Maria Ludwiniak z d. Czubaczyńska (ur. 1928, Warszawa) – niedługo po jej urodzinach cała rodzina przeniosła się do Kamieńczyka nad Bugiem. Miała piątkę rodzeństwa: Cyrylę, Zofię, Jerzego, Henryka i Jana. Cyryla wyszła za mąż za Bolesława Kowalskiego, syna Jana Kowalskiego, podsołtysa Helenowa w czasie wojny. Jan Kowalski 11 lipca 1943 r. został zamordowany przez Niemców razem z Józefem i Józefą Dmochami, którzy ukrywali w swoim gospodarstwie Żydów. Historia ta została upamiętniona przez Instytut Pileckiego w programie Zawołani po Imieniu 14 czerwca 2022 r. Maria Ludwiniak w 1937 r. rozpoczęła naukę w Szkole Powszechnej w Kamieńczyku, a jej rodzina utrzymywała ożywione kontakty z miejscową społecznością żydowską. W czasie niemieckiej okupacji uczyła się na tajnych kompletach. Była świadkiem Zagłady, widziała egzekucję dwóch kobiet żydowskich nad Bugiem, a w 1943 r. likwidację warszawskiego getta. Rodzina na jakiś czas przeniosła się z Kamieńczyka do Loretto, a wiosną 1944 r. mama Marii Ludwiniak wysłała ją do Warszawy na praktykę krawiecką do Jana Kamińskiego przy ul. Marszałkowskiej. Tam zastał ją wybuch Powstania Warszawskiego. Po jego zakończeniu razem z ludnością cywilną był pędzona do Pruszkowa. Uciekła z marszu i dostała się do Milanówka, gdzie Kamińscy mieli dom letniskowy. Zamieszkała tam i zajęła się handlem materiałami odzieżowymi. Po wejściu Armii Czerwonej poszła na piechotę do Warszawy, a stamtąd przypadkowo spotkany Rosjanin zawiózł ją furmanką do rodzinnego Kamieńczyka, gdzie po raz pierwszy od wybuchu Powstania Warszawskiego spotkała się z rodziną. W 1945 r. rozpoczęła naukę w Liceum Pedagogicznym w Wołominie (dawne Seminarium Nauczycielskie, w czasie wojny szpital polowy). Zdała maturę w 1948 r. i rozpoczęła pracę nauczycielki w szkole, która mieściła się w pałacyku Heleny Paderewskiej w Julinie (gmina Łochów), następnie została kierownikiem Biblioteki Publicznej w Radzyminie. Po godzinach na zasadzie wolontariatu pracowała w miejscowym szpitalu. W 1952 r. wyszła za mąż za Janusza Ludwiniaka (również nauczyciela) i przeniosła się do pracy w Szkole Powszechnej w Poświętnem. W 1959 r. razem z mężem przeniosła się do Szkoły Podstawowej w Krubkach, a w 1972 r. rozpoczęli pracę w Szkole Podstawowej w Nowych Ręczajach. W 1978 r. przeszła na emeryturę po 30 latach pracy, ale uczyła jeszcze religii w niepełnym wymiarze godzin. Jest poetką, wydała tomik wierszy. Ma dwóch synów: Macieja (ur. 1953) oraz Jacka (ur. 1956). Wychowała także syna męża z jego pierwszego małżeństwa (Krzysztof, ur. 1951).
mehr...
weniger
[00:00:07] W 1944 r. matka przywiozła boh. do Warszawy na praktykę u krawca pana Kamińskiego, który mieszkał przy ul. Marszałkowskiej, jego żona zaproponowała, by u nich zamieszkała. Kamińscy mieli dwóch synów: Wiesława i Zbigniewa. W kamienicy był zakład fotograficzny oraz zakład pana Kamińskiego, gdzie szyto garnitury na miarę. Latem matka nie przyjechała do boh. z powodu sytuacji na froncie. Państwo Kamińscy wyjeżdżali w niedzielę do Milanówka i wtedy do synów przychodzili koledzy.
[00:05:35] 1 sierpnia 1944 r. chłopców nie było w domu – pierwsze strzały, budowa barykady. W maglu, który prowadziła koleżanka matki, rozlokował się powstańczy sztab. Pan Kamiński został ranny i leżał w piwnicy, gdzie się przeniesiono. Boh. rozmawiała z powstańcem „Anzelmem”, który namawiał ją, by walczyła. Niedaleko była barykada i boh. zobaczyła kobietę przebiegającą z dzieckiem, do której strzelano – pod wpływem emocji boh. napisała wiersz, inny napisała po wybuchu powstania [boh. czyta swoje utwory]. [+]
[00:13:54] Synowie państwa Kamińskich poszli do powstania. Państwo Kamińscy zeszli do piwnicy – gotowanie w mieszkaniu. W kamienicy mieszkał lekarz, którego synem Arkiem boh. się opiekowała. Powstaniec „Anzelm” namawiał ją, by poszła z łączniczką na Plac Trzech Krzyży, dziewczyna została zastrzelona przez gołębiarza i boh. widziała jej zwłoki. [+]
[00:20:55] 2 października boh. wyszła z Warszawy wraz z grupą powstańców – rozbrojenie i droga w kierunku Pruszkowa. Boh. szła z „Anzelmem” – ucieczka z kolumny, pomoc w napotkanym gospodarstwie, przyjazd do Milanówka, gdzie mieli dom państwo Kamińscy. [+]
[00:29:35] Pomoc RGO. W domu Kamińskich byli inni uciekinierzy, ale dozorczyni pani Wojdynowa zaopiekowała się boh., która sprzedawała wyroby dziewiarskie – wyjazdy na targ do Grodziska. W kościele w Milanówku boh. spotkała kobietę z Brańszczyka, która jej pomagała.
[00:37:10] Łapanki na targowiskach – ucieczka w czasie łapanki w Grodzisku. Wyjazdy po nici do Żyrardowa – podczas jednej z podróży pociąg zatrzymał się przed stacją i ludzie uciekali z wagonów oknami, ale boh. zatrzymał niemiecki żołnierz [+]. Uniknięcie łapanki na targu w Milanówku.
[00:45:35] Wyparcie Niemców z Milanówka. Boh. spotkała w kościele znajomą z Brańszczyka i postanowiły wracać w rodzinne strony. Droga torami kolejowymi do Warszawy – widok ruin miasta. Boh. dotarła na ul. Sienną, gdzie znajoma mieszkała przed powstaniem – nocleg w zniszczonym mieszkaniu. Boh. dostała na pamiątkę książeczkę do nabożeństwa należącą do księdza. [+]
[00:55:13] Żołnierze nie chcieli przepuścić kobiet przez most pontonowy – pomoc polskiego oficera. Zachowanie mieszkańców Pragi. Na drodze do Radzymina boh. i znajoma zatrzymały sanie – podwiezienie przez czerwonoarmistę do Kamieńczyka – radość spotkania z rodzicami. [+]
[01:03:00] Boh. dowiedziała się, że zostaje otwarte dawne Seminarium Nauczycielskie w Radzyminie – roczny kurs przygotowawczy, jednym z nauczycieli był prof. Sztifel, uciekinier z dawnych Kresów. Młodzież sprzątała budynek zakopując w ogrodzie zużyte bandaże.
[01:05:56] [Boh. czyta swój wiersz o powstaniu warszawskim].
[01:06:50] Młodzież sprzątała budynek szkoły, w którym podczas wojny mieścił się szpital polowy. Po roku boh. zdała małą maturę i rozpoczęła naukę w Liceum Pedagogicznym, jednym ze szkolnych kolegów był przyszły mąż. Młodzież odwiedzała miejsca egzekucji z czasów okupacji. Prof. Sztifel, nauczyciel biologii, pochodził ze Lwowa. Jego córka Irena, koleżanka boh., została podczas zabawy uderzona piłką w głowę i zmarła. Po jej śmierci prof. Sztifel wyjechał z Radzymina.
[01:11:50] Boh. była gospodynią klasy, do jej obowiązków należało oświetlanie budynku wieczorem – wydawanie lamp naftowych dyżurnym. Boh. jako uczennica szkoły prowadziła kurs dla milicjantów. Niektórzy koledzy byli sierotami. Wspomnienie nauczyciela historii i jego opinii na temat tego przedmiotu.
[01:14:40] Po maturze boh. została skierowana do szkoły w Julinie i początkowo była jedyną nauczycielką, potem przyjechali państwo Iłowieccy. Sytuacja w pierwszych latach po wojnie. Po wizytacji w szkole boh. zaproponowano pracę w bibliotece powiatowej w Radzyminie i do zamążpójścia była bibliotekarką. Podwładnymi były: żona sekretarza powiatowego partii oraz żona inspektora szkolnego. Boh. była na kursie bibliotekarskim w Jarocinie, którego kierownikiem był lwowianin, prof. Sedlaczek. Zakładanie punktów bibliotecznych w powiecie.
[01:20:45] W czasie wolnym boh. pomagała w radzymińskim szpitalu – sztuka robienia zastrzyków z penicyliny. Pomoc kolegów-nauczycieli przy zakładaniu bibliotek. Boh. zaprzyjaźniła się z pielęgniarką panią Nasiadkową. Szkolenie, które przeszła pomagając w szpitalu przydało się, gdy pracowała we wsiach, w których nie było lekarza.
[01:25:30] Po wyjściu za mąż boh. pracowała razem z mężem w szkole w Poświętnem. Na jednym z zebrań nauczycieli z powiatu boh. spotkała kolegę ze szkoły wraz z żoną będącą w ciąży. Po jej śmierci w czasie porodu boh. wyszła za kolegę – dobre relacje z rodziną zmarłej pierwszej żony.
[01:29:47] Prace społeczne w Poświętnem – organizacja ośrodka zdrowia. Mąż został kierownikiem szkoły w Krubkach, potem w Ręczajach. Boh. pracowała jako nauczycielka, ale także robiła zastrzyki. Dwa razy boh. odmówiła zrobienia zastrzyku – obydwaj pacjenci zmarli, gdy ktoś inny robił im zastrzyk. Dzięki odwiedzaniu chorych boh. dużo dowiedziała się o życiu w okolicy, co wykorzystywała w swojej twórczości poetyckiej. Boh. jako emerytka uczyła religii.
[01:36:10] Przed wojną ojciec został zaproszony na żydowskie wesele. Był murarzem i zdunem, i naprawiał ściany oraz piece także w domach Żydów. W domu Giziewicza sąsiadami byli Żydzi, wspomnienie płaczek na pogrzebie sąsiada-krawca.
[01:38:33] Przez Bug przeprawiano się promem i w łódkach. W Noc Świętojańską puszczano wianki. Wielu flisaków z Kamieńczyka zajmowało się spławianiem drewna do Gdańska – flisackie tratwy. Obecnie w Kamieńczyku stoi pomnik flisaka [boh. czyta wiersz, który napisała na jego odsłonięcie].
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..