Zofia Zychman z d. Młynarczyk (ur. 1938, Świeciechów Duży) urodziła się jako jedyna córka Małgorzaty z d. Targos i Jana Młynarczyka. Ojciec zajmował się uprawą roli, matka gospodarstwem domowym, miała również skromny warsztat tkacki. Jan miał piętnaścioro rodzeństwa, ośmioro zmarło w młodym wieku. Rodzina Zofii należała do parafii kościoła narodowego, polsko-katolickiego. Większą część okupacji Młynarczykowie spędzili w rodzinnej wsi. Brat matki, Jan Targos, został rozstrzelany w zbiorowej egzekucji. Dziadek Antoni Młynarczyk został wywieziony przez Niemców do obozu i nigdy nie powrócił. Po wojnie, w 1945 roku Zofia rozpoczęła naukę w szkole podstawowej w Świeciechowie, którą ukończyła w 1952 roku. Miała szansę kształcić się dalej w szkole artystycznej w Warszawie, ale matka zdecydowała, że musi zakończyć edukację i pracować w gospodarstwie – ojciec był chorowity (zmarł w 1962 roku) i większość prac rolnych wykonywała Zofia wraz z matką. W roku 1954 Zofia wyszła za mąż za Henryka Zychmana, listonosza (zmarł w 1980 roku). W 1970 roku rozpoczęła pracę w Rolniczej Spółdzielni Tuczu Zwierząt w Świeciechowie, gdzie pracowała do przejścia na emeryturę w roku 1990. W 1970 roku wstąpiła do powstającego w Świeciechowie Zespołu Śpiewaczego „Powiślanki”, w którym działa do dnia dzisiejszego występując na scenie w solowych programach. Zespół na przestrzeni lat związany był z Kołem Gospodyń Wiejskich w Świeciechowie, Gminną Spółdzielnią Samopomoc Chłopska w Annopolu, z Centrum Kultury w Annopolu i Stowarzyszeniem Kobiet Aktywnych w Bliskowicach. Obecnie Pani Zofia jest jedyną aktywną członkinią zespołu. Pisze wiersze, piosenki i humorystyczne monologi wykonywane gwarą ludową. Występowała wraz z zespołem i solowo na scenach wielu miast Polski wielokrotnie zajmując czołowe miejsca na festiwalach folklorystycznych. Uhonorowana odznaką „Zasłużony dla Rolnictwa”. Ma trójkę dzieci, dwanaścioro wnucząt i dwadzieścioro prawnucząt.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w Świeciechowie
[00:00:20] Boh. chodziła do szkoły w Świeciechowie, dobrze się uczyła, ale matka nie miała pieniędzy na jej edukację. Rymowana historia rodziny w skrócie. W 1970 r. boh. wstąpiła do zespołu „Powiślanki”. Pracowała w spółdzielni tuczu zwierząt.
[00:02:02] Boh. urodziła się w 1938 r. Bieda na wsi przed wojną. Matka dorabiała tkaniem chodników, boh. jako dziecko pasła krowy i pracowała w polu. Ucieczka z domu przed frontem w 1944 r. – matka przyszła po rzeczy schowane w domu, ale okazało się, że wszystko ukradziono. Pomoc gospodarzom, którzy przyjęli matkę i boh.
[00:07:35] Wyjazdy razem z zespołem „Powiślanki” – pokazy pieczenia chleba. Na festiwalu w Międzyzdrojach boh. zajęła I miejsce i dostała bursztynowe korale. Boh. była dobrą uczennicą, po ukończeniu szkoły podstawowej dostała się do szkoły w Warszawie, ale matka nie pozwoliła jej wyjechać z powodu pracy w gospodarstwie. Rodzina boh. – wnuki i prawnuki. Śmierć zięcia – wyjazd córki z Tarnobrzega do Norwegii, opieka boh. nad wnukami i ich wykształcenie.
[00:13:10] W szkole w Świeciechowie stosowano kary cielesne – klęczenie na grochu za podpowiadanie. Bicie uczniów. Kanapki do szkoły robione przez matkę. Praca boh. w gospodarstwie.
[00:16:55] W Niedbałkach był dwór, ale boh. go nie pamięta. W Bliskowicach były czworaki zbudowane z kamienia. Matka chodziła do pracy na dworskich polach. Po wojnie w czworakach był klub, gdzie można było kupić gazety, wystawiano tam przedstawienia. Po wojnie majątek dworski podzielono w ramach reformy rolnej – ziemia dla rodziny boh.
[00:22:50] W Wałowicach była gorzelnia, teraz działkę z gorzelnią kupił wnuczek boh. Do czynnej gorzelni okoliczni rolnicy przywozili owoce. Przewożenie krów promem na łąki za Wisłą.
[00:25:37] Dyscyplina w szkole. Po powrocie z wygnania rodzina zastała ogołocony dom. Niedaleko Rosjanie zarzynali krowy i matka chodziła po mięso. Czerwonoarmiści kradli kury. Partyzanci też rabowali mieszkańców wsi.
[00:29:27] Matka na warsztacie tkackim tkała płótno, z którego szyto koszule, robiła chodniki ze szmatek. Handel obwoźny po wojnie. Wytłaczanie oleju z rzepaku. Boh. nosiła w wiadrach mleko do mleczarni. Matka jeździła z towarem na rynek do Józefowa i Annopola, towary ze sklepu Pełki w Annopolu.
[00:34:50] Na targu w Annopolu sprzedawali Żydzi – po egzekucji Żydów ze Świeciechowa ciała wywieziono i zakopano za szkołą w dołach po wybieranym piasku. Koło domu boh. zastrzelono kobietę z Nowego, która pomagała partyzantom. Zwłoki zaciągnięto do stodoły i pilnowała ich matka, potem pochowano je za obejściem – ekshumacja szczątków po kilkudziesięciu latach. [+]
[00:43:30] Po wojnie matka nie oddała zboża i za to przez tydzień siedziała w areszcie w Annopolu – warunki, w jakich przetrzymywano aresztantów.
[00:46:12] Praca boh. po powrocie ze szkoły. Przedstawienie rodziców: Małgorzaty i Jana. Matka pochodziła z biednej rodziny, dziadek był kościelnym, a ojciec zamożnym gospodarzem. Losy rodzeństwa matki – brat Janek Targos został zastrzelony przez Niemców. Ubrania mieszkańców wsi. Gospodarze siali proso i jęczmień na kaszę – wyprawy do młyna. W remizie wyświetlano filmy, które boh. oglądała przez dziurę w ścianie. Historia tablicy z pomnika partyzantów-komunistów. [+]
[00:55:18] Działalność Klubu w Świeciechowie – próby zespołu. Do tańca przygrywała miejscowa orkiestra. Obyczaje Wielkanocne i Sobótkowe – podpalanie kopek siana nie zabranego z pól do św. Jana. W Zielone Świątki do domów przynoszono tatarak, układano go także na ulicach. Święcenie pól palmą w Wielki Poniedziałek. Zwyczaje pogrzebowe. [+]
[01:02:57] Matka należała do kościoła polskokatolickiego i boh. tam przystąpiła do Pierwszej Komunii – różnica między kościołem katolickim i polskokatolickim. Ojciec zmarł w 1962 r., długo chorował i w polu pracowała matka i boh. Ojciec pochodził z wielodzietnej rodziny, kilkoro z rodzeństwa zmarło w wieku dziecięcym. Dziadek Młynarczyk został zabity przez Niemców. Śmierć matki i męża boh., listonosza. Alkoholizm na wsi.
[01:09:50] Niemcy zamknęli wiatrak, który później spalono. W pobliskim jeziorze chłopi łowili ryby. Boh. pracowała w oborach Spółdzielni Tuczu Zwierząt, która powstała w dawnym majątku Szulca. Dworek dziedzica, śmierć „panienki”.
[01:16:30] Wspomnienie księży Maciejczyka i Bąkowskiego – pierwszy drewniany kościół. Ksiądz Bąkowski miał żonę. Współistnienie kościoła katolickiego i polskokatolickiego. Partyzanci ze Świeciechowa.
[01:22:56] Boh. wstąpiła do zespołu „Powiślanki” – próby i wyjazdy na występy. Pokazy pieczenia chleba. Stroje kupiła Gminna Spółdzielnia. Kultywowanie miejscowych obyczajów – robienie wianków i marzanny. Boh. brała udział w centralnych dożynkach w Spale – spotkanie z prezydentem Dudą i panią prezydentową. Kłopoty z wejściem do pałacu prezydenckiego.
[01:29:47] Twórczość boh. – monolog na temat polskiego rolnictwa i przyśpiewka o zalotach wiejskiego pijaczka. Boh. brała udział w przeglądzie w Opolu i zajęła pierwsze miejsce. Nagrody i odznaczenia boh.
[01:36:42] Annopol po wojnie, przed wojną zakupy robiono w żydowskich sklepach. Życie w latach 80. – towary na kartki. Refleksje na temat życia i biedy na wsi – boh. dorabiała chodząc do młocki i zbierając kartofle u zamożniejszych gospodarzy. Zamiana sierpa na kosę.
[01:43:00] Powody, dla których boh. nie chciała wyjść drugi raz za mąż. Refleksje na temat starości i śmierci. Życie z mężem alkoholikiem – spłacanie długów po jego śmierci.
[01:47:20] Wielu mieszkańców wsi pracowało w kopalni fosforytu – upadek zakładów pracy w okolicy. Przydział pól po reformie rolnej. Pochodzenie miejscowych nazw.
[01:50:17] Sytuacja podczas powodzi w 2010 r. – boh. z zalanego domu wyniosła krakowskie ubranie. Karmienie z łódki drobiu odciętego w zalanej oborze. Żaby i ryby w domu po opadnięciu wody. [+]
[01:55:44] Życiowe credo boh., incydent z tańcem i wnuczką.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.