Maria Lewkowicz (ur. 1938, Krasnodolsk) – jej rodziców deportowano w latach 30. z Ukrainy do Kazachstanu. Maria Lewkowicz w latach 1946-1954 chodziła do szkoły w Krasnodolsku, potem pracowała w kołchozie. Po repatriacji do Polski zamieszkała wraz z mężem w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym Rodak w Środzie Wielkopolskiej.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1938 r. Prezentacja rodziców: Elżbiety i Józefa
[00:00:20] Matka pracowała jako służąca, po śmierci męża wychowywała syna, wyszła drugi raz za mąż za wdowca, który miał dwoje dzieci. Ojciec przed wywózką woził towary dla Żydów, a matka zajmowała się domem. Podczas deportacji zamożniejsi ludzie wykupywali się. Warunki po przyjeździe do Kazachstanu – budowa ziemianek, sytuacja podczas deszczu. Sąsiadami w ziemiance byli Matkowscy.
[00:04:04] Śnieżne zimy w Kazachstanie – życie w domu zasypanym śniegiem. Sytuacja podczas wiosennych roztopów. [+]
[00:06:45] Rodzina ojca przysyłała paczki z Ukrainy. Niektórzy zesłańcy podejmowali próby ucieczki na Ukrainę i często łapano ich na stacji Pietuchy koło Pietropawłowska. [+]
[00:08:30] Dziecięce zabawy, gra w piłkę – nagrody dla dobrych uczniów. We wsi było czterech komendantów, początkowo Gruziewicz, po nim Iskakow, Utiechow (okoliczności jego śmierci) i Wołczenko, którego żona była nauczycielką. Do 1956 r. trzeba było się meldować w komendanturze, wydawano też pozwolenia na wyjazd do innych miejscowości – wyprawy do sąsiedniej Malinowki po wodę z jeziora. Donosiciele wśród zesłańców.
[00:13:28] Boh. poszła do szkoły w 1946 r., ale musiała przerwać naukę z powodu choroby i pobytu w szpitalu w Krasnej Polanie. Kolegami z klasy byli Żydzi, Czeczeni, Rosjanie i Niemcy – relacje między dziećmi.
[00:15:35] Brat zbudował wiatrak i nocami mielił kukurydzę. Sytuacja we wsi w czasie II wojny światowej, zmiany od 1956 r.
[00:17:02] Zajęcia organizowane w szkole, której dyrektorem był Franz Kraszewski. Wspomnienie huśtawki stojącej koło szkoły. Seanse filmowe w klubie, działalność czytelni, w której pracowała Wiera Dębicka, potem Halina Jakubowska.
[00:20:10] Podczas pochodów pierwszomajowych noszono kwiaty i portret Lenina. Gromadzenie opału na zimę – ogrzewanie szkoły. Oświetlenie wsi – elektryfikacja. Wspomnienie pierwszego radia i piosenki Utiosowa, działalność radiowęzła.
[00:25:40] Boh. ukończył siedmioklasową szkołę i poszła do pracy. Uczniowie pracowali przy pieleniu i innych pracach polowych.
[00:26:24] Polacy przywiezieni w czasie w czasie II wojny mieli ze sobą dużo rzeczy. Religia na zesłaniu – modlitwy, kolędowanie. Występy artystyczne w klubie. Zaprzyjaźniona z matką Polka zostawiła matce wiele rzeczy, gdy po wojnie wyjeżdżała. Ocalenie przez księdza drewnianych figurek z kościoła.
[00:33:05] Po ukończeniu szkoły boh. pracowała w kołchozie – rodzaje pracy latem i zimą. Pozyskanie dobrej gliny i wyrób cegieł do budowy domu. Pomoc sąsiadów.
[00:37:08] Zabawy w klubie i na świeżym powietrzu. Na harmonii grał teść boh. – inni muzycy we wsi.
[00:38:40] Prace w polu, żniwa i wykopki. Wiosną zbierano ziarna z pola i mielono je na żarnach. Rodzina miała krowy i kury. Położenie sklepu we wsi.
[00:41:37] Obyczaje weselne, podarunki dla nowożeńców. Zwyczaje pogrzebowe – Polacy odmawiali różaniec za zmarłych. Zakup dużej lampy naftowej przez mieszkańców wsi.
[00:44:04] Wieczorami do wsi przywożono księdza Kuczyńskiego – groźba aresztowania po donosie miejscowego awanturnika. [+]
[00:47:30] Posługa kapłańska wśród zesłańców.
[00:49:10] Prace w kołchozie. Zaopatrzenie w różne materiały. Dobra sytuacja kołchoźników podczas rządów Breżniewa, pierwszy samochód kupił kombajnista Hugo Finn. Domy były z cegły suszonej na słońcu i drewniane, działał duży warsztat i kotłownia, położono asfalt na ulicach. Pierwsze telewizory pojawiły się w latach 60. W biurze był telefon – dyżury mieszkańców.
[00:56:45] W kołchozowym sadzie rosły jabłka, uprawiano pomidory i kapustę. Pracownicy kołchozu. Nową szkołę zbudowała brygada Ormian w początkach lat 60. Rozrywki we wsi – tańce i kino, miejscowi muzykanci. Wspomnienie 1 Maja w 1954 r.
[01:02:47] Komunikacja autobusowa w regionie – cena biletu do Kokczetawu. Wyjazdy Niemców w latach 90. – reakcje Polaków.
[01:06:30] Uroczystości po śmierci Stalina. Rozliczenia z kołchoźnikami, pierwsze zarobione pieniądze. Sposoby dorabiania. Wyjazdy kołchoźników do pracy na ugorach w rejonie kizyłtuskim – niszczenie maszyn w kamienistej ziemi.
[01:11:12] Wielu mężczyzn ze wsi, w tym ojca, wcielono do armii pracy. Kradzież mąki z młyna, śmierć z głodu. W kuchni obozu pracowała znajoma z Makaszewki, która pomagała ojcu.
[01:14:35] Przesiedlenie Czeczenów i Niemców w Saratowa, których umieszczano w domach kołchoźników. Zbieranie latem nawozu do wyrobu kiziaków. Życie w kołchozie, świniarnia i magazyn.
[01:20:20] Dyrektorka szkoły i kadra pedagogiczna. Uczniowie, którzy przez tydzień nie dostali dwójki, mogli w soboty uczyć się gry na instrumentach albo grać w piłkę. Postawienie pomnika żołnierza we wsi. Pracownicy punktu medycznego.
[01:25:16] Po 1956 r. niektórzy wrócili na Ukrainę, ojciec pojechał tam z wizytą. Porównanie poziomu życia, gdy u władzy był Chruszczow i potem Breżniew. Możliwość nauki zaocznie. Uprawy na polach eksperymentalnych.
[01:32:17] Wyjazdy Polaków z Kazachstanu do Polski.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.