita, Bartłomiej Sienkiewicz, Bogdan Klich, Dariusz Rupiński, Grzegorz Surdy. Odwołanie się do nauk Jana Pawła II. „Ciągłe dyskusje” w Warszawie, uzgadnianie stanowiska: Radosław Huget i Bartłomiej Sienkiewicz z Krakowa, wspólna deklaracja założycielska. Trudne rozmowy z Wrocławiem (Leszek Budrewicz): „bardziej lewicowa” deklaracja ideowa. Dołączenie innych ośrodków.
[01:27:30] Zebranie rozmaitych środowisk (narodowe, antykomunistyczne, pacyfizm, zieloni, lewicowe, katolickie, anarchiści) pod jednym szyldem WiP. Pragmatyzm warszawski. Jarosław Wojewódzki, Kazimierz Sokołowski [i Krzysztof Sobolewski] z Gorzowa otrzymali wyroki 3 lat więzienia za odmowę służby wojskowej w LWP.
more...
less

Śmiłowicz Piotr

Saramonowicz Wojciech

Instytut Pileckiego

Film