Aleksander Kaszuba (1929, Sienno) podczas okupacji niemieckiej pomagał miejscowym oddziałom Armii Krajowej: roznosił meldunki, przynosił jedzenie itp. Po wojnie wstąpił do organizacji młodzieżowej WiN. Nigdy nie został zdekonspirowany ani aresztowany. Ojciec pana Aleksandra, Jan Kaszuba, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Jego syn z kolei, Dariusz, jest komendantem ostrowieckich „Strzelców”, co roku uczestniczy w Marszu Szlakiem Pierwszej Kompani Kadrowej.
[00:00:06] Bohater urodził się w 1929 r. i mieszkał w domu z rodzicami i dziadkami od strony matki: Janem Flakiem i Zuzanną z d. Kasów. Ojciec boh., Jan Kaszuba, zajmował się gospodarstwem. W okresie I wojny św. walczył w 1. Pułku Ułanów Krechowieckich, z którym w 1920 r. dotarł pod Lwów. Historia lwowskiego dzwonu.
[00:01:45] Dziadek pracował jako gajowy w leśniczówce „Pod Kaplicą” k. Ostrowca. Po ukończonej służbie w lasach hrabiego zamieszkał w domu w Starej Wsi k. Sienna, który stał się domem rodzinnym boh. Rodzice mieli jeszcze starszą córkę Anastazją i młodszego syna Barnabę. Przedwojenne życie rodziny na wsi.
[00:03:05] Wojna wybuchła, gdy boh. miał 10 lat, przerwana edukacja w szkole podstawowej w Siennie. Tajne komplety w okresie okupacji. W 1947 r. boh. zdał „małą maturę”, a następnie dostał się do Państwowych Szkół Przemysłowych w Radomiu, gdzie dyrektorem był B. Egiejman.
[00:05:00] 1 stycznia 1948 został wraz z kolegami aresztowany i wywieziony do Starachowic. Po 3 miesiącach na UB przeniesiono ich do więzienia karno-śledczego w Kielcach, gdzie w maju 1948 odbyła się rozprawa. Czternastu oskarżonych, tylko boh. i dwóch kolegów zostali zwolnieni bez wyroku.
[00:06:20] Powodem aresztowań była działalność oddziału WiN, który pod dowództwem „Iskry”, a następnie „Drągala” działał w lesie i „likwidował komunistów” m.in. napadając na posterunki milicji. Boh. wciągnął do organizacji starszy kolega, członek AK i WiN - Marian Pastuszka ps. „Czarny”. Boh. mieszkał przy drodze z Ostrowca i miał ostrzegać, kiedy do Sienna zbliżało się UB. Dowódcą grupowym boh. był Tadeusz Mosiołek [ps. „Huragan”, „Wicher”], którego boh. ostrzegł i kolega uniknął aresztowania. Inni koledzy boh. z WiN: Kaczorowski, Michałowski, „Iskra”.
[00:10:30] Wpływ na decyzję boh. o przystąpieniu do organizacji miały też niepochlebne historie o bolszewikach opowiadane przez ojca oraz wspomnienia dziadka, który był 7 lat w wojsku carskim w Odessie. Ojciec uważał, że to „przestępcy i nieprzyzwoici ludzie”. [+]
[00:11:30] W okresie II w. św. Niemcy stacjonowali w szkole. Boh. wraz z kolegami obserwował ćwiczenia niemieckiego wojska. Wyszukiwali też pozostawioną w niemieckich okopach amunicję i przekazywali ją starszym kolegom z AK. Do organizacji należeli m.in. kuzyni, brat cioteczny boh., sąsiad Władysław Zychowicz. W AK był też mąż siostry stryjecznej boh., [Tadeusz] Maj ps. „Łokietek”, który mieszkał w Rzeczniowie. Starszą siostrę boh. odwiedzał znajomy, który należał do AL.
[00:14:25] [Po wojnie] Boh. uczył się w szkole budowlanej na wydziale drogowym. Zatrzymanie przez funkcjonariuszy MO. Na posterunku siedziała reszta kolegów i nazajutrz wszystkich wywieziono do Starachowic, tam byli przesłuchiwani. Metody represji i przemoc wobec zatrzymanych podczas przesłuchań. Warunki w karcerze. [+]
[00:18:00] W areszcie w Starachowicach boh. spędził 3 miesiące. Potem przewieziono go wraz z kolegami do Kielc, gdzie ok. 2,5 mies. czekali na rozprawę - odbyła się w maju. Boh. miał pół roku zaległości w szkole i wrócił na zajęcia po wakacjach, ponownie do 1 klasy. Po 3 latach nauki w szkole średniej w Radomiu uzyskał tytuł technika.
[00:19:40] Po ukończeniu szkoły boh. dostał nakaz pracy przy budowie mostu kolejowego w Niepołomicach. Po 2 mies. dostał powołanie na komisję wojskową w Radomiu i zwerbowano go do lotniczej szkoły podoficerskiej w Zamościu o specjalizacji „foto zwiad”. Po pół roku zajęć przebazowano go do Modlina, a następnie Elbląga, gdzie stacjonował 5 Szturmowy Pułk Lotniczy. Boh. wraz z laborantami i grafologami odczytywali zdjęcia lotnicze.
[00:21:35] Boh. służył w wojsku 3 lata. Koledzy, którzy dostali wyroki podczas procesu (m.in. Kaczorowski), zostali skierowani do służby w kopalni. Po kilku latach w wojsku, boh. rozpoczął poszukiwania pracy. Kolega ze szkoły w Radomiu prowadził w Ostrowcu filię przedsiębiorstwa budowlanego z Kielc. Dzięki niemu w 1955 r. boh. dostał pracę jako technik, a potem kierownik budowy.
[00:23:30] Po wybudowaniu bloków, szkół i internatu w Ostrowcu, boh. został zatrudniony przy budowie cementowni w Ożarowie. Przebieg budowy i trudności technologiczne. W wyniku pęknięcia silosu z gorącym cementem zginęły 3 osoby. Potem boh. nadzorował budowę osiedli spółdzielni mieszkaniowej w Ostrowcu.
[00:26:20] Ojciec boh. pochodził z Sienna z rodziny Kaszubów. Był najmłodszy z rodzeństwa, miał trzech braci (Wacława, Maksa, Antoniego) i dwie siostry, z których jedna wyszła za mąż za kowala i mieszkała w Iłży. Dzieje braci ojca. Ojciec trafił na wojnę polsko-bolszewicką, był starszym szeregowym, ułanem. Historia zaginięcia szabli ułańskiej ojca.
[00:30:00] Kiedy do Sienna weszli Rosjanie, dwóch z nich pojawiło się na podwórku. Jeden miał karabin na sznurku, drugi tyczkę z gwoździem do wyszukiwania min. Był styczeń. Zapytali domowników o „germańca” i poszli dalej „na Berlin”. W miejscowości boh. nie doszło do zgrupowania wojsk radzieckich.
[00:31:30] W Siennie był posterunek MO. Partyzanci, m.in. T. Zieliński s. „Igła”, A. Młyński ps. „Drągal”, M. Bukała ps. „Zbych”, napadali na spółdzielnie spożywcze i zabierali żywność oraz pieniądze, które przekazywali chłopcom przetrzymywanym przez starachowickie UB.
[00:33:00] Historia rozpracowania i aresztowania grupy partyzanckiej boh. Chłopcy z liceum boh. mieli zdobyczny pistolet. Jeden z uczniów, Krzyczkowski, postrzelił się nim w rękę i właściciel jego stancji w Siennie zameldował postrzał na milicji. Uczeń został aresztowany, a potem rozpracowano całą grupę. Zarzuty postawione kolegom i przebieg rozprawy boh. [+]
[00:38:35] Podczas II w. św. ojciec należał do BCh, brał udział w koncentracjach i zbiórkach w lesie. Miał ps. „Zając”, boh. również. Wujek Wanko, mąż kuzynki ojca, miał radio i słuchali Radia Londyn. Dorośli komentowali zasłyszane historie frontowe i sytuacji Żydów w Siennie.
[00:40:10] W Siennie było dużo Żydów. Część z nich pracowała u Niemców. Starsi funkcyjni żydowscy zbierali innych do różnych prac. Ok. 1944 r. okolicznych Żydów zgoniono do getta, a po kilku dniach furmankami przewieziono do Ostrowca. Starszych Żydów wystrzelano i pochowano na kirkucie w Ostrowcu. Boh. widział z daleka, jak Niemcy eskortowali konwój z Żydami. Lokalna ludność rozgrabiła pożydowskie mienie, m.in. sklepy, które pozostawili. [++]
[00:43:10] Przed wojną boh. chodził do szkoły razem z dziećmi żydowskimi. Dzieci miały dobre relacje. Nikt z sieneńskich Żydów nie wrócił. W Siennie nie było przypadku przechowywania Żydów.
[00:45:30] Więzienie w Kielcach mieściło się w budynku zamku. Boh. i jego kolegów zaprowadzono na dużą salę i nazwiskami przydzielano do cel. Boh. trafił do celi ogólnej nr 6, potem siedział z kolegami w celi nr 10 tzw. „politycznej”. Był w niej z Kaczorowskim, Mosiołkiem i Michałowskim.
[00:48:07] Matka Helena była „patriotycznie ustawiona”. Była jedyną córką p. Flaków, dziadków boh. Jako młoda dziewczyna mieszkała z rodzicami w gajówce. W czasie wojny mama pracowała w gospodarstwie rodzinnym zajmując się inwentarzem.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.