Markiewicz Zenon
Zenon Markiewicz ps. „Mały Wacek” (ur. 1929, Pierzchnica) pochodzi z rodziny wielodzietnej, wychowywali go dziadkowie oraz wujowie, m.in. późniejszy oficer Brygady Świętokrzyskiej NSZ por. Wacław Michalski ps. „Żur”. Wujowie początkowo działali w Związku Jaszczurczym, a Zenon Markiewicz był łącznikiem i gońcem. W czerwcu 1943 roku, mając 14. lat, wstąpił do Narodowych Sił Zbrojnych. Na przełomie lat 1943/1944 przeszedł przeszkolenie wojskowe i nawiązał kontakt z oddziałem por. Stanisława Grabdy ps. „Bem”. 10 sierpnia 1944 roku przybył na punkt zborny Brygady Świętokrzyskiej NSZ i zameldował się u por. „Bema”. Nie wyszedł z Brygadą z Polski, bo po interwencji wuja por. Wacława Michalskiego ps. „Żur” został odesłany do domu. Po wojnie na Ziemiach Odzyskanych w okolicach Złotorii prowadził bazę przetrwania dla byłych żołnierzy NSZ. Zenon Markiewicz ukończył Wyższą Szkołę Ekonomiczną we Wrocławiu, doktoryzował się w roku 1980. Przez wiele lat wykładał w Wyższej Szkole Handlowej i Politechnice Świętokrzyskiej w Kielcach. Był wieloletnim wiceprezesem Okręgu Świętokrzyskiego Związku Żołnierzy NSZ. Jest kolekcjonerem pamiątek historycznych związanych z Brygadą Świętokrzyską NSZ, a także autorem monografii oddziału por. Stanisława Grabdy ps. „Bem”. Płk Zenon Markiewicz został odznaczony m.in. Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego i medalem „Za zasługi dla obronności kraju”.
more...
less
[00:00:07] Boh. jako czteroletnie dziecko został wzięty na wychowanie przez dziadków, którzy mieli już dorosłe dzieci. Sytuacja przed wojną – po jej wybuchu dziadkowie nie mogli się zobaczyć z synami, żołnierzami.
[00:02:35] W październiku 1939 r. wujowie wrócili do domu – boh. wysłano z Pierzchnicy do Marzysza z kartką, którą oddał panu Krupskiemu. Rok urodzenie boh., który jest dwa lata starszy niż w oficjalnych zapisach – okoliczności sfałszowania metryki przez organistę.
[00:07:35] Wujowie wykorzystywali boh. jako gońca i łącznika. W styczniu 1940 r. w domu odbywały się spotkania i Stanisław Grabda przyjechał z Chmielnika na nartach. Boh. przypiął je i jeżdżąc odłamał czubek. Pierwsze spotkanie z Grabdą. Jeden z wujów organizował Związek Jaszczurczy, drugi działał w Narodowej Organizacji Wojskowej i był komendantem rejonu obejmującego kilka wsi. [+]
[00:12:40] Z Wilna przyjechał ksiądz, który pomagał w gospodarstwie dziadków – odkrycie kryjówki w stodole, gdzie przechowywano radio. Ksiądz, znający języki obce, słuchał wiadomości i robił notatki, a boh. nosił kopie do okolicznych wiosek. Boh. przysłuchiwał się rozmowom dorosłych i orientował się w tym, czym zajmują się dorośli. [+]
[00:16:50] Sytuacja w 1942 r. – boh. został wysłany do Przededworza z przesyłką do Grabdy. Wypytywanie boh. Do nadleśnictwa w Pierzchnicy przywieziono owies dla koni, którymi zwożono drewno do tartaku – produkcja baraków dla wojska. Grupa Grabdy zabrała owies.
[00:23:45] W maju 1943 r. Grabda został wezwany do komendanta okręgu w Kielcach, łącznikiem był Czesław Marcjan. Grabda wracając z Kielc wstąpił do domu boh. – rozmowy o zorganizowaniu oddziału partyzanckiego. Czesław Marcjan był dowódcą grupy, która karała kolaborantów i dziewczyny, które zadawały się z Niemcami.
[00:28:30] Plany wyzwolenia ziem zachodnich do Odry i Nysy, opracowywane w Związku Jaszczurczym. Uzbrojenie oddziału partyzanckiego. Plan przejścia z wozami taborowymi z Kraśnika w lasy włoszczowskie – dokumentacja trasy sporządzona przez oddział Grabdy. Przeprawa promem przez Wisłę – wykorzystywanie jej jeszcze w 1946 r.
[00:38:00] Operacja Stanisława Grabdy w szpitalu w Stopnicy – rekonwalescencja, pomoc RGO. Komendant powiatowy Związku Jaszczurczego por. „Szary” wydał rozkaz utworzenia dużego oddziału partyzanckiego – buty partyzantów.
[00:41:20] Utworzenie Narodowych Sił Zbrojnych. Partyzanckie dokonania Grabdy – zdobycie niemieckiej haubicy. W 1943 r. Grabda sformował oddział i zaprawiał swoich żołnierzy w nocnych marszach, początkowo działał w okolicach Chmielnika, potem w lasach cisowskich.
[00:46:05] Sytuacja na początku okupacji niemieckiej i sowieckiej – początki konspiracji i walka z okupantami. Zmiana sytuacji na froncie po bitwie pod Stalingradem – organizowanie oddziałów partyzanckich na terenie Generalnej Guberni. Akcja na zabawie sylwestrowej w Sandomierzu.
[00:53:50] Formowanie Brygady Świętokrzyskiej – w czerwcu 1944 r. boh. znalazł się w Lasocinie na koncentracji oddziałów. Do Szczecna przyszedł po ludzi por. „Bopp”, który nie chciał zabrać boh. Boh. wyszedł z domu nie mówiąc dziadkowi, że idzie do Lasocina. Atmosfera podczas koncentracji oddziałów. [+]
[01:01:10] Narada oficerów 204 pułku piechoty i oddziałów przybyłych na koncentrację – powstanie Brygady Świętokrzyskiej, jej skład. Rola Stanisława Grabdy. Sformowanie 202 pułku piechoty.
[01:06:38] Celem Brygady było dojście do 2 Korpusu Polskiego, który był we Włoszech, zadania i uzbrojenie oddziałów.
[01:10:46] Boh. nie poszedł z Brygadą – interwencja wuja Wacława Michalskiego ps. „Żur”, jego argumenty i przewidywanie III wojny św. Pochodzenie drugiego pseudonimu boh. („Pisarczyk”). Przebieg rozmowy z por. „Bemem”, ludzie pozostawieni w terenie. Decyzja o powrocie do domu. [+]
[01:17:28] Wycofywanie się Brygady na zachód. Jesienią Grabda odszedł z Brygady – powody odejścia, konflikt z „Halnym”. Oddział Grabdy zatrzymał się w lasach miechowskich i dołączył do 106. Dywizji Piechoty AK „Tysiąca” – kontakt boh. z gen. Nieczują-Ostrowskim podczas pisania książki. Odpowiedź żony „Bohuna” [Antoni Szacki]. Rozmowy z prokuratorem o sprawie „Halnego”.
[01:28:00] Podobno Grabda podczas narady zarzucił dowództwu Brygady tchórzostwo z powodu nie pójścia na pomoc walczącej Warszawie. Oddział Grabdy przeszedł na Śląsk. Po wyzwoleniu Grabda przysłał swojego zastępcę Wacława Proszowskiego z poleceniem pomocy ludziom z oddziału. Boh. z wujem Zygmuntem Michalskim założyli w Wojcieszowie na Dolnym Śląsku bazę dla NSZ. Grabda prowadził podobną bazę na Górny Śląsku – ucieczka z powodu zainteresowania UB, śmierć członka PPR. Niedługo po wycofaniu się Niemców po wujów przyjechało NKWD.
[01:34:00] Grabda wyjechał na Pomorze i tam prowadził bazę dla NSZ. W 1947 r. ujawnił się. Boh. dowiedział się o aresztowaniu Grabdy od jego siostry Janiny spotkanej w Chmielniku. W latach 50. spotkał się z Marią Grabdą, żoną „Bema” – jej pisma do władz po aresztowaniu męża. Boh. nie pojechał na rozprawę sądową – ślady pobicia Stanisława Grabdy podczas śledztwa.
[01:42:05] Po 1989 r. Maria Grabda wniosła o rewizję wyroku i boh. pomagał jej pisać pisma do władz. Po aresztowaniu męża Maria Grabda pisała do Bieruta, ale nie otrzymała odpowiedzi.
[01:48:30] Maria Grabda nie miała kontaktu z aresztowanym mężem – brak pozwolenia na widzenie. Dwa listy z więzienia były poddane cenzurze. Po egzekucji Stanisława Grabdy odesłano jego rzeczy rodzinie mieszkającej w Przededworzu.
[01:50:35] Siostra Grabdy, mieszkająca w Kielcach, szukała grobu brata. W kancelarii parafii przy katedrze odesłano ją do pracownika cmentarza na Piaskach – domniemana lokalizacja grobu, płyta pamiątkowa Stanisława Grabdy ps. „Bem”.
[01:54:38] Podczas rozprawy sądowej było widać, że Stanisław Grabda został bardzo pobity – reakcja żony. Informacje od strażników więziennych o maltretowaniu Grabdy. Trzy wersje śmierci. Przesłuchanie dawnego ubeka Wacława Ziółka przez prokuratora w IPN.
more...
less