Bronisław Sroka SJ (ur. 1936, Bratysława) lata II wojny światowej spędził w Budapeszcie, gdzie jego rodzice pracowali w polskich służbach dyplomatycznych. W sierpniu 1945 rodzina przyjechała do Polski i osiedliła się w Gdańsku, gdzie ojciec objął stanowisko dyrektora administracyjnego Politechniki Gdańskiej. W sierpniu 1952, będąc uczniem IV Liceum Ogólnokształącego w Gdańsku-Brzeźnie, wstąpił do podziemnej organizacji młodzieżowej „Podziemna Kolonia”, w ramach której brał udział w akcjach ulotkowych. W lutym 1953 został aresztowany i osadzony w areszcie na ulicy Okopowej w Gdańsku. W maju 1953 został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy na 5 lat więzienia i wkrótce osadzony w zakładzie karnym w Sztumie. W październiku 1953 przeniesiony do zakładu karnego w Sosnowcu-Radoszach, skąd w grudniu 1953 trafił do Progresywnego Więzienia dla Młodocianych w Jaworznie. Pracował w zakładzie produkcji bloczków betonowych, a następnie w kopalni węgla kamiennego Kościuszko-Nowa. W maju 1955 roku zwolniony. W okresie od grudnia 1956 do października 1958 odbył zasadniczą służbę wojskową jako radiotelegrafista w jednostce artylerii przeciwpancernej w Kwidzyniu. Kontynuował naukę w III Liceum Ogólnokształcącym na ulicy Topolowej w Gdańsku, gdzie w sierpniu 1959 zdał egzamin maturalny. Od października 1959 odbywał nowicjat oo. jezuitów w Kaliszu. W latach 1961-64 studiował na Wydziale Filozoficzym oo. jezuitów w Krakowie, potem ukończył Wydział Teologiczny Towarzystwa Jezusowego Bobolanum w Warszawie. W czerwcu 1967 odebrał święcenia kapłańskie, a w 1974 ukończył Wydział Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W styczniu 1970 został kapelanem podziemnej organizacji „Ruch”. Aresztowany w lipcu 1970, zwolniony w styczniu 1971. W latach 1974-77 duszpasterz akademicki i katecheta w Gdańsku-Wrzeszczu, gdzie przejął (po przeniesionym do Lublina o. Ludwiku Wiśniewskim) opiekę nad grupą gdańskiej młodzieży skupioną wokół Aleksandra Halla, Grzegorza Grzelaka i Arkadiusza Rybickiego. W 1976 uczestnik protestów przeciw zmianom w Konstytucji PRL, sygnatariusz Listu środowisk opozycyjnych Gdańska i Lublina do marszałka Sejmu PRL. Od 1977 uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Publikował w niezależnych pismach: „Bratniaku”, „Opinii”, „Rzeczpospolitej”. W latach 1977-81 pracował jako katecheta w Lublinie. 14 grudnia 1981, podczas strajku okupacyjnego w Stoczni Gdańskiej, odprawił mszę św. w sali BHP. W latach 1982-86 katecheta w Świętej Lipce i Piotrkowie Tryb., a w latach 1986-87 duszpasterz akademicki w Warszawie. Przez kolejne 11 lat (1987-98) był katechetą w Bydgoszczy, a następnie do 2003 w Szczecinie. Mieszka w Kolegium Jezuitów w Gdyni.
more...
less
[00:00:10] Po egzekucji Żydów nad Dunajem boh. widział zwłoki wywożone furmankami. Decyzja rodziny o wyjeździe do Polski – repatriacja w sierpniu 1945 r. Podróż do Krakowa, emocje podczas powrotu do kraju. Na jednej ze stacji boh. widział modlącego się czerwonoarmistę, muzułmanina – podarunek od żołnierza.
[00:07:48] Boh. nie zwrócił uwagi na wiadomości o końcu wojny, ale zapamiętał reakcje po informacjach o zdobyciu Monte Cassino.
[00:09:00] Wyjazd z Węgier, podróż do Polski przez Słowację. Pociąg repatriacyjny dojechał do Krakowa, matka chciała tu pozostać, ale synowie woleli mieszkać w Gdańsku. Początkowo rodzina przez dwa miesiące mieszkała w wagonie kolejowym, który stał koło stoczni – ruiny miasta. Poszukiwanie mieszkania przez ojca – znalezienie niewielkiego drewnianego domu w Kolonii Jordana, w którym rodzice mieszkali przez 36. lat. Ojciec, dyrektor administracyjny Politechniki Gdańskiej, dostał propozycję przeprowadzki do bloku, ale z niej nie skorzystano.
[00:16:05] Pobliskie tereny zabaw – cmentarz i lasek – jego rola terapeutyczna po powrocie z więzienia. Wagary z kolegami. Rodzice hodowali świnie i kozy.
[00:19:45] Matka po wojnie zajmowała się domem – stan zdrowia spowodowany przeżyciami z czasów wojny. Ojciec miał służbową broń, po jego aresztowaniu przez NKWD brat łowił ryby w parku i polował tam na bażanty. Wizyta u matki w szpitalu. W marcu 1944 r. ojciec został aresztowany przez Niemców, którzy zajęli Węgry. Ojciec siedział w więzieniu przez pół roku, pięciu Polaków, w tym: Henryka Sławika, Filipkiewicza, Pysza i księdza Witosławskiego skazano na śmierć.
[00:28:25] Ojciec pracując w bratysławskim konsulacie prowadził krótkie audycje radiowe dla Polaków. Sytuacja po zajęciu Czechosłowacji przez Niemców w 1938 r. – skutki incydentu podczas wizyty polskiego posła.
[00:32:10] Ojciec współpracował z Henrykiem Sławikiem. Szefem siatki szpiegowskiej pracującej na rzecz Anglików był Jakubowski.
[00:33:45] W powojennym Gdańsku mieszkali Niemcy zwani „adolfkami”. Sąsiadka Wesołowska była dumna z tego, że nie mówiła po polsku. Mieszkali także Kaszubi i repatrianci z dawnych Kresów. Stosunek władzy ludowej do Kaszubów – informacje Lecha Bądkowskiego na temat języka kaszubskiego. Konflikty między uczniami różnego pochodzenia. Na Węgrzech wiedziano o zbrodniach dokonywanych w Polsce przez Niemców. Incydent z udziałem „adolfków” śpiewających niemiecką piosenkę. [+]
[00:43:45] Z Kolonii Jordana widać było szubienice na Biskupiej Górce i egzekucje załogi KL Stutthof. Podczas procesu Alberta Forstera na ulicy wisiały głośniki i przechodnie słuchali transmisji z sali sądowej.
[00:45:20] Od 1948 r. ojciec pracował na politechnice jako dyrektor administracyjny, namawiano go, by wstąpił do partii – powód przeniesienia na inne stanowisko. Wcześniej pracował jako inspektor w Zjednoczeniu Stoczni Polskich – obiady w stoczniowej stołówce.
[00:48:40] Odprawienie mszy w sali BHP podczas strajku w 1981 r. Podczas strajków w 1980 boh. był w Lublinie – głodówka solidarnościowa, którą odbył w szałasie w Kosarzyskach, trwała osiem dni. Wyjazdy do szałasu, rekolekcje.
[00:55:43] Notatki dotyczące działalności „Podziemnej Kolonii” zostały zniszczone. Przysięga na krzyż trzymany przez kolegę Zygmunta Hinca.
[00:59:20] Boh. przebywał w celi więzienia przy ul. Okopowej – stukanie alfabetem Morse’a. Śmierć Stalina – dźwięki marsza żałobnego i czarna krepa na klapie munduru śledczego. Stopniowe zmiany.
[01:05:18] „Podziemna Kolonia” dysponowała sztucerem z pięcioma nabojami, pistoletem maszynowym i parabellum. Jedyna akcja z użyciem broni. Dostępność broni po wojnie. Boh. był oskarżony o przynależność do organizacji wywrotowej oraz o posiadanie broni. Broń przechowywano w grobowcu na cmentarzu św. Józefa.
[01:10:10] Boh. siedział przez trzy tygodnie w pojedynczej celi, w tym czasie nie wzywano go na przesłuchania. Konfrontacja z Zygmuntem Hincem, którego w czasie uwięzienia rzuciła dziewczyna. Wśród aresztowanych byli: brat Zygmunta Konrad Hinc, Leszek Wytrykus i Edward Jutrzenka-Trzebiatowski, który jako najmłodszy trafił do poprawczaka, a nie do więzienia.
[01:16:06] Boh. w chwili aresztowania miał 16 lat – traktowanie go przez śledczych, okoliczności wybicia zębów. Pobicie Stanisława Patyka. Żaden z aresztowanych kolegów nie zdradził powiązań z grupą działającą w szkole. Skutki przesłuchań trwających dwie doby. Boh. nie poznał nazwisk śledczych. [+]
[01:20:55] Pociecha w modlitwie. Groźby wobec boh.
[01:23:00] Rozprawa przed sądem odbyła się w maju 1953 r. i trwała trzy dni. Obecni byli rodzice i koledzy. Wspomnienie słów ojca i budyniu przyniesionego przez matkę. Moment ogłoszenia wyroku – świadomość, że pięć lat to 1825 dni. Stan psychiczny boh. – wizualizacje w celi. [+]
[01:32:08] Współczesne przejawy więziennej traumy. Wyżywienie więźniów – głód. Do aresztu przy Okopowej nie podawano paczek. Nowy kolega w celi, który oddał obiad boh., był mechanikiem na lotnisku – powody jego aresztowania.
[01:37:27] Rozmowa o imionach z Adolfem Malaczem. Przysłanie kapusia do celi. Paczki od rodziny przysyłane do więzienia przy ul. Strzeleckiej (obecnie ul. Kurkowa). Więźniom z karą śmierci nie wyłączano na noc światła w celach. Miejsce wykonywania wyroków – odgłosy strzałów.
[01:45:30] Dwaj śledczy, którzy odgrywali dobrego i złego, pytali o kontakty między „Podziemną Kolonią” a szkołą, do której chodził boh. Okoliczności podania nazwiska kolegi Henryka Piotrowskiego, którym jednak UB się nie zainteresowało. [+]
[01:51:43] Sympatią boh. była Ela z Wilna. Rola modlitwy w życiu boh. – Psalm 91. Boh. miał w więzieniu mszalik wydany przez Polonię w Chicago. Po aresztowaniu mszalik odebrano, ale boh. odzyskał go będąc w Jaworznie – modlitwa z kolegami.
[01:56:35] Pobyt w więzieniu w Sztumie – międzynarodowe towarzystwo w celi. Alojz Pustelnick był Niemcem polskiego pochodzenia, żołnierzem, który siedział za wysadzanie obiektów przemysłowych. Niemcy dostawali paczki, których nie dostawali polscy więźniowie – zachowanie Alojza Pustelnicka. Drugi Niemiec w celi rozmawiał tylko po niemiecku z Alojzem. W celi byli także Zygmunt Hinc i kapitan AK oraz dwaj Ukraińcy, w tym Michajło Wankowycz, nauczyciel ukraińskiego w szkole średniej w Polsce. Traktowanie przez Polaków banderowców złapanych z bronią w ręku [+]. Rozmowy akowca z Pustelnickiem i Wankowyczem.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.