Leontia Kownacka (ur. 1952, Łozowoje, Kazachstan) – jej rodzice zostali deportowani do Kazachstanu w 1936 roku ze wsi Tyszowka w obwodzie żytomierskim. W 1960 roku Leontia Kownacka poszła do pierwszej klasy szkoły w Łozowoje. Po śmierci ojca przewała naukę w X klasie i przez cztery lata pracowała w fabryce porcelany koło Celinogradu (obecnie Astana). W 1986 roku zamieszkała z mężem w miejscowości Żaltyr, tu przez 25 lat, do emerytury, pracowała w elewatorze zbożowym jako operatorka podnośnika. W 2020 roku Leontia Kownacka, jej siostra oraz córka z rodziną przeprowadzili się do Polski w ramach repatriacji i zamieszkali w Środzie Wielkopolskiej.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1952 r. w Łozowoje (13 toczka).
[00:00:22] W 1936 r. rodzice zostali wywiezieni z Żytomierszczyzny do Kazachstanu – długa podróż. Zesłańców zostawiono w stepie, gdzie musieli budować ziemianki. Wiele dzieci zmarło po przesiedleniu. Śnieżne zimy i burany w Kazachstanie. Każdego dnia trzeba było meldować się w komendanturze [+]. Boh. miała pięcioro rodzeństwa, jadąc do Polski zabrała siostrę urodzoną w 1949 r. Przyjechała też córka z mężem i dwiema wnuczkami.
[00:04:12] W sąsiedniej wsi Ondiris mieszkali Kazachowie, z którymi wymieniano odzież na żywność. Ojca zabrano na front i nie było go przez sześć lat, matka została z małymi dziećmi – pomoc Kazachów. W Łozowoje mieszkali także Niemcy, w latach 50. przywieziono Białorusinów. Polacy przeważali w czterech sąsiednich wioskach: Priiszemka, Łozowoje, Pierwomajka i Kamyszenka.
[00:06:04] Rodzina długo mieszkała w ziemiance – stan domu po deszczu. Matka piekła chleb, potem nie mogła przywyknąć do kupowania go w sklepie. Wyrób kiziaków. Siano przewożono łódką z drugiego brzegu rzeki Iszym. Starsza siostra pracowała w kołchozie jako dojarka – warunki pracy. [+]
[00:08:13] We wsi mieszkali Polacy i Niemcy, od lat 50. Białorusini, potem pojawili się Kazachowie. W 1960 r. boh. poszła do pierwszej klasy. Budynek szkoły był wzniesiony z glinianej cegły. Nauczycielką była Walentyna Kłosowska. Pogoda w Kazachstanie. Niedaleko był ogród kołchozu, w którym uprawiano pomidory i ogórki. Kołchoz w Łozowoje był drugim oddziałem kołchozu w Pierwomajce. Gdy boh. była w X klasie, zmarł ojciec – przerwanie nauki i podjęcie pracy w fabryce porcelany koło Celinogradu. Produkowano tam naczynia, zastawy stołowe – stanowisko pracy, uciążliwe dojazdy.
[00:11:30] Po ślubie rodzina zamieszkała w Żaltyrze i tu boh. przez 25 lat, do emerytury, pracowała w elewatorze jako operatorka podnośnika. Specyfika pracy latem i zimą, płace dla robotników. Kupno i remont domu. Jednym z powodów zatrudnienia w elewatorze była możliwość zakupu otrąb i mąki w niższych cenach. Ochrona elewatora przez milicjantów. W 2010 r. boh. odeszła na emeryturę, dyrekcja podarowała jej telewizor na pożegnanie z zakładem. [+]
[00:16:33] Sytuacja w zakładzie pracy po rozpadzie ZSRR. W czasie kryzysu pracownicy nie dostawali pieniędzy, ale talony, za które otrzymywali potrzebne towary.
[00:18:50] Do Polski zabrano siostrę boh., która pracowała w magazynach zbożowych. Dokumenty na wyjazd złożono w 2011 r. Gdy przyszło zaproszenie, zięć nie chciał wyjechać, potem pojawił się koronawirus. Sprzedaż rzeczy przed wyjazdem. Zakup samochodu po przyjeździe do Polski.
[00:20:52] W domu obchodzono polskie święta religijne. Kobiety ze wsi zbierały się na wspólnej modlitwie. W Kamyszence była cerkiew i część ludzi z okolicy tam jeździła. IX i X klasa były w szkole w Pierwomajce i uczniowie chodzili 6 kilometrów piechotą.
[00:22:18] Odczucia po otrzymaniu pozwolenia na wyjazd do Polski. Wspomnienie surowych zim w Kazachstanie. Wnuczka przed wyjazdem uczyła się języka polskiego. Jednym z powodów wyjazdów mieszkańców Żaltyra było zamykanie zakładów pracy, w tym młyna. Załatwianie spraw przed wyjazdem i w Polsce, emerytura boh. Zięć pracował w Kazachstanie w warunkach niebezpiecznych dla zdrowia.
[00:26:48] Zmiany nazwy stolicy Kazachstanu. Dobre relacje z sąsiadami. Dawniej wesela odbywały się w domach, teraz wynajmuje się restauracje.
[00:28:48] Z rodziną miał wyjechać brat boh., ale zmarł. Egzamin na „Kartę Polaka”. Długie oczekiwanie na wyjazd. Przylot repatriantów do Polski rejsem specjalnym. Po odejściu na emeryturę boh. przeprowadziła się do Astany, gdzie mieszkała zamężna córka. Wyjazdy na groby rodzinne. Życie ludzi, którzy zostali w Łozowoje i Żaltyrze.
[00:32:20] Siostra, która także przyjechała do Polski pracowała w magazynie zbożowym. Po repatriacji podjęto naukę języka polskiego. Wiele osób zamieszkało w Poznaniu. Kwarantanna po przyjeździe związana z koronawirusem.
[00:34:37] Relacje między sąsiadami różnych narodowości w Łozowoje. Przyjazdy ludzi, którzy zasiedlali nieużytki w stepie. Mąż starszej siostry przyjechał do Kazachstanu w czasie akcji zagospodarowywania ugorów w 1954 r. Przyjazdy ludzi, głównie z Białorusi, były dobrowolne. Później we wsi zamieszkała rodzina Inguszy. Niemcy byli katolikami, ale modlono się oddzielnie w swoich językach.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.