Halina Warchoł z d. Derlatka (ur. 1932, Zwoleń) wychowała się w rodzinie zamieszkałej w Zwoleniu na Mazowszu, a jej ojciec był właścicielem młyna. W 1944 roku ukończyła miejscową szkołę podstawową, a następnie uczęszczała do gimnazjum (1945-48) oraz liceum (1948-1950). Należała do Związku Harcerstwa Polskiego. Po maturze dostała się do Akademii Medycznej w Warszawie, gdzie studiowała na wydziale stomatologii w latach 1950-1954. Po studiach pracowała jako stomatolog w publicznych placówkach oraz prowadziła prywatną praktykę.
[00:00:06] Przedstawienie się boh., dzieciństwo, z rodzicami mieszkała poza miastem, była jedynaczką. Rodzicom zależało, by córka kontynuowała naukę, wysłali ją na tajne nauczanie. Podczas zajęć geografii na podwórku pojawili się Niemcy, dzieci schowały książki pod pościel.
[00:02:50] W 1945 rozpoczęcie nauki w gimnazjum w Zwoleniu, wyjazd do Warszawy na studia stomatologiczne. Dom rodzinny przed wojną, domownicy. Ojciec wraz ze wspólnikiem prowadzili młyn w Zwoleniu.
[00:05:15] Tajne spotkania konspiracyjne nazywane były potocznie „imieninami”. Działalność wujka w AK, wymiana informacji z rodzicami o sytuacji w Polsce, boh. podsłuchiwała ich rozmowy.
[00:06:44] Początek wojny, 1 września 1939 r. w staw pani Haliny uderzyła bomba.
[00:07:45] Dziadkowie dostarczali płody rolne na kontyngent dla wojska, zawiezienie prosiaka. Naloty na Zwoleń. Podczas bombardowania zginał przyrodni wujek boh.
[00:08:55] Spalenie kukły Hitlera w czerwcu [1939] podczas święta morza, w zemście tak dotkliwie zbombardowano Zwoleń. [+]
[00:09:50] Wielki pożar, ucieczka ciotek i wujków ze Zwolenia, boh. z mamą i babcią schowały się w kukurydzy, obserwowały nadlatujące samoloty. W Zwoleniu zginęło od 300 do 500 osób.
[00:11:25] Żydzi w Zwoleniu, miasto żydowsko-polskie, Żydzi mieli swoje sklepiki, w stawie u rodziców Żydzi trzymali ryby. Nauka w pierwszej klasie z Żydami.
[00:13:40] Pierwsi Niemcy, jakich zobaczyła boh., przyjechali na motorach z koszami, uzbrojeni. Szukali mężczyzn.
[00:14:00] Babcia upiekła chleb dla polskich jeńców idących szosą, rozdawała im po drodze.
[00:15:10] Strach przed Niemcami, przyjazd Niemców do gospodarstwa, kazali zabijać gęsi i kury, zabrali ze sobą. Ojciec nie dowiózł mleka na kontyngent, gdy przyjechali Niemcy, udał, że jest chory i leżał w łóżku. Niemcy przeraźliwie bali się chorób. [+]
[00:16:32] Babcia chodziła do getta, zanosiła żywność więźniom, zachorowała na tyfus plamisty i zmarła. Przez ok. 2 miesiące w domu boh. ukrywał się Żyd Hyl, potem wyruszył na wschód. Żydówka przychodziła pasać krowy, trzymała koszer, mama gotowała jej specjalne posiłki. Później Żydzi zostali wywiezieni do Garbatki.
[00:19:05] Podsłuchane wyznanie ojca opowiadającego, jak Niemiec odebrał matce żydowskie dziecko, złapał za nogi i wyrzucił pod płot. Egzekucje pod murem w Zwoleniu, spod muru udało się uciec panu Rojkowi, który później zginął od kuli partyzanta.
[00:22:20] Aresztowanie i śmierć wujka Mariana Mikulskiego podczas obławy - był przedostatnim komendantem AK w Zwoleniu. Związany sznurem wraz z siedmioma innymi mężczyznami, udało mu się wyswobodzić, podczas ucieczki trafiony serią z karabinu maszynowego.
[00:25:25] Zrzuty w okolicach Zwolenia, podglądanie spotkań partyzantów w domu, na jednego mówili „wujek”.
[00:27:15] Ukochany wujek boh., miał 28 lat i narzeczoną z Sandomierza. Przyjście Rosjan, odgłosy katiuszy. Aresztowanie sąsiada, ojciec wywieziony na Ural.
[00:31:12] Rosjanie rozkradli wszystko, co było w domu, zabrali ojca do lasku za Zwoleniem i kazali wykopywać grób. Brak wieści o ojcu. Wiosną wiadomość z Pionek o podróży na Ural. Ojciec wspominał, że podczas drogi dostali do jedzenia słone śledzie i wiadro wody. Powrót ojca w 1947 roku, nie chciał opowiadać o zesłaniu.
[00:39:24] Powojenna partyzantka, przywiezienie lekarza do rannego partyzanta „Orła”, który miał zapalenie płuc. Wszyscy wiedzieli, że „Orzeł” działał w AK. Później ukrywanie się w domu dwóch chłopców: „Sęka” i „Bajana”.
[00:44:01] Akcja UB w Zwoleniu, 1946 r., rewizja w domu boh., zastrzelenie „Sęka”. Rozpacz matki „Sęka” z Radomia. W nocy wykopanie jego ciała z lasku i pochówek na cmentarzu w Zwoleniu. [+]
[00:48:02] Siedzenie rodziny w piwnicy, wtargnięcie Niemców, którzy złapali ojca i kazali mu przeprowadzić ich przez zaminowany teren do miasta.
[00:48:59] Senne widzenie boh., obraz Matki Boskiej na niebie.
[00:50:35] W 1946 r. przed Wielkanocą wtargnięcie do domu boh. uzbrojonych członków grupy „Zagończyka”, którzy zostali na nocleg. Nieprzychylni sąsiedzi. Boh. rozpytywała w mieście, czy nie ma w pobliżu UB. [+]
[00:56:34] Instalowanie się nowej władzy. Ani matka, ani dziadek nie mogli brać udziału w pierwszym głosowaniu [referendum].
[00:57:38] Sytuacja w szkole: nauczycielami byli akowcy, na lekcje nosiło się własne krzesła, nie było wyposażenia. Egzamin maturalny. W szkole brakowało książek, dzieci miedzy sobą wymieniały się przeczytanymi książkami.
[01:06:00] Harcerstwo w Zwoleniu zorganizował Zdzisław Kulesza, życie harcerskie, obozy harcerskie w Łebie - puste miasto, ludzie mile nastawieni.
[01:12:20] Studia w Warszawie, akademik przy ul. Radomskiej, w jednym pokoju 6 osób. Siostra kolegi zdawała na studia do Warszawy, na stomatologię, donos, „że to córka kułaka” - nie dostała się na studia. Kłopoty jej brata, że „okłamał Polskę Ludową”.
[01:18:50] Śmierć Stalina: ktoś wszedł na wykład i ogłosił, iż Stalin nie żyje. Jedna z asystentek zaczęła płakać, studenci powstrzymywali śmiech.
[01:21:30] Dojście Gomułki do władzy, Październik 1956 r. Poznania męża w szkole. Radom, mąż dostał nakaz pracy koło Opola.
[01:23:00] Tajemnicza śmierć szwagra w 1951 r., nie wiadomo do dziś, jaki był powód śmierci.
[01:26:26] Nakaz pracy dla męża do Opola, przyjechał na ślub i znów wrócił do pracy. Wojsko w Giżycku, zamieszkanie w Radomiu.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.