płk Eugeniusz Ankutowicz (ur. 1925, Komarno) – oficer Wojska Polskiego, prezes Związku Inwalidów Wojennych RP w Stargardzie. Jego ojciec był podoficerem Wojska Polskiego i uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej, matka pracowała jako akuszerka. W 1940 roku został deportowany wraz z matką do Nowosybirska. Z uwagi na młody wiek nie został przyjęty do Armii Andersa. Po dotarciu do tworzonej się w Sielcach nad Oką Armii Berlinga w czerwcu 1943 roku został przyjęty do 1. Pułku Czołgów. Ukończył przeszkolenie wojskowe i kurs podoficerski. W randze kaprala walczył w bitwie pod Lenino jako ładowniczy czołgu T-34. Następnie trafił do 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Walczył o Lublin, przyczółek warecko-magnuszewski oraz Warszawę. Po kontuzji, której doznał podczas walk o przedmieścia Warszawy, trafił do Oficerskiej Szkoły Czołgów. Po jej ukończeniu w lutym 1945 roku w stopniu podporucznika został przydzielony do 16. Samodzielnej Brygady Pancernej. Jako dowódca czołgu brał udział w walkach o Rotenburg i Drezno. Ranny, stracił trzy swoje czołgi. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wojnie pełnił służbę w jednostkach pancernych Ludowego Wojska Polskiego. W 1975 roku przeszedł na emeryturę, od 1993 roku jest prezesem oddziału Związku Inwalidów Wojennych RP w Stargardzie.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1925 r. Ojciec był podoficerem WP, matka akuszerką.
[00:01:00] Boh. miał sześć lat, gdy ojciec zapisał go do szkoły. Rodzina mieszkała w Komarnie, w mieście było wielu Żydów zajmujących się rzemiosłem i handlem. Ojciec był w jednostce saperskiej, zachorował na astmę i zwolniono go z wojska. Po śmierci dziadka ojciec objął gospodarstwo i dokupił ziemię. Matka, podobnie jak jej ojciec, chorowała na gruźlicę, ale leczyła się.
[00:09:58] Boh. był dobrym uczniem, po ukończeniu szkoły powszechnej ojciec wysłał go do IX Gimnazjum we Lwowie, gdzie do wybuchu wojny skończył dwie klasy. Po wybuchu wojny Rosjanie, którzy zajęli Komarno, chcieli aresztować ojca – jego ucieczka na niemiecką stronę. W gospodarstwie, do którego należała pasieka i sad, zamieszkał wuj, który był krawcem. W 1938 r. wyremontowano dom i oborę.
[00:14:05] W czasie walk o Lwów w Komarnie pojawili się Niemcy. Potem wkroczyła Armia Czerwona – defilada podczas zmiany okupanta. Boh. pomagał w pracy w gospodarstwie.
[00:16:15] Rodzina została zabrana z domu i przewieziona do Sambora, gdzie ładowano ludzi do wagonów. Podczas podróży na Syberię na jednej ze stacji kilku mężczyzn uciekło. Pociąg dojechał do nowosybirskiej obłasti, potem boh. z matką trafili do tajgi nad rzeką Czają, 60 km od rejonowego miasta Czainsk. Pory roku na Syberii – urodzajne lata, uprawy w przydomowych ogródkach. Warunki życia.
[00:24:00] Praca w tajdze – spław drewna Czają do Obu. Boh. pracował razem z dorosłymi. Nadzór NKWD nad zesłańcami – brak możliwości ucieczki. Na Syberii nie było jabłek ani gruszek, nie przywożono owoców z południowych republik ZSRR. Trudności z kupnem nafty i soli. Śnieżne zimy i wiosenne roztopy. Latem koszono łąki, ale siano zwożono zimą, gdy jeziora i rzeki zamarzały.
[00:30:40] Po napaści Niemiec na Związek Radziecki zesłańcy mogli się przenieść w inne miejsce i wyjechano z Osinowki do kołchozu nad Czają, gdzie pływały statki. Sytuacja Armii Andersa. Rozważania na temat postępowania Stalina i Armii Czerwonej – kwestia czerwonoarmistów w niewoli. Na pierwszą linię i na rozpoznanie wysyłano żołnierzy karnych batalionów.
[00:37:18] Boh. wysłał list do Jangi-Jul i dostał odpowiedź, że siedemnastolatków nie przyjmują do wojska. W 1943 wstąpił do Armii Berlinga trafiając do formacji czołgów. We wrześniu jednostkę skierowano do Smoleńska i dalej pod Lenino. Sytuacja na w czasie bitwy – artyleria i czołgi. Niemiecka obrona na linii strumienia utrudniała przejście czołgom. W czasie walk Niemcy nadawali przez głośniki komunikaty po polsku namawiające Polaków do przechodzenia na ich stronę. Zdarzały się przypadki dezercji – informowanie NKWD. [+]
[00:48:24] W październiku 1943 istniał tylko 1. Pułk Czołgów – powstawanie 1. Brygady Pancernej im. „Bohaterów Westerplatte”. Stacjonowanie pułku na Białorusi – relacje żołnierzy z Białorusinami, bieda miejscowej ludności, przypadki okradania zwłok żołnierzy. W marcu [1944], rozkazem Stalina, Polacy mieli być przewiezieni z Białorusi na Ukrainę – przeniesienie pułku. Działalność NKWD.
[00:54:25] 1. Brygada Pancerna została skierowana do pomocy radzieckiej dywizji walczącej na przyczółku warecko-magnuszewskim. Oddziały piechoty służyły do obrony czołgów. Organizacja brygady na wzór polski sprzed 1939 r. – różnice między jednostkami Armii Czerwonej. Polacy mieli czołgi T-34 i T-70. Radziecki przemysł zbrojeniowy koncentrował się na Uralu. Tworzenie kołchozów i sowchozów w latach 30. na Ukrainie – sprzedaż zboża Niemcom.
[01:04:52] NKWD poinformowało zesłańców, że mogą zmienić miejsce pobytu i że w Nowosybirsku działa delegatura polskiego rządu w Londynie. Rodzina wiosną przyjechała do Taskino, które leżało nad spławną rzeką.
[01:07:50] Wrażenia po dotarciu do Sielc nad Oką – język polski i nakarmienie poborowych. Droga ze stacji kolejowej do obozu. Boh. przyjechał 2 czerwca, w rocznicę bitwy pod Grunwaldem żołnierze 1 Dywizji Piechoty złożyli przysięgę. W uroczystości wziął udział polski ksiądz. Początkowo żołnierze mieli radzieckie mundury, polskie dostali przed bitwą pod Lenino. Uzbrojenie polskich żołnierzy. Pomoc Amerykanów – żywność, uwagi żołnierzy do kaszy jaglanej i mamałygi. Gdy poprawiło się wyżywienie, boh. odzyskał wagę i trochę urósł.
[01:20:32] Instruktorami w pułku szkoleniowym byli Rosjanie, którzy znali swoje czołgi. Opinia o czołgu T-34, jego zalety. W czołgu były dodatkowe gąsienice, które załoga mogła wymienić. Uzbrojenie czołgu w 1943 i 1945 r., porównanie z niemieckimi „Tygrysami”. W czasie bitwy pod Lenino boh. był ładowniczym w czołgu – zadania załogi. Boh. był odpowiedzialny za amunicję w czołgu.
[01:27:55] Zakres szkolenia załogi czołgu – boh. mógł być działonowym albo telegrafistą, inne szkolenie dla kierowcy. Obraz załogi czołgu ukazany w filmie „Czterej pancerni i pies” – rzeczywiste warunki panujące w czołgu, poziom hałasu, wykluczały przebywanie tam psa, który nie mógł mieć hełmofonu. Psa miał dowódca 1 brygady. [+]
[01:33:18] Pierwsza załoga czołgu, kształcenie dowódców czołgów. Boh. chodził do szkoły w Chełmie. Powstanie 2. Korpusu Pancernego.
[01:36:40] W czasie bitwy pod Lenino boh. był odpowiedzialny za dostarczenie amunicji i żywności. Uzupełnianie amunicji w czasie walki. W kwietniu 1945 boh. nie mógł się wycofać, bo nie wystrzelał całej amunicji – osłona odwrotu czołgów.
[01:40:35] Po uszkodzeniu czołgu w czasie bitwy pod Studziankami boh. poszedł jako uzupełnienie do innej załogi. Niemieckie czołgi były napędzane benzyną i łatwiej się zapalały, w sowieckich czołgach, napędzanych ropą, było więcej czasu na ucieczkę. [+]
[01:46:30] Organizowanie dostaw paliwa do czołgów, rozmieszczenie zbiorników paliwa. Dodatkowe paliwo wożono w zbiornikach zapasowych na zewnątrz, przed atakiem zdejmowano je.
[01:52:00] Drugi czołg boh. stracił w Warszawie. Sytuacja na froncie koło stolicy, wysadzenie mostów przez Niemców. Kompania boh. miała zdobywać most Kierbedzia i tam czołg został uszkodzony. Trzeci czołg boh. trafiono podczas forsowania Nysy Łużyckiej. Czołg wyremontowano i boh. dalej w nim jeździł. Boh. miał własną klapę i łatwiej mu było wydostać się z czołgu – skład załogi. [+]
[01:59:30] Reakcja na wybuch powstania w Warszawie. Forsowanie Wisły przez żołnierzy na wysokości Czerniakowa – wysokie straty. Gen. Berlinga odsunięto od dowodzenia, zastąpił go gen. Popławski.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.