Józefa Leśniewicz (ur. 1930, Fałków) opisuje czasy przedwojenne, bombardowanie Fałkowa we wrześniu 1939, okres okupacji niemieckiej oraz wkroczenie Armii Czerwonej. Po wojnie trudniła się chałupnictwem.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1932 r. w Fałkowie.
[00:00:40] Przed wojną boh. chodziła z matka na targi i do dziedzica. Ojciec Antoni Skoczylas był murarzem, matka, Weronika, zajmowała się domem i gospodarstwem. Boh. była najmłodsza z siedmiorga dzieci.
[00:01:30] 1 września 1939 boh. była na dworze, widziała lecące samoloty, które zrzuciły bomby na pole – ocalenie córki stryja, dwuletniej Basi Skoczylas i babci. W czasie bombardowania boh. leżała koło ojca i widziała, że się bał, choć jej dodawał otuchy. [+]
[00:03:21] Pożary po zbombardowaniu wsi. Bomba spadła na kościół, zniszczony dach naprawiono słomą. Dopiero po wojnie ksiądz Ścisłowski przeprowadził remont. W czasie bombardowania zniszczono plebanię.
[00:05:50] Bieda w czasie okupacji. Nielegalne mielenie zboża. Sołtys zabrał rodzinie jedyną krowę. Rodzina miała 3 morgi pola, hodowano drób, ojciec dorabiał jako murarz. Niemcy mieszkający w starym dworze przychodzili do sąsiada. Po wojnie w gospodarstwie Głąba został głuchy żołnierz rosyjski, którego zabrano po roku. Rosjanin przychodził do sąsiada Ostrowskiego, który mówił po rosyjsku. Rodzice chodzili przez jakiś czas do rosyjskiej szkoły i także znali język.
[00:08:50] Zachowanie Niemców – rada, by sąsiad nie chował się za stodołą, bo zostanie uznany za szpiega. Jedna z mieszkanek wsi, Urbańska, doniosła na męża żandarmom i wtedy zaczęły się łapanki we wsi. Urbańską partyzanci zabrali do lasu i prała im odzież, nie zabito jej, bo miała dziecko. Po wojnie ubecy zamordowali partyzanta Plutę.
[00:13:54] We wsi Rudzisko nocowali partyzanci, doniósł o tym Niemcom kolaborant pracujący na poczcie. Niemcy zabili 10 partyzantów, zginął też donosiciel. Boh. idąc ze szkoły widziała przewożone zwłoki zabitych partyzantów. Dowódcą oddziału był „Top” pochodzący z Radomska. [+]
[00:16:03] Boh. rozpoczęła naukę w 1940 r., kierownikiem szkoły był pan Szyjka, pracowała tam też jego żona. Potem Szyjkowie wyjechali do Końskich, a w szkole podjęli pracę państwo Zawilińscy. Boh. uczył pan Szaran. Do szkoły chodzono boso, zimą zakładano trepy. Nauczyciele mieli ogródek warzywny. Nauczyciel Jędrych, folksdojcz, miał pięcioletnią córkę, którą bił. Gdy w szkole zbił dziecko pani Wojciechowskiej, matka, uciekinierka z Warszawy, poszła do szkoły i pobiła nauczyciela gumowcem. Po wyzwoleniu uciekinierzy z Warszawy wyjechali ze wsi.
[00:20:18] W Fałkowie ukrywali się dwaj Żydzi, którzy przeżyli wojnę. Jeden z nich był krawcem z Kielc. Przed wojną na targi w czwartki zjeżdżało się wielu Żydów. W okolicy nie było niemieckich osadników. Folksdojcz Jędrych przyjechał do wsi w czasie okupacji. Boh. uczył pan Szaran, którego Niemcy złapali w czasie łapanki. Innego z nauczycieli Niemcy zastrzelili.
[00:23:48] Po zabiciu partyzantów [w Rudzisku] zwłoki zwieziono i złożono koło szopy. Potem pochowano w jednym dole przyrzucając tylko płaszczami. Trumny zrobiono na Greszczynie i przywieziono do gospodarstwa Gruszki, który mieszkał koło cmentarza. Nocą ciała wykopano i złożono do trumien. Matka partyzanta „Topa” przyjeżdżała na cmentarz. W oddziale była kobieta [Emilia Natkańska ps. „Władek”], która zginęła podczas walki. [+]
[00:26:30] Nikt z rodziny boh. nie był w partyzantce. Dwaj bracia byli w Warszawie, ale po wybuchu wojny wrócili do domu.
[00:27:00] Z Niemcami, którzy wkroczyli do Fałkowa była ekipa filmowa – boh. ogląda archiwalne zdjęcia pokazane przez prowadzącego, ale nie rozpoznaje osób.
[00:36:35] Rosjanie po zajęciu wsi dokonywali kradzieży. Rodzina uciekła do lasu, boh. wróciła z siostrą do domu, meble były wyniesione, a na podłodze leżała słoma, na której spali żołnierze. Wspomnienie ucieczki Niemców. Rozmowa matki z czerwonoarmistą, który okazał się Polakiem.
[00:38:50] Do domu sołtysa Lipskiego przyszedł nieznajomy mężczyzna i poprosił o derkę, by przespać się w stodole – mężczyzna okazał się szpiegiem i po jego donosie zastrzelono Zdzisława Lipskiego, siedemnastoletniego syna sołtysa, a jego samego postrzelono.
[00:40:13] Kradzieże dokonywane przez czerwonoarmistów – obrona kufra z bielizną. Porównanie żołnierzy niemieckich i sowieckich.
[00:41:44] Po wojnie boh. poszła do szkoły. Jedna z dorosłych sióstr woziła żywność na handel do Warszawy. Jeden z braci wyjechał do stolicy, drugi był murarzem i pracował razem z ojcem. Brat Tadeusz został wywieziony na roboty do Niemiec, stamtąd trafił do obozu w Dachau, doczekał do wyzwolenia przez Amerykanów – śmierć z przejedzenia. Brat po obozie ważył 45 kg. Drugi brat Wacław był w partyzantce, udało mu się uciec z kolegą do Anglii, wiele lat po wojnie przyjechał z wizytą do Fałkowa. Paczka z lekarstwami od Wacława – reakcja ojca. Brata pochowano w Fałkowie.
[00:46:35] Boh. skończyła siedem klas, rodzina nie miała pieniędzy by się dalej kształciła, więc uczyła się krawiectwa u pani Stachurskiej. Jej mąż był w obozie w Oświęcimiu. Boh. trochę szyła, ale głównie zajmowała się gospodarstwem. Okoliczności poznana przyszłego męża, który także pochodził z Fałkowa. Ślub wzięła po dwóch latach znajomości, małżeństwo trwa od 70. lat. Boh. trochę pracowała chałupniczo, robiła czapki i swetry.
[00:50:22] Porównanie zachowania żołnierzy niemieckich i radzieckich. Boh. poszła za ojca do kopania okopów, zaminowane pola były ogrodzone drutem. Boh. weszła za drut, by zbierać patyki na opał – reakcja Czecha Zawady. Chwilę później mina rozerwała zająca. Niemcy budowali bunkry i kazali kopać okopy przed frontem, ale Rosjanie przeszli z innej strony.
[00:52:50] Wspomnienie pacyfikacji wsi Skłoby, jeden z mieszkańców przeżył, bo zakopał się w gnoju. Proboszczem w Fałkowie w czasie okupacji był ksiądz Wacław Wypyski. Po wojnie przyszedł ksiądz Wilkowski, potem Ścisłowski, który wyremontował kościół i postawił plebanię.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..