Janusz Ludwiniak (ur. 1928, Cygów), emerytowany nauczyciel. Jego rodzice byli rolnikami, w 1937 r. rozpoczął naukę w Szkole Powszechnej w Cygowie, w momencie wybuchu II wojny światowej miał iść do czwartej klasy. W czasie niemieckiej okupacji kontynuował naukę na tajnych kompletach w Cygowie, Poświętnem i Stanisławowie. Był świadkiem zagłady społeczności żydowskiej tych ziem, także licznych działań partyzanckich. W 1946 r. rozpoczął naukę w reaktywowanym Liceum Pedagogicznym (dawne Seminarium Nauczycielskie, w czasie wojny szpital polowy) w Wołominie. W 1948 r. zdał maturę i rozpoczął pracę w zawodzie nauczyciela. W latach 1948-1959 uczył w Szkole Powszechnej w Poświętnem, w latach 1959-1972 był nauczycielem i dyrektorem Szkoły Podstawowej w Krubkach. Ostatnim miejscem jego pracy była Szkoła Podstawowa w Nowych Ręczajach, gdzie uczył i pełnił funkcję dyrektora. W 1986 r. przeszedł na emeryturę, jednak jeszcze przez 13 lat pracował w zawodzie w niepełnym wymiarze godzin. W 1979 r. uzyskał tytuł magistra geografii w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Kielcach (obecnie Uniwersytet Jana Kochanowskiego). Jego pierwsza żona Irena Rudnik zmarła podczas porodu syna Krzysztofa (ur. 1951). W 1952 r. ożenił się Marią Czubaczyńską, z którą ma jeszcze dwóch synów: Macieja (ur. 1953) i Jacka (1956).
więcej...
mniej
[00:00:07] Autoprezentacja boh. pochodzącego z rodziny rolniczej.
[00:00:20] W 1937 r. boh. rozpoczął naukę w drugiej klasie szkoły powszechnej – nauka czytania na drzwiczkach od pieca i rosyjskiego na nalepkach z konserw.
[00:01:00] Po przejściu frontu uruchomiono gimnazjum w Wołominie i boh. został jego uczniem. Mieszkał u ciotki, niedaleko stacji kolejowej – informacja, że stoi tam pociąg z Niemcami wywożonymi na Syberię. Zachowanie jeńców. [+]
[00:03:55] Wizyty u rodziny Kowalskich – opowieści babci Ludwiki Kowalskiej o wydarzeniach z czasów okupacji. Przez Helenów przechodziła linia kolejowa, w lesie były gospodarstwa Dmochów, Szulichów i Gryzów. W opuszczonym domu ukrywała się grupa Żydów. Pewnego dnia przyjechał poborca podatków z Radzymina, który zauważył Żydów i powiadomił Niemców. Żydów rozstrzelano na miejscu. W domu Dmochów nie było Mietka i jego dwóch sióstr, rodziców zabrano do gestapo w Radzyminie. Tam, razem z Kowalskim, zostali skazani na karę śmierci. Wyrok wykonano w lesie koło Radzymina. Niemcy wypuścili Ludwikę Kowalską, która przez trzy dni wracała do domu, gdzie zostali dwaj synowie: Bolesław i Roman.
[00:12:00] Po latach Bolesław Kowalski ożenił się z siostrą żony boh. i został na gospodarstwie. Roman pracował na Dworcu Wschodnim. Charakter Ludwiki Kowalskiej. Trójka dzieci Dmochów ocalała, losy Mieczysława Dmocha.
[00:15:40] Boh. podejrzewa, że ukrywani Żydzi pochodzili ze Stanisławowa i Okuniewa. W 1942 r. boh. skończył szkołę powszechną w Poświętnem i podjął naukę w tajnym gimnazjum w Stanisławowie. Zimą mieszkał na stacji u państwa Paszkowskich przy ul. Senatorskiej. Po drugiej stronie stała bożnica. W październiku 1942 r. widział kolumnę Żydów prowadzoną z Dobrego, jednemu z mężczyzn rozwiązał się tobołek i wypadły z niego szewskie kopyta. Żydów zapędzono do bożnicy – dochodzące stamtąd odgłosy. Następnego dnia Żydów ze Stanisławowa i Dobrego zabrano do Mińska, tam wsadzano ich do pociągu i wywożono do obozu. O wywożeniu Żydów z Dobrego i Stanisławowa napisał w swojej książce ksiądz Sikora. [+]
[00:23:00] W Stanisławowie tajne komplety trwały przez prawie całą okupację, lekcje odbywały się w domu kierownika szkoły, pana Witkowskiego. We wsi było kilku granatowych policjantów, ale nikt nie doniósł o tajnej szkole. Boh. spotkał kierownika szkoły w Poświętnem i dowiedział się, że tu także można się uczyć na tajnych kompletach – zmiana szkoły. „Wielka wsypa” w powiecie mińskim, po wyzwoleniu boh. poszedł do Stanisławowa i dowiedział się, że nauczyciele i uczniowie kompletów zostali aresztowani i wywiezieni na roboty.
[00:27:27] W lipcu 1944 boh. ukończył drugą klasę gimnazjum. 1 sierpnia Poświętne wyzwoliła Armia Czerwona. W październiku zaczęły się lekcje w gimnazjum w Wołominie. Po ukończeniu gimnazjum boh. uczył się w liceum w Radzyminie i został nauczycielem. W trzech szkołach w gminie przepracował 51 lat.
[00:31:00] Boh. wrócił w 1943 r. ze Stanisławowa do domu w Cygowie i uczył się na tajnych kompletach w Poświętnem. Przed wojną w okolicy mieszkało wielu niemieckich osadników – relacje z Polakami. Na początku okupacji wszystkich Niemców przesiedlono, a ich gospodarstwa zajęli przesiedleńcy, Polacy z zachodu. Ze wsi Czubajowizna wyjechało kilka niemieckich rodzin, a przesiedleni Polacy zorganizowali partyzantkę. Działalność oddziału Stanisława Synakowskiego ps. „Wybój”, który mieszkał w Ręczajach.
[00:39:10] Niemcy zabili wszystkich Żydów ukrywających się w Helenowie. Synakowski zlikwidował kilku Żydów, boh. dowiedział się o tym współcześnie. Podczas przesiedleń w październiku 1939 Niemka, pani Lokowa, odmówiła wyjazdu ze wsi i zostawiono ją. Pani Lokowa pomagała sąsiadce Kurkowej, której mąż był w niemieckiej niewoli. Ewakuacja rodziny Loków przed frontem w 1944 r., wyjazd do Kanady. Wizyta pani Lokowej w Ręczajach.
[00:44:50] W Józefinie mieszkał Niemiec Gustaw Moltzon, który w czasie okupacji był wójtem gminy Międzyleś. Napad partyzantów na gospodarstwo na kilka dni przed frontem – postrzelenie wójta, którego do szpitala w Warszawie zawiózł sąsiad Rudnik, przyszły teść boh. Po latach Andrzej Rudnik odwiedzał rodzinę Moltzonów mieszkającą koło Hamburga.
[00:48:36] W czasie Akcji „Burza” miejscowi partyzanci poszli pod Łochów. Podczas bombardowania zginął partyzant Franciszek Reszke, Franuś z Góreczki, którego pochowano w Dębinkach.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.