Zenon Markiewicz ps. „Mały Wacek” (ur. 1929, Pierzchnica) pochodzi z rodziny wielodzietnej, wychowywali go dziadkowie oraz wujowie, m.in. późniejszy oficer Brygady Świętokrzyskiej NSZ por. Wacław Michalski ps. „Żur”. Wujowie początkowo działali w Związku Jaszczurczym, a Zenon Markiewicz był łącznikiem i gońcem. W czerwcu 1943 roku, mając 14. lat, wstąpił do Narodowych Sił Zbrojnych. Na przełomie lat 1943/1944 przeszedł przeszkolenie wojskowe i nawiązał kontakt z oddziałem por. Stanisława Grabdy ps. „Bem”. 10 sierpnia 1944 roku przybył na punkt zborny Brygady Świętokrzyskiej NSZ i zameldował się u por. „Bema”. Nie wyszedł z Brygadą z Polski, bo po interwencji wuja por. Wacława Michalskiego ps. „Żur” został odesłany do domu. Po wojnie na Ziemiach Odzyskanych w okolicach Złotorii prowadził bazę przetrwania dla byłych żołnierzy NSZ. Zenon Markiewicz ukończył Wyższą Szkołę Ekonomiczną we Wrocławiu, doktoryzował się w roku 1980. Przez wiele lat wykładał w Wyższej Szkole Handlowej i Politechnice Świętokrzyskiej w Kielcach. Był wieloletnim wiceprezesem Okręgu Świętokrzyskiego Związku Żołnierzy NSZ. Jest kolekcjonerem pamiątek historycznych związanych z Brygadą Świętokrzyską NSZ, a także autorem monografii oddziału por. Stanisława Grabdy ps. „Bem”. Płk Zenon Markiewicz został odznaczony m.in. Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego i medalem „Za zasługi dla obronności kraju”.
mehr...
weniger
[00:00:07] Boh. jako czteroletnie dziecko został wzięty na wychowanie przez dziadków, którzy mieli już dorosłe dzieci. Sytuacja przed wojną – po jej wybuchu dziadkowie nie mogli się zobaczyć z synami, żołnierzami.
[00:02:35] W październiku 1939 r. wujowie wrócili do domu – boh. wysłano z Pierzchnicy do Marzysza z kartką, którą oddał panu Krupskiemu. Rok urodzenie boh., który jest dwa lata starszy niż w oficjalnych zapisach – okoliczności sfałszowania metryki przez organistę.
[00:07:35] Wujowie wykorzystywali boh. jako gońca i łącznika. W styczniu 1940 r. w domu odbywały się spotkania i Stanisław Grabda przyjechał z Chmielnika na nartach. Boh. przypiął je i jeżdżąc odłamał czubek. Pierwsze spotkanie z Grabdą. Jeden z wujów organizował Związek Jaszczurczy, drugi działał w Narodowej Organizacji Wojskowej i był komendantem rejonu obejmującego kilka wsi. [+]
[00:12:40] Z Wilna przyjechał ksiądz, który pomagał w gospodarstwie dziadków – odkrycie kryjówki w stodole, gdzie przechowywano radio. Ksiądz, znający języki obce, słuchał wiadomości i robił notatki, a boh. nosił kopie do okolicznych wiosek. Boh. przysłuchiwał się rozmowom dorosłych i orientował się w tym, czym zajmują się dorośli. [+]
[00:16:50] Sytuacja w 1942 r. – boh. został wysłany do Przededworza z przesyłką do Grabdy. Wypytywanie boh. Do nadleśnictwa w Pierzchnicy przywieziono owies dla koni, którymi zwożono drewno do tartaku – produkcja baraków dla wojska. Grupa Grabdy zabrała owies.
[00:23:45] W maju 1943 r. Grabda został wezwany do komendanta okręgu w Kielcach, łącznikiem był Czesław Marcjan. Grabda wracając z Kielc wstąpił do domu boh. – rozmowy o zorganizowaniu oddziału partyzanckiego. Czesław Marcjan był dowódcą grupy, która karała kolaborantów i dziewczyny, które zadawały się z Niemcami.
[00:28:30] Plany wyzwolenia ziem zachodnich do Odry i Nysy, opracowywane w Związku Jaszczurczym. Uzbrojenie oddziału partyzanckiego. Plan przejścia z wozami taborowymi z Kraśnika w lasy włoszczowskie – dokumentacja trasy sporządzona przez oddział Grabdy. Przeprawa promem przez Wisłę – wykorzystywanie jej jeszcze w 1946 r.
[00:38:00] Operacja Stanisława Grabdy w szpitalu w Stopnicy – rekonwalescencja, pomoc RGO. Komendant powiatowy Związku Jaszczurczego por. „Szary” wydał rozkaz utworzenia dużego oddziału partyzanckiego – buty partyzantów.
[00:41:20] Utworzenie Narodowych Sił Zbrojnych. Partyzanckie dokonania Grabdy – zdobycie niemieckiej haubicy. W 1943 r. Grabda sformował oddział i zaprawiał swoich żołnierzy w nocnych marszach, początkowo działał w okolicach Chmielnika, potem w lasach cisowskich.
[00:46:05] Sytuacja na początku okupacji niemieckiej i sowieckiej – początki konspiracji i walka z okupantami. Zmiana sytuacji na froncie po bitwie pod Stalingradem – organizowanie oddziałów partyzanckich na terenie Generalnej Guberni. Akcja na zabawie sylwestrowej w Sandomierzu.
[00:53:50] Formowanie Brygady Świętokrzyskiej – w czerwcu 1944 r. boh. znalazł się w Lasocinie na koncentracji oddziałów. Do Szczecna przyszedł po ludzi por. „Bopp”, który nie chciał zabrać boh. Boh. wyszedł z domu nie mówiąc dziadkowi, że idzie do Lasocina. Atmosfera podczas koncentracji oddziałów. [+]
[01:01:10] Narada oficerów 204 pułku piechoty i oddziałów przybyłych na koncentrację – powstanie Brygady Świętokrzyskiej, jej skład. Rola Stanisława Grabdy. Sformowanie 202 pułku piechoty.
[01:06:38] Celem Brygady było dojście do 2 Korpusu Polskiego, który był we Włoszech, zadania i uzbrojenie oddziałów.
[01:10:46] Boh. nie poszedł z Brygadą – interwencja wuja Wacława Michalskiego ps. „Żur”, jego argumenty i przewidywanie III wojny św. Pochodzenie drugiego pseudonimu boh. („Pisarczyk”). Przebieg rozmowy z por. „Bemem”, ludzie pozostawieni w terenie. Decyzja o powrocie do domu. [+]
[01:17:28] Wycofywanie się Brygady na zachód. Jesienią Grabda odszedł z Brygady – powody odejścia, konflikt z „Halnym”. Oddział Grabdy zatrzymał się w lasach miechowskich i dołączył do 106. Dywizji Piechoty AK „Tysiąca” – kontakt boh. z gen. Nieczują-Ostrowskim podczas pisania książki. Odpowiedź żony „Bohuna” [Antoni Szacki]. Rozmowy z prokuratorem o sprawie „Halnego”.
[01:28:00] Podobno Grabda podczas narady zarzucił dowództwu Brygady tchórzostwo z powodu nie pójścia na pomoc walczącej Warszawie. Oddział Grabdy przeszedł na Śląsk. Po wyzwoleniu Grabda przysłał swojego zastępcę Wacława Proszowskiego z poleceniem pomocy ludziom z oddziału. Boh. z wujem Zygmuntem Michalskim założyli w Wojcieszowie na Dolnym Śląsku bazę dla NSZ. Grabda prowadził podobną bazę na Górny Śląsku – ucieczka z powodu zainteresowania UB, śmierć członka PPR. Niedługo po wycofaniu się Niemców po wujów przyjechało NKWD.
[01:34:00] Grabda wyjechał na Pomorze i tam prowadził bazę dla NSZ. W 1947 r. ujawnił się. Boh. dowiedział się o aresztowaniu Grabdy od jego siostry Janiny spotkanej w Chmielniku. W latach 50. spotkał się z Marią Grabdą, żoną „Bema” – jej pisma do władz po aresztowaniu męża. Boh. nie pojechał na rozprawę sądową – ślady pobicia Stanisława Grabdy podczas śledztwa.
[01:42:05] Po 1989 r. Maria Grabda wniosła o rewizję wyroku i boh. pomagał jej pisać pisma do władz. Po aresztowaniu męża Maria Grabda pisała do Bieruta, ale nie otrzymała odpowiedzi.
[01:48:30] Maria Grabda nie miała kontaktu z aresztowanym mężem – brak pozwolenia na widzenie. Dwa listy z więzienia były poddane cenzurze. Po egzekucji Stanisława Grabdy odesłano jego rzeczy rodzinie mieszkającej w Przededworzu.
[01:50:35] Siostra Grabdy, mieszkająca w Kielcach, szukała grobu brata. W kancelarii parafii przy katedrze odesłano ją do pracownika cmentarza na Piaskach – domniemana lokalizacja grobu, płyta pamiątkowa Stanisława Grabdy ps. „Bem”.
[01:54:38] Podczas rozprawy sądowej było widać, że Stanisław Grabda został bardzo pobity – reakcja żony. Informacje od strażników więziennych o maltretowaniu Grabdy. Trzy wersje śmierci. Przesłuchanie dawnego ubeka Wacława Ziółka przez prokuratora w IPN.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..