Franciszek Łuczko (ur. 1932, Włodawa) w 1955 roku ukończył studia historyczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracował jako nauczyciel w Szkole Podstawowej nr 22 w Szczecinie (1955-56), w Liceum Pedagogicznym dla Wychowawczyń Przedszkoli (1956-60), Studium Nauczycielskim (lata 60.) oraz w I Liceum Ogólnokształcącym (1960-81). W latach 1950-1951 członek Związku Młodzieży Polskiej, 1957-1980 w ZNP, 1962-1981 w PZPR. Od 1966 członek szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, od 1977 prezes. Od września 1980 w NSZZ „Solidarność”, był przewodniczącym sekcji Pracowników Oświaty i Wychowania Pomorza Zachodniego. 13 grudnia 1981 internowany w Ośrodku Odosobnienia w Goleniowie, następnie w Wierzchowie (prowadził wykłady historyczne i historyczno-religijne, uczestnik 3-dniowej głodówki, 13 lutego 1982 razem z kilkudziesięcioma innymi internowanymi pobity). Zwolniony 8 lipca 1982 zwolniony, pozbawiony prawa wykonywania zawodu. W latach 1982-1984 na urlopie zdrowotnym, 1984-1989 na emeryturze
wykładowca w Szczecińskim Klubie Katolików oraz parafiach Pomorza Zachodniego (w ramach Stowarzyszenia PAX). W sierpniu 1988 uczestnik strajku w Zarządzie Portu Szczecin-Świnoujście. W latach 1989-1999 pracował ponownie jako nauczyciel w I Liceum Ogólnoształcącym. W listopadzie 1989 był delegatem na II Wojewódzki Zjazd Delegatów NSZZ „S” Regionu Pomorze Zachodnie, w kwietniu 1990 delegat na II Krajowy Zjazd Delegatów. Od 1989 członek Stowarzyszenia Rodzin Katyńskich. Od lat 90. wykładowca i organizator wystaw w Oddziale Zachodniopomorskim Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana w Szczecinie
od 1991 członek szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego. Od 1999 na emeryturze.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. we Włodawie.
[00:00:20] Powód niezapisania boh. do szkoły w 1939 r., rozpoczęcie edukacji w roku 1940. Siódmą klasę boh. ukończył już w Polsce Ludowej. Po wojnie rodzina mieszkała w poniemieckim baraku, ponieważ Niemcy spalili dom.
[00:02:06] W 1952 r. boh. zdał maturę i chciał studiować historię na Uniwersytecie Jagiellońskim – jednym z egzaminatorów był prof. Kazimierz Wyka. Okoliczności wglądu w opinię wystawioną przez kolegów zetempowców, w której nazwano boh. „wrogiem klasowym” – zniszczenie kartki. Boh. dostał się na studia. Po pierwszym roku został przeniesiony na Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – starania o pozostanie w Krakowie, wynik rozmowy z dziekanem Adamem Bochnakiem. [+]
[00:10:00] Atmosfera na roku po wyjeździe grupy studentów do Lublina. Po ukończeniu studiów w 1956 r. boh. dostał nakaz pracy – starania o skierowania do Szczecina, propozycja pracy z dziećmi greckimi w Policach. Wspomnienie aresztowania profesorów UJ przez Niemców – okoliczności aresztowania prof. Jana Gwiazdomorskiego, który trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Działalność tajnego uniwersytetu w czasie okupacji. W 1954 r. zlikwidowano Wydział Teologiczny na UJ. Praca w szkole podstawowej nr 22 w Szczecinie, potem w Liceum Pedagogicznym.
[00:18:40] W 1960 r. boh. został skierowany do I Liceum, którego dyrektorką była Janina Szczerska – powody konfliktów. Opinia na temat dyrektorki Marianny Rynasiewicz. Rozważania na temat listu biskupów polskich do biskupów niemieckich – wspomnienie artykułu Janiny Szczerskiej. Nagonka władz i mediów na hierarchów kościelnych. Wizyta prymasa Wyszyńskiego w Szczecinie w 1966 r. – zawieszenie tablicy pamiątkowej.
[00:24:50] Różne oceny pracy dydaktycznej boh. – opinia władz, ostrzeżenia ze strony dyrektorki szkoły. Boh. był przewodniczącym nauczycielskiej Solidarności w województwie szczecińskim, 13 grudnia 1981 r. został internowany – przewiezienie do więzienia w Goleniowie, procedury więzienne. Wybór kolegów do celi dla niepalących, z Antonim Komorowskim boh. siedział w Szczecinie po zatrzymaniu. W celi byli także: mecenas Mirosław Kwiatkowski i Wojciech Klukowski – propozycja wspólnej modlitwy.
[00:32:36] 10 stycznia [1982] przewieziono internowanych do zakładu karnego w Wierzchowie – warunki w wieloosobowej celi, kłopoty z palącymi. Biskup Kazimierz Majdański spotkał się z więźniami. Incydent podczas rewizji – ukaranie boh. Interwencja u naczelnika Gadomskiego z powodu słyszalnych, podczas odprawianej mszy, przekleństw więźniów kryminalnych. Incydent z udziałem Edwarda Bałuki. [+]
[00:41:38] Warunki w ośrodku internowania – spacery i dostęp do prasy. Przemyślenia po przeczytaniu artykuł Aleksandra Krawczuka, książki księdza Władysława Smereki.
[00:43:50] Boh. miał wykłady dla więźniów, bywali na nich także strażnicy więzienni. Pierwszym tematem były dzieje polskiej emigracji. Tajni współpracownicy wśród internowanych.
[00:48:45] Przepustka z ośrodka internowania, rewizja przed wyjściem – w domu boh. dowiedział się, że żona jest w szpitalu. Konieczność meldowania się na SB. Wyjazd do Krakowa po książkę „Drogi krzyżowe” ks. Smereki. Pobicie mężczyzny przez milicjantów na ulicy w Krakowie. Skutek spotkania znajomego księdza prawosławnego.
[01:01:12] 3 maja [1982] boh. miał mieć wykład w kościele Jezuitów – ostrzeżenie bezpieki. Boh. poszedł do kościoła z synem – starcia uliczne demonstrantów i ZOMO. Boh. nie mógł wrócić do domu i nocował u znajomej. Postawa ordynator Kowalczyk ze szpitala przy ul. Arkońskiej. Wiadomość o konieczności powrotu do ośrodka internowania w Wierzchowie.
[01:07:40] Organizowanie benzyny na wyjazd do Wierzchowa, pomoc kolegi Jędrzeja Kolasińskiego. Powrót do celi – reakcja kolegów. Ćwiczenia – podnoszenie kawałka szyny. Rewizja przed zwolnieniem z ośrodka internowania – okoliczności uratowania nielegalnych odbitek. Wyjazd do domu wraz z grupą uwolnionych kolegów. [+]
[01:17:43] Boh. nia mógł dostać pracy i w 1985 r. przeszedł na emeryturę. Dzięki pomocy PAX-u miał wykłady w różnych miastach, trudności komunikacyjne. Wiadomość, że proboszcz Kowalczyk [ks. Włodzimierz Kowalski] organizuje pielgrzymkę do Rzymu – rzeźba żubra jako prezent dla papieża Jana Pawła II.
[01:25:20] Boh. namówił znajomych Ukraińców na wybicie pamiątkowych medali z okazji 1000-lecia chrztu Rusi Kijowskiej – tryzub na medalach. Fundatorem medalu był inwalida wojenny, Ukrainiec-kościuszkowiec ranny pod Warszawą – jego losy podczas wojny i operacja w szpitalu polowym. Zamówienie medali u Stanisławy Wątróbskiej.
[01:33:00] Ukraińcy poprosili, by boh. zawiózł medale i pisma do swoich hierarchów w Rzymie. Kontrola na granicy polsko-czechosłowackiej – rewizja osobista, na którą boh. nie zabrał raportówki z medalami. Spotkanie z ukraińskim arcybiskupem Marusynem, który dał boh. 100 dolarów. Spotkanie z generałem Bazylianów, prośba o Pismo Święte w języku ukraińskim. W 1966 r. Wydawnictwo Pallotynów wydało Biblię Tysiąclecia z języków oryginalnych – zdobycie autografu prymasa Wyszyńskiego. Zainteresowanie bezpieki z powodu kontaktów boh. z kardynałem Josyfem Slipyjem. Przewóz książek do Polski – rozmowa z czechosłowackim celnikiem.
[01:45:50] Współpraca z Ukraińcami – wydawane medale. Prośba o medal z Tarasem Szewczenko i Iwanem Franko, kłopoty z cenzurą, błąd na medalu.
[01:52:58] Sylwetka Iwana Franko, który obecnie jest patronem Uniwersytetu we Lwowie. Stypendia ufundowane przez Jana Matejko. Klasztory na świętej górze Athos – publikacje jezuity księdza Czermińskiego – odbycie 45 pielgrzymek. Podczas wykładów w Wierzchowie boh. mówił o górze Athos. Po latach boh. dowiedział się, że Marian Jurczyk współpracował z SB. Zdobycie statusu osoby represjonowanej.
[02:00:25] Rozmowa z Henrykiem Grelą podczas pobytu w zakładzie karnym w Goleniowie, zachowanie Krystosiaka. Do ośrodka internowania w Wierzchowie przyjechała Maja Komorowska, która przywiozła cytryny dla uwięzionych. Prośby od internowanych do przedstawiciela zagranicznej organizacji – boh. poprosił o uwolnienie Haliny Gaińskiej i Marii Matjanowskiej oraz o gabinet stomatologiczny w liceum.
[02:08:00] Rozmowy z esbekami, wielu internowanych skorzystało z propozycji wyjazdu za granicę. Stanisław Wądołowski opowiadał o swoim udziale w wydarzeniach roku 1970. Boh. był w celi z Bałuką, Jurczykiem i Romanowskim – pytania o rok 1970 i rolę Wądołowskiego. Do celi przyszedł dziennikarz, który pytał Wądołowskiego o strajk w roku 1970 – reakcja boh. i Mariana Jurczyka.
[02:13:30] Po pobiciu internowanych w Wierzchowie zrobiono głodówkę – propozycja Artura Balazsa, by boh. nie podejmował głodówki ze względu na wiek. Po odwiedzinach żony boh. napisał podanie o częstsze odwiedziny, ale odmówiono mu.
[02:15:38] Rozmowa z kapitanem SB, który nie doniósł na boh. Rewizje w celach, zachowanie strażników. Jakiś czas po pobiciu boh. został wezwany na badanie lekarskie – przebieg badania, rozmowa o zachowaniu form towarzyskich. [+]
[02:21:00] Spotkanie w więzieniu przy ul. Małopolskiej. Po zwolnieniu z internowania boh. pojechał do rodziny mieszkającej we Włodawie – incydent w biurze meldunkowym. Wspomnienie ostatniej rozmowy z Antonim Komorowskim, współwięźniem z celi w Goleniowie.
[02:24:25] Zachowanie internowanych po pobiciu, obawy robotnika Feliksa Krupy – śpiewanie w celi. Osadzeni zostali pobici 12 lutego – przygotowania strażników do akcji. Prośba kaprala Maruszczaka o wyjście na apel – reakcja Mariana Lemke, byłego milicjanta. W celi został boh. i Wojciech Klukowski – pobicie przez służbę więzienną i ZOMO. Bicie przez dowódcę por. Ambryszewskiego. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.