Władysław Małek (ur. 1924, Przydonica) pochodzi z rodziny rolniczej. W czasie niemieckiej okupacji działał, podobnie jak ojciec, w Batalionach Chłopskich. Aresztowany przez Niemców, przebywał w więzieniu w Nowym Sączu, z którego udało mu się uciec. Po wojnie współpracował z WiN, za co został aresztowany przez UB i brutalnie przesłuchiwany. Po opuszczeniu więzienia wrócił do rodzinnej wsi, gdzie był długoletnim sołtysem.
[00:00:07] Ur. 24 stycznia 1924 r., rodzice Maria, Adam byli rolnikami, gospodarstwo 12 mórg, koń, 5 sztuk bydła. Ojciec był na wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie okupacji nauka w prywatnych domach – 7 klasa.
[00:05:20] Po śmierci Piłsudskiego śpiewano pieśń pogrzebową „W mogile ciemnej śpisz na wieki”. Nie było budynku szkolnego, dopiero szkołę „tysiąclatkę” zbudowali mieszkańcy w czynie społecznym, boh. organizował budowę, był sołtysem przez 32 lata.
[00:08:20] Zaangażowanie mieszkańców w budowę szkoły. Pomoc znajomego inspektora oświaty w Nowym Sączu. Rezygnacja z funkcji sołtysa – budowa własnego domu. Elektryfikacja wsi – zobowiązanie w czynie społecznym, słupy przewożone Nowego Sącza, „ogromny zapał”. Wcześniej używano lamp naftowych. Przed wojną tylko niektórzy mieli radio.
[00:13:40] Zabytkowy kościół w Przydonicy. W domu pomaganie rodzicom, skromne życie, połatane spodnie, małe dzieci chodziły w koszulach, bez spodni. Ludzie umieli sami wyprawiać skóry korą dębową i szyć buty, szewc samouk. Chodzenie do kościoła boso. Prywatny sklepik przy domu właściciela.
[00:17:30] Wyprawy do miasta pieszo lub wozem – rodzice sprzedawali prosiaki na jarmarku. Przed wojną działała karczma prowadzona przez Żyda, zapisywał „na zeszyt” – niektórzy chłopi w ten sposób potracili gospodarstwa.
[00:20:40] Sąsiad Żyd zajmował się handlem, elegancko się ubierał. Koledzy szkolni Żydzi – wychodzili z klasy podczas lekcji religii. „Dziady” chodzili od domu do domu: biedni, brudni, zarobaczeni, zabijali wszy kijami. Do lekarza jeździło się do Nowego Sącza, diagnoza na podstawie badania moczu. „Lepsi lekarze”. Zapłata za poradę lekarza: ze sprzedaży prosiąt, cieląt, owoców.
[00:27:24] Świnie w gospodarstwie. Żniwa ‒ zboże ścinane kosą albo sierpem, stawiane w snopkach. „Młocka szła tygodniami” cepami, dużo ciężkiej pracy ręcznej. Siła pociągowa: krowy, woły i konie.
[00:30:30] Wkroczenie Niemców: jechali, strzelali, przymusowa praca przy wyrębie lasu. Zabieranie kontyngentu przez Niemców – zaatakowani przez partyzantów, spalone auta i wozy z prowiantem. Po 3 dniach niemiecka ekspedycja karna, obława, zebranie ludzi koło kościoła, wyznaczono kilka domów do spalenia, 10 osób wybranych do ukarania. Aresztowany boh. z ojcem.
[00:33:20] Odsiadka w więzieniu w Nowym Sączu, spanie na gołej glinie, bicie przez strażników. Więźniowie leżeli w wodzie płynącej po posadzce. Kobieta opiekująca się psami dawała czasem więźniom do jedzenia resztki po oficerach. [+]
[00:38:02] Gestapowcy „bili o byle co”. Praca w pralni, gotowanie bielizny w kotłach – ochlapywanie więźniów wrzątkiem. Strażnicy z karabinami maszynowymi i wilczurami.
[00:41:24] Po miesiącu boh. udało się uciec z więzienia polnymi drogami, pogoń Niemców, ukrywanie się uciekinierów poza domem – w samotnych domach i budynkach gospodarskich na uboczu, w słomie. Przemrożone nogi. Dokarmianie po kryjomu przez mieszkańców, zjednoczenie wobec wspólnego wroga.
[00:47:06] Przewiezienie 10 mieszkańców wsi z łapanki do więzienia autem. Łapanki organizowane według lokalnego zapotrzebowania na siłę roboczą. Kontyngenty zbierane z pomocą mieszkańców wsi: zboże, można było mieć krowę. Solidarność mieszkańców w czasie okupacji.
[00:51:30] Karanie donosicieli przez partyzantów, ojciec boh. był „sędzią w partyzantce”, kara: „25 batów na tyłek”. Niedostatki żywności, brak ziarna pod zasiew.
[00:55:20] W okolicy działały silne Bataliony Chłopskie, ojciec boh. tam działał, ukrywał się w lesie. Akcja w Gródku, gdzie stacjonowali oficerowie niemieccy, m.in. gubernator Hans Frank. Akcja połączonych sił partyzanckich kilku obwodów: dostali się do willi Franka i zmusili go do telefonu do gubernatorstwa w Nowym Sączu i zarządzenia uwolnienia aresztowanych mieszkańców Przydonicy. Przebieg uwolnienia. Ucieczka polnymi drogami przez Piątkowo, drogi obstawione przez Niemców. [+]
[01:02:50] Współpracowanie mieszkańców. Akcja w Jamnej – w proteście przeciwko kontyngentowi. Przybyły w okolicę ksiądz [Walenty Górecki] – nie nocował na plebanii, tylko „po domach”. Proboszcz z Przydonicy Ignacy Konieczny. Ks. Górecki przekonał Niemców, że w Przydonicy „nie ma żadnej partyzantki”.
[01:07:20] Zobowiązanie księdza do odstawy kontyngentu, gwarancja bezpieczeństwa dla mieszkańców kopiących okopy. Przebieg obławy w Jamnej, partyzanci schowani w ziemiance, „bunkrze”. Spalenie cywilów w stodole przez Niemców. [+]
[01:10:00] Wypuszczenie rakiety, zbiórka oddziałów niemieckich – zasadzka partyzantów, wymordowanie Niemców. Kopanie okopów w Rożnowie „na Zagórzu”, plany Niemców wysadzenia zapory na Dunajcu. Pracujący otrzymywali jedzenie z kuchni polowej, nikt nie protestował przeciwko tej pracy.
[01:17:40] Wejście Rosjan. Utrwalanie się władzy: PSL. Odsiadka w więzieniu za przynależność do partyzantki antykomunistycznej: „oskarżyli o wyzwolenie narodowe”.
[01:19:20] Służba wojskowa po wojnie, jednostka w Ostródzie. Przeniesienie boh. do UB bez żołdu. Przynależność boh. do Polskiego Stronnictwa Ludowego PSL, „mieli mnie na oku”.
[02:23:47] Franciszek Kobylański pracował jako strażnik więzienny, „klucznik”. Ostrzegł boh. o nadchodzących aresztowaniach członków „wyzwolenia narodowego”. Represje wobec działaczy podziemia, współpraca PSL z WiN.
[01:26:30] Aresztowanie boh., pilnowanie przed kontaktami z ojcem, ostrzeżenie przez śledczego [+]. Pojedyncza cela bez okna, „goła posadzka” z kamienia, prymitywne warunki sanitarne. Bicie pasem, szykanowanie.
[01:31:30] Przesłuchania, oskarżenie o „współpracę z podziemiem”. Dwaj „najemcy z Siedlec” do torturowania więźniów, śledczy Stefczyk: „ściągaj spodnie”, zerwanie medalika. Bicie, tortury, „jak strasznie bili”. [++]
[01:39:10] Kolejne przesłuchania i bicie. Tortury: zawieszenie na haku z wykręconymi rękami, kopanie. Torturowanie przez wiele dni. Okrzyk boh. „Jezus Maria, ratuj!”, przesłuchujący: „ja jestem bóg, mogę cię zabić”. Porzucenie boh. w celi bez jedzenia. Wątpliwości boh. wobec własnej nieugiętej postawy. [++]
[01:44:07] Dalsze losy w więzieniu. Unikanie kontaktów z władzą i „lewicowcami”. Bezowocna walka boh. o uznanie przez ZBOWiD cierpień i działalności boh., „nic z tego nie mam, tylko utrata słuchu i dziura w głowie” [+].
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..