Stanisław Jan Majewski ps. „Stach” (ur. 1929, Warszawa) pochodzi z rodziny inteligenckiej, przed wojną uczył się w szkole powszechnej nr 171 przy ul. Hożej. Podczas okupacji należał do Szarych Szeregów. Po wybuchu powstania warszawskiego został przyjęty do 4 kompanii Bazy Lotniczej „Łużyce”, gdzie pełnił funkcje strzelca oraz łącznika. 4 października 1944 roku na rozkaz por. Jerzego Marcinkowskiego ps. „Jur” wyszedł z miasta wraz z ludnością cywilną i znalazł się w obozie przejściowym w Pruszkowie. Podczas selekcji przyłączył się do grupy elektryków i został wywieziony do obozu przejściowego we Wrocławiu, potem do obozu dla robotników przymusowych w Jeleniej Górze, gdzie doczekał do wyzwolenia przez Armię Czerwoną. W maju 1945 roku wrócił do Warszawy. Po skończeniu liceum dostał nakaz pracy do Fabryki FSO na Żeraniu, w 1951 roku został powołany do wojska i skierowany do Technicznej Szkoły Wojsk Lotniczych w Zamościu. Ukończył Politechnikę Warszawską uzyskując tytuł inżyniera mechanika.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1929 r. w Warszawie.
[00:00:18] Rodzina mieszkała przy ul. Hożej, ojciec pracował w Dyrekcji Ogrodu Pomologicznego, matka prowadziła dom. W 1936 r. boh. rozpoczął naukę w szkole powszechnej nr 171 przy ul. Hożej, budynek został zniszczony podczas powstania.
[00:03:25] W 1939 r. boh. zdał do trzeciej klasy. W sierpniu ojciec został zmobilizowany. Przedwojenna propaganda i atmosfera przed wojną. Wiara w siłę polskiego oręża.
[00:08:05] Pierwsze bombardowania Warszawy, napływ cofających się oddziałów. W domu kwaterowali żołnierze i matka udostępniła im kuchnię. Boh. interesowała czyszczona broń – komitywa z żołnierzami. Boh. był świadkiem wkraczania Niemców do Warszawy. Jedzenie koniny podczas oblężenia miasta.
[00:13:48] Po powrocie do szkoły boh. nie spotkał kolegów Żydów. W 1938 r. boh. był świadkiem wybijania szyb w żydowskich sklepikach na ul. Hożej – reakcja ojca. Rodzice korzystali z usług żydowskich rzemieślników i kupowali w żydowskich sklepach.
[00:23:10] Nastroje w początkach okupacji, poszukiwanie kontaktu z ruchem oporu. W 1943 r. kolega Mieczysław Barbulant zaproponował boh. wstąpienie do Szarych Szeregów – zasady konspiracji, złożenie przyrzeczenia harcerskiego. Punkt kontaktowy „u Mirka” przy ul. Polnej.
[00:33:45] Zadania dla harcerzy – organizacja wyjazdów pod Warszawę, gdzie w lasach koło Celestynowa lub Śródborowa odbywały się ćwiczenia wojskowe: musztra, terenoznawstwo. Szkolenia w mieszkaniu boh. – warunki postawione przez ojca.
[00:40:52] Ojciec służył w Mazowieckiej Brygadzie Kawalerii, kampanię wrześniową rozpoczął w okolicy Mławy – wycofanie się pod Przasnysz. Ojciec został ranny i znalazł się w polskim polowym szpitalu, który już objęli nadzorem Niemcy – okoliczności przyjazdu do szpitala, powody ucieczki. Powrót do domu po kapitulacji Warszawy. [+]
[00:49:15] W czasie działań wojennych ogród pomologiczny zniszczono i ojciec nie mógł wrócić do pracy. Znajomy z wojska, pan Mieczysław, pracował przed wojną w fabryce rowerów – założenie punktu napraw rowerów w kamienicy przy Hożej.
[00:58:25] Spotkania członków Szarych Szeregów w domu boh. Ogrzewanie mieszkań „kozami” – poszerzenie zakresu działalności firmy ojca.
[01:02:20] Ojciec zabrał boh. do piwnicy, gdzie był skład rur do pieca – przeznaczenie jednej z nich na tajne materiały. Powody wyboru mieszkania boh. jako miejsca spotkań członków Szarych Szeregów – wykłady na temat broni. Podział wiekowy w Szarych Szeregach – boh. należał do Zawiszaków.
[01:07:12] Rodzice wiedzieli, że boh. należy do organizacji. Wybór pseudonimu „Stach”. Na ulicy stał słup ogłoszeniowy wykorzystywany przez Niemców – naklejanie kartek z napisem: „Pawiak pomścimy” – współpraca z kolegą Mietkiem, boh. był odpowiedzialny za zaplecze techniczne akcji. Rola trzeciego kolegi. Wyrywkowe przeszukania przechodniów na ulicy – sprawdzanie szkolnej teczki.
[01:15:55] Budynki zajęte przez Niemców przy ul. Wspólnej, Chełmińskiego i Hożej. Harcerze musieli rozpoznawać szarże niemieckie po mundurach – znajomość emblematów na samochodach i rozpoznanie okolicy.
[01:22:36] Zawiszacy nie byli zmobilizowani do powstania. W lipcu boh. skaleczył nogę i nie mógł założyć butów – leczenie domowym sposobem i zalecenia lekarza. 1 sierpnia po obiedzie boh. założył zimowe buty i poszedł na ul. Kruczą, gdzie mieszkał kolega Mietek. Pierwsze strzały na ul. Hożej. [+]
[01:31:13] Potem boh. dowiedział się, że w kamienicy na rogu Hożej i Poznańskiej oczekiwał na akcję jeden z oddziałów „Obroży”, jego zadanie – boh. widział powstańców biegnących do walki. Rozmowa z powstańcem – sytuacja na Hożej i sąsiednich ulicach. Okoliczności zranienia kolegi. [+]
[01:41:06] Boh. chciał wstąpić do oddziału – przyczyny długiego oczekiwania na dowódcę kompanii ps. „Jur” [Jerzy Marcinkowski], który dowodził dwoma plutonami. Na ul. Mokotowskiej był oddział Bazy Lotniczej „Łużyce” – plany zdobycia i uruchomienia lotniska na Okęciu.
[01:47:20] Por. „Jur” i Czesław Deminet ps. „Stec” pojechali przed powstaniem na rozpoznanie lotniska – stan niemieckiej obrony obiektu. Uzbrojenie powstańców. „Jur” przesłał dowództwu raport, w którym krytycznie odniósł się planów zdobycie lotniska. [+]
[01:53:11] Przybycie por. „Jura” – rozmowa z dowódcą, znajomość terenu, przejść przez piwnice i wyjść na dachy – zagrożenie pożarami od sowieckich bomb zapalających. Przyjęcie do plutonu Stanisława Kuźmińskiego ps. „Skobig”. Skład Bazy Lotniczej „Łużyce”.
[02:03:10] Pluton „Skobiga” obsadził ulicę Wspólną od strony Poznańskiej. „Jur” mieszkał na Powiślu i nie znał okolicy, w której przyszło mu walczyć. Zainstalowanie się kompanii „Jura” w budynku przy ul. Hożej 62.
[02:09:35] Sytuacja na ul. Wspólnej – niemieckie czujki. Po stronie zajętej przez powstańców poprzebijano przejścia przez budynki. Po drugiej stronie ulicy Hożej miały stanowiska dwa plutony rotmistrza Radziwiłowicza ps. „Zaremba”.
[02:13:16] Podczas okupacji chodzono na nabożeństwa majowe do zakonnic, które zajmowały budynek przy ul. Hożej. Zakonnice prowadziły prowadziły też internat dla dziewcząt. We wrześniu 1939 r. zakonnice zgłosiły, że z mieszkania emerytowanego majora lotnictwa, z pochodzenia Austriaka, nadawane są sygnały. Po wkroczeniu Niemców do Warszawy major założył niemiecki mundur – wykonanie wyroku przez podziemie.
[02:25:00] Po przyjęciu do plutonu „Skobiga” boh. poszedł z nim na ul. Wspólną. Przysięga złożona przed dowódcą kompanii „Jurem”. Wspomnienia szefa wywiadu Armii Krajowej – okoliczności podjęcia decyzji o wybuchu powstania. Sytuacja na froncie w okolicach Warszawy. Niektórzy nie zdążyli na miejsca zbiórek przed powstaniem – złożenie przysięgi.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.