Wiesława Romanowska (ur. 1951, Rostów nad Donem), sybiraczka, radca prawny. Rodzice Grzegorz Romanowski i Anna Matuć pobrali się 13 marca 1945 r. w Dryświatach (obecnie na Białorusi). Już na drugi dzień po ślubie Grzegorz Romanowski dostał wezwanie do Armii Czerwonej, na które się nie stawił i zaczął ukrywać się w lesie. W 1946 r. urodziła im się córka Danuta, starsza siostra Wiesławy Romanowskiej. Kiedy miała 10 miesięcy, Annę Romanowską aresztowało NKWD i przez pięć dni trzymało wraz z niemowlęciem w karcerze. Dziecko zmarło, Grzegorz Romanowski z towarzyszami w akcie zemsty zaatakował posterunek NKWD i zabił kilku funkcjonariuszy. Cały czas był intensywnie poszukiwany przez sowietów, zamordowano go podczas obławy na początku 1951 r. Jego żonę, będącą w siódmym miesiącu ciąży, aresztowano i skazano na 25 lat łagru w Rostowie nad Donem. Tam urodziła się Wiesława Romanowska. Po kilku miesiącach Wiesława Romanowska została rozdzielona z mamą i trafiła do domu dziecka w Republice Komi. W 1955 r. Anna Romanowska została zwolniona i zabrała córkę z domu dziecka. Przez 8 miesięcy mieszkały w Incie niedaleko Workuty. W czerwcu 1956 r. przyjechały do Polski i zamieszkały w Pasłęku, gdzie w 1946 r. osiedliła się rodzina Anny Romanowskiej. Wiesława Romanowska w 1969 r. zdała maturę w liceum ogólnokształcącym w Pasłęku i rozpoczęła studia prawnicze na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. 1 września 1973 r. podjęła pracę w PKP w Olsztynie, gdzie pracowała aż do emerytury w 2003 r. W latach 1976-1979 zrobiła aplikację radcowską i do dziś udziela porad prawnych. W 1981 r. urodziła córkę Monikę
mama Anna Romanowska zmarła w 1986 r. W 1967 r. odwiedziła Dryświaty razem z mamą, w 2019 r. była tam po raz drugi z córką.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh.
[00:00:16] Rodzice: Anna i Grzegorz pochodzili z Kresów. Matka urodziła się w Dryświatach, ojciec w Kozianach na obecnej Białorusi. 13 marca 1945 r. rodzicie pobrali się w dryświackim kościele. Następnego dnia ojciec dostał powołanie do Armii Czerwonej, zdezerterował i przyłączył się do oddziału partyzanckiego AK. Matkę, która zamieszkała u rodziny we wsi Siemianowicze, wzywano na przesłuchania, w 1946 r. urodziła się siostra boh. Danuta – aresztowanie matki, którą trzymano razem z dzieckiem przez kilka dni na posterunku NKWD. Po śmierci dziecka matkę wypuszczono. Ojciec wraz z oddziałem napadł na posterunek i wydano na niego wyrok śmierci. W lutym 1951 r. został zabity, ciała nie chciano oddać rodzinie, tylko wrzucono je do przerębla.
[00:08:18] Matka, będąca w siódmym miesiącu ciąży, została aresztowana i skazana na 25 lat więzienia. Przewieziono ją do więzienia w Rostowie nad Donem i tu 29 maja 1951 r. urodziła się boh. Reakcja matki na widok córki, karmienie dziecka w więziennych warunkach – pomoc innych matek. Znęcanie się strażniczek nad niemowlętami. Matkę zabrano z Rostowa, a boh. trafiła do domu dziecka w republice Komi – jej stan zdrowia. [+]
[00:14:30] Boh. przebywała w domu dziecka do 1955 r. Po śmierci Stalina matka składała apelacje o zmniejszenie kary. Po uwolnieniu matki w 1955 r. okazało się, że naczelnik nie wie, gdzie jest boh. – skutek zastosowanej groźby. W listopadzie matka przyjechała do domu dziecka. Spotkanie z córką. Pożegnanie z domem dziecka, przeprawa przez Peczorę. [+]
[00:22:50] Matka pracowała w tartaku – warunki bytowe. Boh. zostawała sama w zajmowanym pokoju – wyjście przez okno, by pozować do fotografii. Niebezpieczna zabawa dzieciaków w tartaku. Matka poszukiwała rodziny, która wyjechała w lutym 1946 do Polski – odnalezienie babci mieszkającej w Pasłęku. Repatriacja do Polski w czerwcu 1956 – podróż do kraju – podarki za śpiewane piosenki. Nauka modlitwy po polsku przed wyjazdem z zesłania.
[00:30:55] Podczas postoju w Moskwie boh. znalazła się na rynku – reakcja na widok kolorowych rzeczy. Pomoc milicjanta, gdy boh. zgubiła się na targowisku. Matka wysłała z Moskwy telegram do babci, ale na dworcu w Pasłęku nikt nie czekał. Spotkanie z rodziną – przywitanie boh. z kogutem. [+]
[00:38:15] Boh. poszła do przedszkola nie znając polskiego, ale szybko się go nauczyła. Matka pracowała w szwalni, potem w restauracji. Boh. skończyła liceum w Pasłęku i Wydział Prawa toruńskiego uniwersytetu. Matka zmarła na raka w 1986 r. – skutki wybuchu w Czarnobylu.
[00:41:35] Po dniu urodzin Stalina więźniarki dostały dodatkową porcję chleba – reakcja współwięźniarki Rosjanki. Kary – czyszczenie szamba chochlą. Matka pracowała przy budowie kanału Wołga-Don. [+]
[00:45:07] Dokumenty repatriacyjne były wystawione na panieńskie nazwisko matki: Anna Matuć. W 1959 r. matkę wezwała Służba Bezpieczeństwa – zarzut sfałszowania nazwiska po donosie człowieka, który był na ślubie rodziców. Matkę ukarano grzywną. Babcia pojechała do Dryświat i przywiozła akt ślubu. Namawianie matki, by wstąpiła do PZPR. Boh. po skończeniu studiów objęła kierownicze stanowisko i musiała zapisać się do partii.
[00:50:10] Kary w łagrze – rysowanie karykatur więźniów, które trafiały na tablicę. Jedna z kobiet była Świadkiem Jehowy i dostawała duże paczki żywnościowe, ale nie dzieliła się jedzeniem. Marzenia matki o chlebie – połagierna nerwica po powrocie do Polski. Racje żywnościowe w łagrze. Matka wspominała pobyt w areszcie NKWD razem z córką Danusią – tortura kropli wody. [+]
[00:55:15] W łagrze inni Polacy, jedna z koleżanek mieszkała potem w Bytomiu. Pięciu Polaków uciekło, potem do obozu przywieziono cztery trupy. Z rostowskiego więzienia przewieziono matkę do Inty – list do ciotki, która wyszła za Rosjanina, z prośbą o chustkę – strach przed kontaktem z krewną, więźniarką. W 1967 r. boh. pojechała z matką do Dryświat – wuj nie wpuścił ich do domu. Boh. w 2019 r. była ponownie w Dryświatach.
[01:01:15] Matka pochodziła z wielodzietnej rodziny. Rozważania na temat szczęścia w życiu, namowy matki, by boh. się kształciła. Powody wyboru studiów prawniczych.
[01:04:10] Wpływ dzieciństwa na życie dorosłe – więź z matką. Zachowanie boh., gdy matka trafiła do szpitala. Trudne początki samodzielnego życia po wyjeździe na studia. Opinia niani z domu dziecka o boh. – kołysanka śpiewana przez matkę. Rola śpiewu, modlitwy i nadziei podczas pobytu w łagrze.
[01:12:08] W obozie matka śniła o chlebie. Jej reakcja, gdy boh. wyrzuciła posoloną kromkę. [+]
[01:14:15] Siostra Danusia zmarła w areszcie NKWD, została pochowana na cmentarzu w Dryświatach. Nie zachowała się żadna fotografia ojca. Potajemne spotkania z ojcem, który dostarczał rodzinie żywność. Po ślubie zamieszkano u ciotki ojca w Siemianowiczach i tam szukało go NKWD. Matka spotykała się z mężem także w Wilnie. W 1967 r. boh. była z matką w Wilnie – spotkanie ze znajomym Litwinem, Władysławem, jego reakcja na widok matki. Rodzina ojca, mieszkająca w Kozianach, zginęła w czasie okupacji z rąk Niemców. Odwiedziny w 1967 r. u ciotki mieszkającej w Siemianowiczach.
[01:29:12] Ojciec mieszkający w Kozianach chodził na piechotę do matki mieszkającej w Dryświatach, pokonując wiele kilometrów w jedną stronę. Charakter ojca we wspomnieniach matki – zmiany po śmierci córki Danusi. Napad partyzantów na posterunek, w którym więziono matkę. Matka wspominała, że żona jednego z enkawudzistów chciała jej pomóc. Matka nie wierzyła w śmierć córki i przyniosła jej zwłoki do domu.
[01:33:40] Matka w Polsce mogła wyjść za mąż, ale boh. nie zaakceptowała żadnego z kandydatów. W 1964 r. przeniesiono się do mieszkania w poniemieckim domu –współlokatorzy byli dokuczliwi, ponieważ chcieli zająć cały dom. Starania matki o inne mieszkanie – interwencja trzynastoletniej boh., przeniesienie do centrum Pasłęka.
[01:40:12] Babcię Helenę Matuć do Pasłęka skierował PUR, zamężne córki zamieszkały w innych miejscowościach. W 1946 r. w mieście mieszkało trochę Niemców, babci przydzielono dom na przedmieściach – powody przeprowadzki do mieszkania w mieście. Wspomnienie świń Asi i Lusi – ukrywanie przed boh. zabicia Lusi.
[01:46:05] Początki w Polsce, porozumiewanie się boh. z rówieśnikami. Przezwiska nadawane przez dzieciaki. Boh. nie miała koleżanek pochodzących z Kresów. Przynależność do Związku Sybiraków. Opinia na temat współczesnej sytuacji Ukraińców uciekających do Polski po rosyjskiej napaści.
[01:51:48] Zwolnienie z łagru. Wydobycie informacji o miejscu pobytu boh., pomoc więźniarki Tamary. Boh. nie śnił się pobyt w domu dziecka ani podróż do Polski. Współczesne sny – motyw poszukiwania matki. Stosunek córki boh. do historii matki i babki.
[01:58:15] Matka opowiadała członkom rodziny o swoich przeżyciach, ale koleżankom nie. Sympatia matki do koleżanki boh., która miała na imię Danusia. Stosunek boh. do języka rosyjskiego i rosyjskiej kultury. Boh. jako niemowlę była karmiona przez matki różnych narodowości – jej zdolności językowe. Trauma po śmierci matki.
[02:04:22] Boh. nie pamięta złych momentów z wczesnego dzieciństwa – rozważania na temat podświadomości. Siostra matki, która dożyła sędziwego wieku, na rok przed śmiercią rozmawiała tylko po rosyjsku. Wspomnienia z domu dziecka, opiekunkami były Jakutki i boh. rozmawiała w ich języku. Ubrania dzieci w domu dziecka – zimowa odzież była podbita krecim futerkiem.
[02:10:50] Urodzajne lato na Syberii. Stan zdrowia boh. po przyjeździe do Polski. Miejsce urodzenia wpisane w dowodzie osobistym. Matka przebywając w łagrze w Incie pracowała w lesie. Podczas pracy przy budowie kanału Wołga-Don nosiła cegły.
[02:15:12] Wyjazd z domu dziecka, nawiązanie relacji z matką. Propaganda w domu dziecka – „matuszka Rosja” i „diadia Stalin”. Ubrania dzieci.
[02:20:45] Matka będąc w łagrze modliła się. Kontakty kobiet i mężczyzn w łagrze. Matce pomagała Ukrainka, Tamara – obrona przed nachalnym strażnikiem, próby nawiązania kontaktu po przyjeździe do Polski. Obawy matki przed ujawnianiem przeszłości.
[02:25:55] Matka pracując w restauracji nie chciała nieść czerwonej flagi w czasie pochodu pierwszomajowego. Stan zdrowia boh. po przyjeździe do Polski – zalecenie wyjazdu do Rabki, starania matki o miejsce dla córki. Traktowanie boh. w czasie podróży.
[02:31:35] Refleksje na temat postępowania matki i czerpanej stąd siły. Zachowanie boh. w szkole – wzywanie matki.
[02:35:00] W 1969 r. boh. zdała maturę w liceum w Pasłęku. Potem studiowała prawo na UMK w Toruniu. Po studiach podjęła pracę w PKP w Olsztynie – zdobycie uprawnień radcowskich, kolejne szczeble kariery.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.