Stanisław Jan Majewski ps. „Stach” (ur. 1929, Warszawa) pochodzi z rodziny inteligenckiej, przed wojną uczył się w szkole powszechnej nr 171 przy ul. Hożej. Podczas okupacji należał do Szarych Szeregów. Po wybuchu powstania warszawskiego został przyjęty do 4 kompanii Bazy Lotniczej „Łużyce”, gdzie pełnił funkcje strzelca oraz łącznika. 4 października 1944 roku na rozkaz por. Jerzego Marcinkowskiego ps. „Jur” wyszedł z miasta wraz z ludnością cywilną i znalazł się w obozie przejściowym w Pruszkowie. Podczas selekcji przyłączył się do grupy elektryków i został wywieziony do obozu przejściowego we Wrocławiu, potem do obozu dla robotników przymusowych w Jeleniej Górze, gdzie doczekał do wyzwolenia przez Armię Czerwoną. W maju 1945 roku wrócił do Warszawy. Po skończeniu liceum dostał nakaz pracy do Fabryki FSO na Żeraniu, w 1951 roku został powołany do wojska i skierowany do Technicznej Szkoły Wojsk Lotniczych w Zamościu. Ukończył Politechnikę Warszawską uzyskując tytuł inżyniera mechanika.
więcej...
mniej
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1929 r. w Warszawie.
[00:00:18] Rodzina mieszkała przy ul. Hożej, ojciec pracował w Dyrekcji Ogrodu Pomologicznego, matka prowadziła dom. W 1936 r. boh. rozpoczął naukę w szkole powszechnej nr 171 przy ul. Hożej, budynek został zniszczony podczas powstania.
[00:03:25] W 1939 r. boh. zdał do trzeciej klasy. W sierpniu ojciec został zmobilizowany. Przedwojenna propaganda i atmosfera przed wojną. Wiara w siłę polskiego oręża.
[00:08:05] Pierwsze bombardowania Warszawy, napływ cofających się oddziałów. W domu kwaterowali żołnierze i matka udostępniła im kuchnię. Boh. interesowała czyszczona broń – komitywa z żołnierzami. Boh. był świadkiem wkraczania Niemców do Warszawy. Jedzenie koniny podczas oblężenia miasta.
[00:13:48] Po powrocie do szkoły boh. nie spotkał kolegów Żydów. W 1938 r. boh. był świadkiem wybijania szyb w żydowskich sklepikach na ul. Hożej – reakcja ojca. Rodzice korzystali z usług żydowskich rzemieślników i kupowali w żydowskich sklepach.
[00:23:10] Nastroje w początkach okupacji, poszukiwanie kontaktu z ruchem oporu. W 1943 r. kolega Mieczysław Barbulant zaproponował boh. wstąpienie do Szarych Szeregów – zasady konspiracji, złożenie przyrzeczenia harcerskiego. Punkt kontaktowy „u Mirka” przy ul. Polnej.
[00:33:45] Zadania dla harcerzy – organizacja wyjazdów pod Warszawę, gdzie w lasach koło Celestynowa lub Śródborowa odbywały się ćwiczenia wojskowe: musztra, terenoznawstwo. Szkolenia w mieszkaniu boh. – warunki postawione przez ojca.
[00:40:52] Ojciec służył w Mazowieckiej Brygadzie Kawalerii, kampanię wrześniową rozpoczął w okolicy Mławy – wycofanie się pod Przasnysz. Ojciec został ranny i znalazł się w polskim polowym szpitalu, który już objęli nadzorem Niemcy – okoliczności przyjazdu do szpitala, powody ucieczki. Powrót do domu po kapitulacji Warszawy. [+]
[00:49:15] W czasie działań wojennych ogród pomologiczny zniszczono i ojciec nie mógł wrócić do pracy. Znajomy z wojska, pan Mieczysław, pracował przed wojną w fabryce rowerów – założenie punktu napraw rowerów w kamienicy przy Hożej.
[00:58:25] Spotkania członków Szarych Szeregów w domu boh. Ogrzewanie mieszkań „kozami” – poszerzenie zakresu działalności firmy ojca.
[01:02:20] Ojciec zabrał boh. do piwnicy, gdzie był skład rur do pieca – przeznaczenie jednej z nich na tajne materiały. Powody wyboru mieszkania boh. jako miejsca spotkań członków Szarych Szeregów – wykłady na temat broni. Podział wiekowy w Szarych Szeregach – boh. należał do Zawiszaków.
[01:07:12] Rodzice wiedzieli, że boh. należy do organizacji. Wybór pseudonimu „Stach”. Na ulicy stał słup ogłoszeniowy wykorzystywany przez Niemców – naklejanie kartek z napisem: „Pawiak pomścimy” – współpraca z kolegą Mietkiem, boh. był odpowiedzialny za zaplecze techniczne akcji. Rola trzeciego kolegi. Wyrywkowe przeszukania przechodniów na ulicy – sprawdzanie szkolnej teczki.
[01:15:55] Budynki zajęte przez Niemców przy ul. Wspólnej, Chełmińskiego i Hożej. Harcerze musieli rozpoznawać szarże niemieckie po mundurach – znajomość emblematów na samochodach i rozpoznanie okolicy.
[01:22:36] Zawiszacy nie byli zmobilizowani do powstania. W lipcu boh. skaleczył nogę i nie mógł założyć butów – leczenie domowym sposobem i zalecenia lekarza. 1 sierpnia po obiedzie boh. założył zimowe buty i poszedł na ul. Kruczą, gdzie mieszkał kolega Mietek. Pierwsze strzały na ul. Hożej. [+]
[01:31:13] Potem boh. dowiedział się, że w kamienicy na rogu Hożej i Poznańskiej oczekiwał na akcję jeden z oddziałów „Obroży”, jego zadanie – boh. widział powstańców biegnących do walki. Rozmowa z powstańcem – sytuacja na Hożej i sąsiednich ulicach. Okoliczności zranienia kolegi. [+]
[01:41:06] Boh. chciał wstąpić do oddziału – przyczyny długiego oczekiwania na dowódcę kompanii ps. „Jur” [Jerzy Marcinkowski], który dowodził dwoma plutonami. Na ul. Mokotowskiej był oddział Bazy Lotniczej „Łużyce” – plany zdobycia i uruchomienia lotniska na Okęciu.
[01:47:20] Por. „Jur” i Czesław Deminet ps. „Stec” pojechali przed powstaniem na rozpoznanie lotniska – stan niemieckiej obrony obiektu. Uzbrojenie powstańców. „Jur” przesłał dowództwu raport, w którym krytycznie odniósł się planów zdobycie lotniska. [+]
[01:53:11] Przybycie por. „Jura” – rozmowa z dowódcą, znajomość terenu, przejść przez piwnice i wyjść na dachy – zagrożenie pożarami od sowieckich bomb zapalających. Przyjęcie do plutonu Stanisława Kuźmińskiego ps. „Skobig”. Skład Bazy Lotniczej „Łużyce”.
[02:03:10] Pluton „Skobiga” obsadził ulicę Wspólną od strony Poznańskiej. „Jur” mieszkał na Powiślu i nie znał okolicy, w której przyszło mu walczyć. Zainstalowanie się kompanii „Jura” w budynku przy ul. Hożej 62.
[02:09:35] Sytuacja na ul. Wspólnej – niemieckie czujki. Po stronie zajętej przez powstańców poprzebijano przejścia przez budynki. Po drugiej stronie ulicy Hożej miały stanowiska dwa plutony rotmistrza Radziwiłowicza ps. „Zaremba”.
[02:13:16] Podczas okupacji chodzono na nabożeństwa majowe do zakonnic, które zajmowały budynek przy ul. Hożej. Zakonnice prowadziły prowadziły też internat dla dziewcząt. We wrześniu 1939 r. zakonnice zgłosiły, że z mieszkania emerytowanego majora lotnictwa, z pochodzenia Austriaka, nadawane są sygnały. Po wkroczeniu Niemców do Warszawy major założył niemiecki mundur – wykonanie wyroku przez podziemie.
[02:25:00] Po przyjęciu do plutonu „Skobiga” boh. poszedł z nim na ul. Wspólną. Przysięga złożona przed dowódcą kompanii „Jurem”. Wspomnienia szefa wywiadu Armii Krajowej – okoliczności podjęcia decyzji o wybuchu powstania. Sytuacja na froncie w okolicach Warszawy. Niektórzy nie zdążyli na miejsca zbiórek przed powstaniem – złożenie przysięgi.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.