Mirowska Teresa cz. 1

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1759

21 listopada 2022, Annopol

1:49

Teresa Danuta Mirowska z d. Dul (ur. 1936, Annopol) - jej ojciec Stefan (ur. 1914 w Jakubowicach) od najmłodszych lat zajmował się handlem, a matka Bogumiła Przybylska urodziła się w 1916 roku w Annopolu w rodzinie rolniczej. Od 1943 do 1960 roku rodzina mieszkała w pożydowskim domu, przyznanym przez administrację niemiecką. W 1943 roku Teresa rozpoczęła naukę w Szkole Powszechnej im. ks. Poniatowskiego w Annopolu. Była świadkiem utworzenia i likwidacji getta w Annopolu. Podczas frontu w 1944/45 roku rodzina została wysiedlona do Kowalina w gminie Kraśnik. Wcześniej ukrywała się w pobliskiej wsi Opoka Duża. Podczas wygnania zmarł kilkuletni brat pani Teresy. W Kowalinie Teresa kontynuowała naukę w szkole. Następnie kontynuowała ją w szkole w Annopolu, a także w Ostrowcu Świętokrzyskim. W 1950 roku Teresa ukończyła siedmioklasową szkołę powszechną i dostała się do Liceum Ogólnokształcącego w Ćmielowie, ukończonego egzaminem maturalnym w 1954 roku. Przez rok studiowała prawo na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 1955 roku porzuciła studia i wyszła za mąż za Edwarda Mirowskiego. Urodzony w 1933 roku małżonek pochodził z rodziny rolniczej. Jego ojciec Ignacy był ochotnikiem na wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, później ułanem 24 Pułku Ułanów w Kraśniku i uczestnikiem kampanii wrześniowej 1939 roku. Mąż Teresy ukończył studia inżynierskie (budownictwo lądowe) na krakowskiej Politechnice i całe życie pracował jako projektant, budowlaniec. Był budowniczym kilkunastu kościołów, m.in. w Lublinie i Zamościu. Państwo Mirowscy mieli troje dzieci: Władysława (ur. 1956, rolnik), Joannę (ur. 1961, psycholog) i Marię Magdalenę (1962). W 1972 roku pobudowali dom. W 1992 roku po śmierci męża Teresa przejęła po nim przedsiębiorstwo budowlane. W 1994 przeszła na rentę rodzinną po mężu. W kolejnych latach zajmowała się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem gospodarstwa domowego. Ma dwanaścioro wnucząt i dwanaścioro prawnucząt.
more...
less

[00:00:07] Ur. 19 lipca 1936 r. w Annopolu, ubogim miasteczku. Dom w rynku, „lepianki żydowskie”, mieszkańcy ul. Lubelskiej. Plac „Palestyna” w żydowskiej części miasta. Bożnica w miejscu dawnej hydroforni, szkoła żydowska w rynku, zabawy dzieci w niewykończonej bożnicy po 1942 r., zabawy w dwa ognie, klasy.
[00:04:22] Żydowski obóz pracy, chodzenie czwórkami „na lipkę” do kopalni fosforytów, piosenka „Lipka zielona”. Żydzi z Annopola w obozie pracy w Janiszowie. Obóz otoczony drutem kolczastym.
[00:06:12] Wysiedlenie mieszkańców z Nowej Wsi do baraków w części zwanej „Krzywdą”. Komisarz Lazarczyk zarządzał pożydowskim majątkiem. Ubrania robocze, drewniaki żydowskich robotników z obozu. Żydzi w Annopolu przed wojną: żydowskie sklepy, woziwoda woził wodę z jedynej studni w Annopolu beczką na „taczkach”. Zniszczenia powojenne miasta, „nie było tu żadnego dachu”. Rosjanie rozbierali stodoły, z których budowali prowizoryczne tratwy do przeprawy przez Wisłę.
[00:09:43] Przed wojną rodzina zajmowała się drobnym handlem. W 1939 r. ojciec walczył w obronie Lwowa, wrócił do domu pieszo w 3 dni. Żołnierz niemiecki pochodzenia austriackiego mieszkał u dziadków, zabawy z boh., miś w prezencie. Zamieszkanie rodziców w rynku w mieszkaniu pożydowskim.
[00:12:07] Lazarczyk – szczupły, w wysokiej czapce, administrował majątkiem pożydowskim w Annopolu, zatrudniał robotników rolnych, ogrodnika. Piętrowy pałac w majątku, kolumny przed wejściem, ogród i sad. Nieznane losy rodziny Rosenbergów po sprzedaży majątku m.in. teściom boh., potem przydzielony po reformie rolnej. Teściowie pracowali u Rosenberga. Dworskie czworaki: zamieszkałe przez rodziny Nowakowskich i Lipców.
[00:19:38] Zabawy w dzieciństwie: w dwa ognie uszytą piłką, w palanta – piłki robione z sierści krowiej zmoczonej wodą. [+] Względny spokój w czasie okupacji.
[00:21:22] Rozpoczęcie edukacji w 1943 r., murowany budynek szkoły w Annopolu, drewniany budynek urzędu gminy, Adam Jaworczak – kierownik szkoły, matematyk Mucha, Bałkowa. Julia Flisińska prowadziła z bratem tajne komplety. Ich córki Basia i Magda. Nauczyciele Kurczowie wyjechali po wojnie.
[00:27:00] Koleżanka mamy Żydówka Drejzla przyszła się pożegnać z mamą po likwidacji getta. Osiedle bloków w miejscu zabudowań żydowskich, mykwa używana w czasie okupacji przez Niemców. Wizyta szkolna w łaźni, szkoła żydowska, młyn w dawnej gorzelni przy majątku – zapamiętany obraz: kielich na dachu strącony przez piorun w czasie burzy. [+]
[00:32:15] Targowisko na rynku, handel z furmanek. Po wojnie handel kiełbasami i kaszanką ma gorąco. Dozorca z rynku odsprzedawał nawóz koński zebrany po dniu targowym. Wspomnienie: kobiety sprzedające jagody na płotku wokół dębu w rynku. [+] Studnia w rynku zlikwidowana po wojnie.
[00:35:09] Lekarz Walewski, felczer żydowski Orentrajch – stawiał mamie cięte bańki. Apteka Binkowskich. Wyprawa statkiem po Wiśle z Annopola do Warszawy, spanie w kajutach. Odwiedzanie ciotki Anny Gajewskiej w Warszawie. [+]
[00:40:00] Rodzeństwo: siostra (ur. 1939) zmarła na odrę w 1944 r., po pół roku zmarł brat, depresja dziecięcia boh.: „teraz kolej na mnie”. Podczas przechodzenia frontu zamieszkanie u rodziny w Kowalinie pod Kraśnikiem. Przechodzenie kolumn wojska niemieckiego, przyjście Rosjan – utworzenie się frontu na Wiśle.
[00:42:50] Plan przystąpienie ojca do partyzantki w Kosinie – spotkania w domu granatowego policjanta Legera [Legiera?]. Powrót ojca do domu. Front od lipca 1944 do stycznia 1945 r., w listopadzie ogłoszenie mobilizacji. Aresztowanie wuja Henryka Przybylskiego za unikanie mobilizacji, przetrzymywany na Zamku w Lublinie. Wcielenie ojca do wojska przez Rosjan, był radiotelegrafistą w czołgu. Stacjonowali w Stańkowie k. Chełma, głód.
[00:47:00] Spanie w stodole z partyzantami w Opoce, rodzina Gołąbków na skraju lasu, przyjście zbłąkanych Niemców, pomoc nauczycielki Jaśkiewiczowej. Wyzwolenie Annopola w lipcu [1944 r.]
[00:49:30] Widok radzieckiego żołnierza, buty „parciane”, onuce, karabin na sznurku. Słyszało się o ukrywaniu Żydów. Córka Estery Arbuz, właścicielki sklepy włókienniczego przy ul. Lubelskiej, oddała swoje dziecko na przechowanie. Boh. widziała, jak sąsiad ze „straży społecznej” zabrał je, zaniósł z Lazarczykiem na kirkut i tam zastrzelił. [+]
[00:54:21] Żyd Mosiek Kestenbaum ukrywany przez rodzinę Likosów. Ich córka Natalia utrzymywała kontakt z jego dziećmi, korespondowali z Palestyny. Handlował, przeżył wojnę. Ojciec boh. kupił od Mośka ziemię. Zamordowanie rodziny Likosów za pomoc Żydom.
[00:56:50] Żyd Rachmil siał postrach wśród dzieci, straszenie dzieci Żydami. Spotkanie ocalałych Żydów po wojnie w Ostrowcu – „duchy”. 17 stycznia zakończenie frontu, powrót do zniszczonego domu: kilka rodzin w jednym pokoju. Zrujnowany Annopol, „cmentarzysko” pełne radzieckich grobów. Powrót wozem drabiniastym. Ekshumacje, utworzenie zbiorowej mogiły na cmentarzu przy bramie. „Grób w każdym wolnym miejscu miasta”. Zniszczenia w mieście, ocalały kościół. Porzucona w walkach broń, niewypały. Brat męża Aleksander rozerwany przez pocisk wrzucony do ogniska. Budynki pożydowskie przy rynku. Wyburzanie po wojnie lepianek żydowskich
[01:06:48] Dwa kirkuty w Annopolu.
more...
less

Zgardziński Dariusz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film