Barbara Żytkowicz z d. Szczęśniak (ur. 1931, Piwniczna-Zdrój) pochodzi z ubogiej rodziny chłopskiej. Podczas II wojny św. straciła ojca i brata, którzy zmarli na panującą epidemię czerwonki. Po wojnie została wysłana na służbę, a następnie podejmowała zatrudnienie m.in. w sanatoriach Piwnicznej oraz prowadziła własne gospodarstwo.
[00:00:10] Ur. 3 grudnia 1931 r., rodzice Tomasz, Katarzyna dd. Michalak, zajmowali się rolnictwem. Ojciec był sierotą od 6 roku życia, utrzymywał się z własnej pracy we wsi. Mama też osierocona. Babcia, mama mamy kupiła kawałek ziemi w Piwnicznej. Najmowali się do prac dorywczych. Niewielkie gospodarstwo rodziców. Babcia dzierżawiła pole „od prezydium” [urzędu miasta] i uprawiała swoją ziemię.
[00:04:47] Starszy brat i dwie siostry. Ojciec „dobry, ale nerwowy”, w gospodarstwie 2 krowy. Dom drewniany z 1914 r. rozebrany w miejscowości Kače i przeniesiony przez Poprad do Piwnicznej, rozbudowany w 1926 r. Niewiele domów w czasie wojny, intensywna rozbudowa od ok. 30 lat. Rodzeństwo mamy.
[00:09:05] Praca mamy boh. jako nastolatki przy budowie linii kolejowej. W czasie wojny zawalenie mostu, zniszczenie stajni – krowa w mieszkaniu z ludźmi. Most wysadzony przez Polaków [w 1939], odbudowany przez Niemców, ponownie zaminowany przez wycofujących się Niemców. Wysadzenie wagonów z niemiecką bronią. Wybuch, wypadnięcie okien (dom uszczelniany mchem), uszkodzone szyny.
[00:12:32] Wyjazdy zarobkowe do Ameryki przed wojną, wujek nie wrócił. Rodzice nie umieli pisać, radość ojca z edukacji córki, „naucz mnie pisać”. Analfabetyzm w okolicy. Boh. początkowo chodziła do szkoły w kierpcach, tata umiał szyć kierpce ze świńskiej skóry.
[00:15:25] 43 Śmierć ojca i brata boh. podczas epidemii czerwonki – krwawa biegunka, boh. wyzdrowiała. Obowiązkowe szczepienia w czasie okupacji. Pogrzeb ojca, trumna na furmance. Orszak furmanek z trumnami we wsi „pokropionych” przy drodze przez księdza. Brat Jan zmarł pierwszy.
[00:19:18] Skóra świńska kupowana w żydowskich sklepach, wyjścia z mamą na jarmark w Rynku. Żydzi ciągle mówili „zaraz”. Łemkowie, Rusini, Cyganie „całe tabuny”, obozowiska cygańskie nad Popradem. Rusini uprawiali rolę m.in. na Wierchomli i Małej Wierchomli.
[00:22:40] Dzień targowy w poniedziałki. Początkowo szkoła w domu kultury koło mostu, w latach 60. budowa nowej szkoły. Wokół rynku stały wyłącznie żydowskie domy i sklepy. Elegancki, szczupły sąsiad Chaim częstował cukierkami w zamian za ryby łapane gołymi rękami przez dzieci w dużym dole zalewanym wodą – wyrzucano do niego śmieci z domów wczasowych. Zabawy z żydowskimi dziećmi. Niewiele czasu na zabawę, pomoc w domu: obieranie ziemniaków, pasanie kur, gęsi.
[00:27:57] Opuszczona bożnica i łaźnia, w czasie okupacji spędzano tam dzieci do kąpieli, odwszawianie, niszczenie zawszonych ubrań. Mydło z piaskiem, powszechne wszy.
[00:30:02] Częste wylewanie Popradu, powodzie – zalewanie gospodarstwa rodziców. Powodzie w 1970, 1958, 1960. Przed wojną mięso jedzone dwa razy do roku: na Wielkanoc i Boże Narodzenie, świniobicie na święta. Sposoby przechowywania mięsa w soli, suszenie „w szafie”. [+]
[00:33:02] Początek edukacji przed wojną w 1938 r. Brak książek, nauka czytania z czasopisma „Ster”. Świadectwa szkolne po polsku i niemiecku. Nauka religii w szkole. Tata robił boh. drewniaki.
[00:35:39] Pierwsza komunia, śniadanie na plebanii: kakao z rogalami. Kłopoty z nauką rachunków. Chodzenie na bosaka w śniegu, opuszczanie szkoły, zakrwawione nogi od biegania na mrozie, łzy wychowawczyni. [+]
[00:40:02] Kłótnia w domu o wielką choinkę i ozdoby kupione u Żyda na kredyt – spłacanie przez cały rok. W czasie okupacji Żyd odbierający zapłatę w naturze – zabite cielę. Przyjazd Niemców do Piwnicznej, zakwaterowanie w domu wczasowym i w szkole, kuchnia polowa przed szkołą. Ucieczka mieszkańców do lasu na kilka godzin.
[00:43:40] Nauka w prywatnych domach: na werandzie domu pp. Lebdowiczów albo na wikarówce, ok. 100 dzieci. Brak problemów z Niemcami. Boh. z siostrą zbierała chrust po wycince drzew przez Niemców. Uszczelnianie ścian mchem, po wybuchu mostu w oknach nie została ani jedna szyba.
[00:47:24] Stacjonowanie Niemców w strażnicy, w domu sąsiadów – wyrzucali ludzi z domów. Obowiązkowe kontyngenty dla Niemców: ziemniaki i zboże. Głód w czasie okupacji, oszczędzanie ziarna do obsiewu. Nauczyciele: Mieczysław Żytkowicz, Zofia Chwalibóg, [Tadeusz] Kler. Kary cielesne – bicie linijką po rękach za patrzenie przez okno.
[00:51:55] Niskie loty dwuskrzydłowych samolotów nad Piwniczną. Mama i boh. pracowały przy kopaniu okopów w Piwnicznej, zapłata za pracę w naturze: cukier, wódka, marmolada. Pilnowanie przez Niemców, odrzucanie kamieni.
[00:56:20] Pożegnania Żydów (Chaim) – zgłaszali się na strażnicę. Liczne transporty z Żydami, wagony towarowe, jęki, brak możliwości podania wody, pilnowanie przez Niemców. „Codziennie transport”. [++]
[01:00:15] Przechodzenie na Słowację po lodzie, odwiedzanie znajomych mamy. Wejście żołnierzy radzieckich do Piwnicznej, zamieszkiwali w domu sąsiada. [Wcześniej] stacjonowali tam Niemcy, kolaborujący z nimi „Tatarzy” w namiotach na podwórku. Pomoc od Niemców dla mamy, siostry i boh. Krowa żywicielka rodziny.
[01:05:02] Boh. skończyła trzy klasy szkoły podstawowej, potem poszła na służbę do sąsiadki, po wojnie - jako pomoc do dzieci w Nowym Sączu, potem sprzątała aptekę i sanatorium. Praca w gospodarstwie rolnym w Zawadzie: wstawanie ok. 4 rano, o 18 chodziła spać, opieka nad 1,5-rocznym dzieckiem, sprzątanie domu, zmywanie, pranie, przynoszenie wody ze studni. Gospodarz pracował w cegielni. Wypadek przy studni. Odmrożone ręce od noszenia wody, wożenie wody w baniaku i wiadrach na sankach. [+]
[01:10:49] „Służba” przez 6 lat przy rodzinie Kucharskich w Zawadzie (Nowy Sącz). Nauka prania. Wysiedleni w domu wczasowym „Stefanka”. Droga do Zawady pociągiem.
[01:14:09] Zwolnienie z pracy w sanatorium, wyjazd do Katowic do pomocy przy dzieciach – strach przed miastem, zgubienie dziecka, powrót po dwóch miesiącach. Zabranie dowodu osobistego – zameldowanie z dala od pracy. List do sąsiadki, by wrócić opiekować się mamą, głuchoniema siostra straciła słuch po zapaleniu opon mózgowych. Boh. uczyła siostrę mówić, dzieci dokuczały im w szkole. [+]
[01:19:25] Dostęp do elektryczności w 1960 r., wcześniej lampy karbidowe. Pierwszy seans filmowy, prześmiewcze zdjęcia propagandy hitlerowskiej z Polski. Sąsiad Abloser (Abloeser) miał tartak. Praca w sanatorium wojskowym, potem ośrodku PPU (Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe) przez 6 lat, towarzyskie życie sanatoryjne.
[01:24:40] Wybór Karola Wojtyły na papieża – wiadomość w pracy w tartaku. „Solidarność” w tartaku, strajki inwalidów. Praca w tartaku: sprzątanie biura, przygotowywanie kawy, rozdawanie zupy regeneracyjnej.
[01:28:09] Stan najedzenia pierwszy raz w życiu – w Zawadzie. W czasie wojny szukanie jedzenia w lesie (grzyby). Podstawowe potrawy: pęczak z grochem, kapusta, pierogi, kluski ziemniaczane, mleko. Głód po wojnie, zupa z chwastów. Ogród w nadleśnictwie, marchewka wysiewana w zbożu. Ukradziony z podwórka garnek z zupą z mąki gotowaną przez mamę.
[01:31:48] Chodzenie na bosaka przez cały rok, w kuchni piec na dwie fajerki– grzanie stóp na płycie. Nazwisko panieńskie mamy Michalak, boh. – Szczęśniak.
[01:32:53] Wysadzenie mostu przez Niemców – leżał w Popradzie, ludzie po nim wciąż chodzili. Gruby lód na rzece przesunął zwalony most.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..