Tadeusz Sokołowski (ur. 1936, Wilno), świadek zbrodni w Ponarach. Jego ojciec był kolejarzem, w 1917 r. jako uczeń technikum został wywieziony na Syberię, skąd wrócił po trzech latach. Po powrocie pracował przy stacji kolejowej w Ponarach Wielkich, tam też zamieszkał z żoną Zofią i synem jedynakiem Tadeuszem. W roku szkolnym 1943/1944 Tadeusz Sokołowski uczęszczał do Szkoły Podstawowej w Ponarach, jednak wskutek pobicia przez niemieckiego żołnierza długo chorował i nie ukończył pierwszej klasy. W maju 1945 r. rodzina Sokołowskich „repatriowała się” do Polski i osiedliła w Zbąszynku. Tadeusz Sokołowski w 1950 r. ukończył szkołę podstawową w Zbąszynku, następnie uczył się w Gimnazjum Energetycznym w Gorzowie Wielkopolskim oraz technikum w Zielonej Górze. W 1956 r. przeniósł się do Szczecina (mieszkała tam jego babcia) i rozpoczął pracę w Stoczni Szczecińskiej. Był uczestnikiem strajku okupacyjnego w 1970 r. Przeszedł na emeryturę w 1993 r. i osiedlił się w opuszczonym przez wojska sowieckie Bornem Sulinowie. W 1963 r. ożenił się z Ireną Szumilak, mają dwójkę dzieci (Bogusław i Jolanta). Rozwiedziony.
więcej...
mniej
[00:00:06] Boh. publikując artykuł o Ponarach zamieścił fotografię matki i rodziny Kałmyków – odnalezienie wilnianki Haliny Kałmyk. Okazało się, że jej mąż jest synem Janka, przyjaciela boh. z dzieciństwa. Boh. był pewien, że Kałmykowie repatriowali się do Polski. Ojciec Janka Kałmyka został zastrzelony przez Litwinów.
[00:05:30] Boh. ma wspomnienia dopiero z niemieckiej okupacji. Niemcy pilnujący tunelu kolejowego przychodzili czasem do Ponar Dolnych po żywność. Boh. widywał z daleka szaulisów.
[00:07:50] Żydów przywożono pociągami, skazańców innych narodowości samochodami, czasem kolumny ludzi szły z Wilna pieszo. Przed wojną w Ponarach mieszkali głównie pracownicy kolei. Wspomnienie gry „w pikera” i wybuchu transportu amunicji. Niemcy przywozili beczki z naftą do palenia zwłok – podpalenie ich przez partyzantów.
[00:12:40] Boh. grał w piłkę nożną w klubie „Kolejarz Zbąszynek” – wspomnienie kolegi Edka Papierskiego. Na mecze i treningi przyjeżdżał bramkarz ze Zbąszynia – wypadek, w którym kolega stracił nogę. Boh. grał w piłkę po przyjeździe do Szczecina – mecze międzyzakładowe.
[00:15:43] W Zbąszynku nie było już Niemców, ale był radziecki posterunek. Wspomnienie powojennego Gorzowa – zniszczenia miasta. Boh. był uczniem Gimnazjum Energetycznego. Do szkoły w Zielonej Górze dojeżdżał pociągiem. Wyjazd w 1956 r. do Poznania – zniszczenia na dworcu kolejowym.
[00:20:16] W styczniu 1971 r. boh. chorował na zapalenie płuc i nie brał udziału w drugim strajku. Przywódcami strajku byli Bałuka i Milczanowski. Boh. był przez dwa lata sekretarzem, a potem przewodniczącym Rady Robotniczej w stoczni. Przewodniczącym Solidarności w zakładzie był Longin Komołowski.
[00:23:00] W latach 80. boh. pracował jako kierownik działu socjalnego, podlegały mu żłobki, przedszkola, sanatoria. Potem był kierownikiem ośrodka wczasowego w Dziwnówku. Przekształcenie ośrodka w Karpaczu w sanatorium. Po przejściu na emeryturę przeprowadził się do Bornego Sulinowa, skąd wyjechały wojska radzieckie.
[00:28:38] Rejs gwarancyjny statkiem „Narwik II” – awaria śruby nastawnej w drodze do Japonii. Podczas naprawy statku boh. był w Hiroszimie – zwiedzanie kraju. Wspomnienie zawodów sportowych w „Dniu Sportu”.
[00:35:14] Boh. działał w klubie bokserskim, był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Związku Bokserskiego. Działalność sportowa w stoczni. Boisko treningowe dla siatkarzy klubu „Stal Stocznia”.
[00:38:20] Boh. wyjechał na wycieczkę do ZSRR i był w Moskwie podczas Olimpiady. Pociąg przejeżdżał przez Ponary i boh. widział swój dom. W Moskwie chodził na zawody lekkoatletyczne i widział skok Kozakiewicza – zachowanie kibiców. Boh. odwiedził ciotkę [Aleksandrę Sokołowską], drugi raz był u niej, gdy przypłynął statkiem do Leningradu. Boh. będąc prezesem okręgu w boksie pojechał na turniej do Rygi – „opiekun” w Rydze
[00:44:40] Boh. nie było w stoczni podczas wizyty i przemówienia Gierka. Skierowanie na rejs statkiem „Narwik II” – automatyzacja statku. Boh. montował pierwszy komputer na statku dostarczony przez wrocławskie ELWRO.
[00:47:03] W 1980 boh. był kierownikiem działu socjalnego Stoczni Szczecińskiej. O wprowadzeniu stanu wojennego dowiedział się z telewizji. Internowano działaczy Solidarności, w tym Mariana Jurczyka. Opinia na jego temat.
[00:50:20] Wspomnienie Mieczysława Dopierały, który brał udział w strajku w 1970 r. Sytuacja podczas strajku, rozmowy ze stroną rządową. Wsparcie z zakładów pracy i od lekarzy. Andrzej Milczanowski przez jakiś czas był radcą prawnym w stoczni – kontakty zawodowe. W 1989 r. boh. był kierownikiem ośrodka w Dziwnówku, Marian Jurczyk organizował tam narady i szkolenia członków „Solidarności”.
[00:57:40] Boh. pracował w Dziwnówku do 1995 r. Powody przeprowadzki do Bornego Sulinowa – zakup mieszkania. Jeziora i lasy w okolicy. W miasteczku mieszka kilku Ukraińców, byłych żołnierzy Armii Radzieckiej.
[01:03:40] Początki w Bornem – w wartowni otwarto bar, stały słupy bram wjazdowych na teren garnizonu. W Leśnicy [Brzeźnicy] koło Bornego Sulinowa były schrony na broń atomową – ich obecny stan. Działalność złomiarzy na terenie dawnej bazy wojsk radzieckich. Opuszczona miejscowość Kłomino. Pozostałości w okolicznych lasach. [+]
[01:09:45] W Bornem Sulinowie wybudowano willę dla Ewy Braun, bywał tu Adolf Hitler.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.