Sroka Bronisław cz. 3
Bronisław Sroka SJ (ur. 1936, Bratysława) lata II wojny światowej spędził w Budapeszcie, gdzie jego rodzice pracowali w polskich służbach dyplomatycznych. W sierpniu 1945 rodzina przyjechała do Polski i osiedliła się w Gdańsku, gdzie ojciec objął stanowisko dyrektora administracyjnego Politechniki Gdańskiej. W sierpniu 1952, będąc uczniem IV Liceum Ogólnokształącego w Gdańsku-Brzeźnie, wstąpił do podziemnej organizacji młodzieżowej „Podziemna Kolonia”, w ramach której brał udział w akcjach ulotkowych. W lutym 1953 został aresztowany i osadzony w areszcie na ulicy Okopowej w Gdańsku. W maju 1953 został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy na 5 lat więzienia i wkrótce osadzony w zakładzie karnym w Sztumie. W październiku 1953 przeniesiony do zakładu karnego w Sosnowcu-Radoszach, skąd w grudniu 1953 trafił do Progresywnego Więzienia dla Młodocianych w Jaworznie. Pracował w zakładzie produkcji bloczków betonowych, a następnie w kopalni węgla kamiennego Kościuszko-Nowa. W maju 1955 roku zwolniony. W okresie od grudnia 1956 do października 1958 odbył zasadniczą służbę wojskową jako radiotelegrafista w jednostce artylerii przeciwpancernej w Kwidzyniu. Kontynuował naukę w III Liceum Ogólnokształcącym na ulicy Topolowej w Gdańsku, gdzie w sierpniu 1959 zdał egzamin maturalny. Od października 1959 odbywał nowicjat oo. jezuitów w Kaliszu. W latach 1961-64 studiował na Wydziale Filozoficzym oo. jezuitów w Krakowie, potem ukończył Wydział Teologiczny Towarzystwa Jezusowego Bobolanum w Warszawie. W czerwcu 1967 odebrał święcenia kapłańskie, a w 1974 ukończył Wydział Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W styczniu 1970 został kapelanem podziemnej organizacji „Ruch”. Aresztowany w lipcu 1970, zwolniony w styczniu 1971. W latach 1974-77 duszpasterz akademicki i katecheta w Gdańsku-Wrzeszczu, gdzie przejął (po przeniesionym do Lublina o. Ludwiku Wiśniewskim) opiekę nad grupą gdańskiej młodzieży skupioną wokół Aleksandra Halla, Grzegorza Grzelaka i Arkadiusza Rybickiego. W 1976 uczestnik protestów przeciw zmianom w Konstytucji PRL, sygnatariusz Listu środowisk opozycyjnych Gdańska i Lublina do marszałka Sejmu PRL. Od 1977 uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Publikował w niezależnych pismach: „Bratniaku”, „Opinii”, „Rzeczpospolitej”. W latach 1977-81 pracował jako katecheta w Lublinie. 14 grudnia 1981, podczas strajku okupacyjnego w Stoczni Gdańskiej, odprawił mszę św. w sali BHP. W latach 1982-86 katecheta w Świętej Lipce i Piotrkowie Tryb., a w latach 1986-87 duszpasterz akademicki w Warszawie. Przez kolejne 11 lat (1987-98) był katechetą w Bydgoszczy, a następnie do 2003 w Szczecinie. Mieszka w Kolegium Jezuitów w Gdyni.
more...
less
[00:00:10] Po egzekucji Żydów nad Dunajem boh. widział zwłoki wywożone furmankami. Decyzja rodziny o wyjeździe do Polski – repatriacja w sierpniu 1945 r. Podróż do Krakowa, emocje podczas powrotu do kraju. Na jednej ze stacji boh. widział modlącego się czerwonoarmistę, muzułmanina – podarunek od żołnierza.
[00:07:48] Boh. nie zwrócił uwagi na wiadomości o końcu wojny, ale zapamiętał reakcje po informacjach o zdobyciu Monte Cassino.
[00:09:00] Wyjazd z Węgier, podróż do Polski przez Słowację. Pociąg repatriacyjny dojechał do Krakowa, matka chciała tu pozostać, ale synowie woleli mieszkać w Gdańsku. Początkowo rodzina przez dwa miesiące mieszkała w wagonie kolejowym, który stał koło stoczni – ruiny miasta. Poszukiwanie mieszkania przez ojca – znalezienie niewielkiego drewnianego domu w Kolonii Jordana, w którym rodzice mieszkali przez 36. lat. Ojciec, dyrektor administracyjny Politechniki Gdańskiej, dostał propozycję przeprowadzki do bloku, ale z niej nie skorzystano.
[00:16:05] Pobliskie tereny zabaw – cmentarz i lasek – jego rola terapeutyczna po powrocie z więzienia. Wagary z kolegami. Rodzice hodowali świnie i kozy.
[00:19:45] Matka po wojnie zajmowała się domem – stan zdrowia spowodowany przeżyciami z czasów wojny. Ojciec miał służbową broń, po jego aresztowaniu przez NKWD brat łowił ryby w parku i polował tam na bażanty. Wizyta u matki w szpitalu. W marcu 1944 r. ojciec został aresztowany przez Niemców, którzy zajęli Węgry. Ojciec siedział w więzieniu przez pół roku, pięciu Polaków, w tym: Henryka Sławika, Filipkiewicza, Pysza i księdza Witosławskiego skazano na śmierć.
[00:28:25] Ojciec pracując w bratysławskim konsulacie prowadził krótkie audycje radiowe dla Polaków. Sytuacja po zajęciu Czechosłowacji przez Niemców w 1938 r. – skutki incydentu podczas wizyty polskiego posła.
[00:32:10] Ojciec współpracował z Henrykiem Sławikiem. Szefem siatki szpiegowskiej pracującej na rzecz Anglików był Jakubowski.
[00:33:45] W powojennym Gdańsku mieszkali Niemcy zwani „adolfkami”. Sąsiadka Wesołowska była dumna z tego, że nie mówiła po polsku. Mieszkali także Kaszubi i repatrianci z dawnych Kresów. Stosunek władzy ludowej do Kaszubów – informacje Lecha Bądkowskiego na temat języka kaszubskiego. Konflikty między uczniami różnego pochodzenia. Na Węgrzech wiedziano o zbrodniach dokonywanych w Polsce przez Niemców. Incydent z udziałem „adolfków” śpiewających niemiecką piosenkę. [+]
[00:43:45] Z Kolonii Jordana widać było szubienice na Biskupiej Górce i egzekucje załogi KL Stutthof. Podczas procesu Alberta Forstera na ulicy wisiały głośniki i przechodnie słuchali transmisji z sali sądowej.
[00:45:20] Od 1948 r. ojciec pracował na politechnice jako dyrektor administracyjny, namawiano go, by wstąpił do partii – powód przeniesienia na inne stanowisko. Wcześniej pracował jako inspektor w Zjednoczeniu Stoczni Polskich – obiady w stoczniowej stołówce.
[00:48:40] Odprawienie mszy w sali BHP podczas strajku w 1981 r. Podczas strajków w 1980 boh. był w Lublinie – głodówka solidarnościowa, którą odbył w szałasie w Kosarzyskach, trwała osiem dni. Wyjazdy do szałasu, rekolekcje.
[00:55:43] Notatki dotyczące działalności „Podziemnej Kolonii” zostały zniszczone. Przysięga na krzyż trzymany przez kolegę Zygmunta Hinca.
[00:59:20] Boh. przebywał w celi więzienia przy ul. Okopowej – stukanie alfabetem Morse’a. Śmierć Stalina – dźwięki marsza żałobnego i czarna krepa na klapie munduru śledczego. Stopniowe zmiany.
[01:05:18] „Podziemna Kolonia” dysponowała sztucerem z pięcioma nabojami, pistoletem maszynowym i parabellum. Jedyna akcja z użyciem broni. Dostępność broni po wojnie. Boh. był oskarżony o przynależność do organizacji wywrotowej oraz o posiadanie broni. Broń przechowywano w grobowcu na cmentarzu św. Józefa.
[01:10:10] Boh. siedział przez trzy tygodnie w pojedynczej celi, w tym czasie nie wzywano go na przesłuchania. Konfrontacja z Zygmuntem Hincem, którego w czasie uwięzienia rzuciła dziewczyna. Wśród aresztowanych byli: brat Zygmunta Konrad Hinc, Leszek Wytrykus i Edward Jutrzenka-Trzebiatowski, który jako najmłodszy trafił do poprawczaka, a nie do więzienia.
[01:16:06] Boh. w chwili aresztowania miał 16 lat – traktowanie go przez śledczych, okoliczności wybicia zębów. Pobicie Stanisława Patyka. Żaden z aresztowanych kolegów nie zdradził powiązań z grupą działającą w szkole. Skutki przesłuchań trwających dwie doby. Boh. nie poznał nazwisk śledczych. [+]
[01:20:55] Pociecha w modlitwie. Groźby wobec boh.
[01:23:00] Rozprawa przed sądem odbyła się w maju 1953 r. i trwała trzy dni. Obecni byli rodzice i koledzy. Wspomnienie słów ojca i budyniu przyniesionego przez matkę. Moment ogłoszenia wyroku – świadomość, że pięć lat to 1825 dni. Stan psychiczny boh. – wizualizacje w celi. [+]
[01:32:08] Współczesne przejawy więziennej traumy. Wyżywienie więźniów – głód. Do aresztu przy Okopowej nie podawano paczek. Nowy kolega w celi, który oddał obiad boh., był mechanikiem na lotnisku – powody jego aresztowania.
[01:37:27] Rozmowa o imionach z Adolfem Malaczem. Przysłanie kapusia do celi. Paczki od rodziny przysyłane do więzienia przy ul. Strzeleckiej (obecnie ul. Kurkowa). Więźniom z karą śmierci nie wyłączano na noc światła w celach. Miejsce wykonywania wyroków – odgłosy strzałów.
[01:45:30] Dwaj śledczy, którzy odgrywali dobrego i złego, pytali o kontakty między „Podziemną Kolonią” a szkołą, do której chodził boh. Okoliczności podania nazwiska kolegi Henryka Piotrowskiego, którym jednak UB się nie zainteresowało. [+]
[01:51:43] Sympatią boh. była Ela z Wilna. Rola modlitwy w życiu boh. – Psalm 91. Boh. miał w więzieniu mszalik wydany przez Polonię w Chicago. Po aresztowaniu mszalik odebrano, ale boh. odzyskał go będąc w Jaworznie – modlitwa z kolegami.
[01:56:35] Pobyt w więzieniu w Sztumie – międzynarodowe towarzystwo w celi. Alojz Pustelnick był Niemcem polskiego pochodzenia, żołnierzem, który siedział za wysadzanie obiektów przemysłowych. Niemcy dostawali paczki, których nie dostawali polscy więźniowie – zachowanie Alojza Pustelnicka. Drugi Niemiec w celi rozmawiał tylko po niemiecku z Alojzem. W celi byli także Zygmunt Hinc i kapitan AK oraz dwaj Ukraińcy, w tym Michajło Wankowycz, nauczyciel ukraińskiego w szkole średniej w Polsce. Traktowanie przez Polaków banderowców złapanych z bronią w ręku [+]. Rozmowy akowca z Pustelnickiem i Wankowyczem.
more...
less