Helena Chomenko (ur. 1954, Biała Cerkiew) w 1972 roku, po ukończeniu szkoły średniej w Białej Cerkwi, wyjechała na studia medyczne do Kijowa. Po ich ukończeniu pracowała jako lekarka w Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz wykładała w Kolegium Medycznym. W roku 2005 ukończyła prawo na Uniwersytecie Pedagogicznym w Kijowie oraz kurs doszkalający w Drohobyczu. Jest nauczycielką i dyrektorką Polskiej Szkoły Niedzielnej w Białej Cerkwi. Działa społecznie – od października 1997 roku jest prezeską Stowarzyszenia Kultury Polskiej im. Zygmunta Krasińskiego w Białej Cerkwi, jest także wiceprezeską Związku Polaków Ukrainy.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1954 r. w Białej Cerkwi.
[00:00:30] Matka boh. urodziła się w Rybnicy w Mołdawii, w 1932 r. przyjechała z babcią do Białej Cerkwi. W latach 20. babcia była studentką „rabfaku” (robotniczy fakultet), skreślono ją z listy, ponieważ jej ojciec był Polakiem. Babcia ukończyła kurs kroju i szycia i zamieszkała we wsi Haraba, gdzie uczyła szyć. Tam wyszła za mąż i urodziła córkę, gdy dziecko zachorowało, dziadek nie chciał przywieźć lekarza. Babcia zostawiła męża i wyjechała z dzieckiem oraz swoimi rodzicami do Białej Cerkwi, gdzie mieszkał już jej brat, inżynier.
[00:05:28] Babcia była osobą wierzącą, rodzina jeździła do kościoła w Żytomierzu. W 1972 r. boh. wyjechała na studia do Kijowa, a babcia przeprowadziła się do Żytomierza. Konflikt z rodziną wuja inżyniera. Babcia nie chciała ujawniać, że jest Polką i zmieniła nazwisko ze Skowrońska na Skawronska. Domowe obowiązki boh. Obchodzenie świąt religijnych. W latach 30. w Białej Cerkwi był polski chór kościelny, którego członków rozstrzelano.
[00:11:53] Babcia doczekała wolnej Ukrainy – praktyki religijne. Matka też była osobą religijną – jej opinia na temat mszy w języku ukraińskim. Relacje w rodzinie – prośba do matki, by pomogła wnuczce załatwić dokumenty potrzebne na studia w Polsce.
[00:14:18] Pradziadek Aleksander Skowroński pochodził z okolic Winnicy, pracował jako kucharz w Odessie. Gdy poznał pana Gruszewskiego, właściciela majątku w okolicach Rybnicy, ten zaproponował mu posadę kucharza w rybnickim majątku. Dziadek poznał pokojówkę, Walerię Regulską, i poślubił ją. Potem zamieszkano we wsi Mokra i tam urodziła się babcia, Jadwiga Skowrońska. Kościół był w Raszkowie i tam jeżdżono w święta. W Białej Cerkwi był polski cmentarz, ale w latach 50. przekształcono go w park ekshumując zwłoki. W 2017 r. podczas prac ziemnych w parku natrafiono na groby.
[00:20:13] W czasie okupacji babcia pracowała jako kucharka na dworcu i jednocześnie współpracowała z podziemiem. Po wojnie nie mówiła o tym. W domu babcia przygotowywała polskie potrawy, miała swoje polskie powiedzonka. Nauczyła boh. modlić się po polsku [+]. Matka była działaczką społeczną – rola kościoła w życiu rodziny.
[00:25:54] Boh. wzięła ślub kościelny w 1977 r., mąż był Ukraińcem i ksiądz przepytał go z katechizmu. Rola kościoła w życiu Polonii na Ukrainie. Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę kościół w Białej Cerkwi nie został oddany wiernym, podobno ktoś go wykupił. Pisma w sprawie kościoła przekazano prezydentom Ukrainy i Polski. Stanowisko prezydenta Dudy.
[00:35:38] Boh. jest członkiem Rady Społecznej d.s. mniejszości narodowych, działającej przy Ministerstwie Kultury. Decyzja w sprawie możliwości odprawiania mszy w budynku muzyki organowej. Rada zajmuje się m.in. Romami na Ukrainie. Współpraca władz Białej Cerkwi z miastami partnerskimi w Polsce: Ostrowcem Świętokrzyskim i Tarnowem – traktowanie Polonii z Białej Cerkwi przez ukraińskie władze.
[00:43:52] Boh. mieszkała przy ulicy Berdyczowskiej, gdzie także mieszkali Żydzi. Współpraca z innymi mniejszościami narodowymi: Niemcami i Żydami, działalność żydowskiej szkoły. Pomnik dzieci żydowskich rozstrzelanych w czasie wojny. W 2001 r. 140 osób w Białej Cerkwi deklarowało się jako Polacy, obecnie wiele osób uczy się języka polskiego. Warunki życia na Ukrainie. Przez wiele lat Biała Cerkiew była miastem zamkniętym, stacjonowały tu jednostki wojskowe. Zmiany ludnościowe w mieście – napływ Rosjan.
[00:52:12] Boh. nie zna przypadków pomagania Żydom w czasie okupacji. Rozważania na temat zbrodni ukraińskich na Wołyniu, opinia na temat historii polsko-ukraińskiej.
[00:57:20] Boh. przyznaje się do swojej polskości, choć jako prezes polskiego stowarzyszenia straciła pracę lekarza i wykładowcy w Kolegium Medycznym – okoliczności zwolnienia w 2010 r. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.