Jerzy Esden-Tempski ps. „Jędrek” (ur. 1926, Toruń, zm. 2021, Warszawa) pochodził z rodziny inteligenckiej, jego ojciec był prezesem Pomorskiej Izby Rolniczej. Podczas okupacji rodzina mieszkała w majątku w Brzezinku na terenie niemieckich Prus Zachodnich. W kwietniu 1941 r. przeprowadzono się do Warszawy, gdzie Jerzy Esden-Tempski ukończył prywatne gimnazjum mechaniczne Romana Wolframa i pracował w fabryce silników Artura Steinhagena. Podczas powstania warszawskiego walczył w szeregach 1 kompanii „Ambrozja” batalionu „Zaremba-Piorun”. Po kapitulacji, poprzez obóz przejściowy w Ożarowie, trafił do Stalagu 344 Lamsdorf (nr jeniecki: 103912). Następnie został przeniesiony do Stalagu VII A Moosburg i skierowany do pracy w jenieckim komandzie roboczym w Monachium. Po odzyskaniu wolności wstąpił do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech i służył w Warszawskiej Dywizji Pancernej. W 1947 r. powrócił do Polski i podjął studia na Politechnice Warszawskiej, po ich ukończeniu pracował jako projektant odlewni w Biurach „Prozamet” i „Prodlew-Warszawa". Zmarł 19 września 2021 w Warszawie w wieku 94 lat.
mehr...
weniger
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1926 r. w Toruniu.
[00:00:24] Pobyt w obozie dla dipisów w amerykańskiej strefie okupacyjnej. Podróże po zakończeniu wojny. Sytuacja powstańców, którzy nie mogli wrócić do Warszawy. Wyjazdy do oddziałów gen. Maczka. Na wiadomość, że 2 Korpus we Włoszech przyjmuje żołnierzy, boh. postanowił jechać do Włoch. W Murnau były ciężarówki 2 Korpusu, które przyjechały po polskich oficerów – wyjazd do Włoch.
[00:12:50] Pobyt w obozie w Porto San Giorgio – oczekiwanie na przydział w obozie w Materze. Boh. zgłosił się do łączności – przydział do brygady pancernej stacjonującej w Maceracie. Oczekiwanie na III wojnę światową – sytuacja polityczna w Europie, konsekwencje uznania rządu lubelskiego przez aliantów. Wymowa propagandowa zdobycia Berlina przez Armię Czerwoną.
[00:25:36] Boh. służąc w 2 Brygadzie Pancernej podjął naukę w podchorążówce służby łączności. Wiadomość o demobilizacji Korpusu – możliwości oferowane żołnierzom. Rozczarowanie sytuacją polityczną po wojnie i wpływami ZSRR w Polsce. Organizowanie Armii Andersa na terenie ZSRR – zasługi generała.
[00:35:36] Rozterki żołnierzy 2 Korpusu – postrzeganie tych, którzy chcieli wrócić do Polski. Działalność Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w Anglii. Wyjazd z Włoch do Anglii – rejs z Neapolu do Glasgow, warunki na statku. Wspomnienie relacji z Włochami, śluby żołnierzy z Włoszkami.
[00:46:50] Szkoły dla żołnierzy 2 Korpusu, działalność kulturalna. Ewakuacja Armii Andersa z ZSRR – obozy dla ludności cywilnej pod opieką Korpusu. Sylwetka generała Andersa, jego życie rodzinne – przyjazd pierwszej żony, Ireny Anders, która została komendantką obozu dla cywili. Małżeństwo generała z Renatą Bogdańską. Londyńska Polonia. Porównanie gen. Andersa i Maczka.
[01:01:00] Po przyjeździe do Anglii boh. poszedł do szkoły, potem zdecydował się na powrót do kraju. Wielu kolegów wyemigrowało do innych krajów. Opinia na temat gen. Andersa, jego zachowanie podczas przewrotu majowego – relacje z Piłsudskim. Losy generała podczas kampanii wrześniowej.
[01:07:20] Okoliczności spotkania z gen. Andersem – wizytacja obozu w Anglii. Stosunek generała do byłych żołnierzy powracających do Polski. Opinia na temat walk pod Monte Cassino.
[01:14:45] Opinia gen. Andersa o powstaniu w Warszawie i gen. Komorowskim. Współczesna ocena powstania. Rezultat wileńskiej operacji „Ostra Brama”. Sytuacja ludności cywilnej podczas powstania warszawskiego – chowanie zwłok na podwórkach.
[01:20:48] Relacje między żołnierzami 2 Korpusu, którzy wyszli z ZSRR a tymi, którzy wstąpili do niego na terenie Włoch. Stosunki w obozach jenieckich, przezwisko oficerów, którzy całą wojnę spędzili w obozach.
[01:23:45] Boh. z powstania wyszedł jako kapral, w 2 Korpusie zaczynał jako szeregowiec. Nauka w szkole podchorążych. Niektórzy koledzy wyjechali do Kanady – dwuletnie kontrakty pracy na farmach. Niemcy i Ukraińcy w Kanadzie – obozy dla jeńców niemieckich w Związku Radzieckim.
[01:27:30] Korpus wydawał własne gazety, zadanie oficerów kulturalno-oświatowych – propaganda. Nastawienie antyrosyjskie żołnierzy. W Korpusie było wielu dezerterów i jeńców z Wehrmachtu, Ślązaków i Kaszubów. W obozie jenieckim w Moosburgu byli polscy spadochroniarze, którzy brali udział w nieudanym desancie pod Arnhem. Pranie turbanów przez Sikhów.
[01:36:50] Stosunek Włochów do żołnierzy 2 Korpusu. Wpływy włoskiej partii komunistycznej.
[01:39:47] Boh. wrócił do Polski we wrześniu 1947 r. Uroczyste pożegnanie w porcie w Glasgow. Wiadomości o sytuacji w kraju – postrzeganie repatriantów z zachodu. Antykomunistyczna propaganda wśród Polonii w Wielkiej Brytanii. Jeden z pasażerów odmówił w Gdańsku zejścia ze statku. Repatrianci zostali przewiezieni wagonami towarowymi do obozu PUR-u – pierwsze wrażenia, pluskwy w barakach. W innych barakach siedzieli Niemcy, których wysiedlano z Warmii i Mazur do Niemiec. Obawy przed wywózką na wschód. Wyjazd do Warszawy. [+]
[01:48:45] Boh. wysiadł w Toruniu, gdzie mieszkała matka – wrażenia. Wspomnienie noclegu w Weronie w drodze do Korpusu – pogryzienie przez komary. W 1947 r. po repatriacji boh. trafił do dawnego niemieckiego obozu wykorzystywanego przez PUR.
[01:55:05] Boh. nie odebrano rzeczy, które przywiózł z Anglii – boh. wyjeżdżając dostał nowy mundur i płaszcz, przywiózł także skórę wołową na podeszwy butów. Żołd w Anglii i ceny w Londynie. Postrzeganie w Polsce studentów, którzy chodzili w mundurach zachodnich formacji przez czynniki oficjalne oraz rówieśników – zabawy taneczne. Polski pilot Tadeusz Schiele przywiózł żonę Angielkę – wspomnienie tańca z Jeanne Schiele. Zabawy w klubie Medyka.
[02:03:08] W 1949 r. boh. dostał wezwanie do Rejonowej Komendy Uzupełnień, ale nie wzięto go do wojska. Niektórzy koledzy z podobną przeszłością byli brani do wojska. Wypełnianie ankiet personalnych – szczegółowe pytania, np. o członków rodziny w przedwojennym Korpusie Ochrony Pogranicza i Policji Państwowej. Boh. miał w pracy kolegów, którzy także byli żołnierzami 2 Korpusu. Rozważania na temat pamięci.
[02:10:15] Boh. podczas okupacji nie był w konspiracji, kilka dni po wybuchu powstania dołączył do walczącego w Śródmieściu batalionu Zaremba-Piorun. Postawa matki podczas okupacji. Tajne spotkania w kościele przy ul. Rakowieckiej, które prowadził ksiądz Rostworowski. Matka prowadziła majątek rodziców koło Białej Podlaskiej, a boh. mieszkał w Warszawie, uczył się i pracował w fabryce wuja Steinhagena. Brat pracował w niemieckim gospodarstwie, potem wcielono go do Wehrmachtu i trafił do dywizji gen. Maczka, do Polski wrócił w 1947 r. Po upadku powstania matka z siostrą trafiły do Żyrardowa, gdzie matka zajmowała się wyrobem cukierków „krówek”. W lutym 1945 r. wróciły do majątku w Brzezinku.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..