Tadeusz Sokołowski (ur. 1936, Wilno), świadek zbrodni w Ponarach. Jego ojciec był kolejarzem, w 1917 r. jako uczeń technikum został wywieziony na Syberię, skąd wrócił po trzech latach. Po powrocie pracował przy stacji kolejowej w Ponarach Wielkich, tam też zamieszkał z żoną Zofią i synem jedynakiem Tadeuszem. W roku szkolnym 1943/1944 Tadeusz Sokołowski uczęszczał do Szkoły Podstawowej w Ponarach, jednak wskutek pobicia przez niemieckiego żołnierza długo chorował i nie ukończył pierwszej klasy. W maju 1945 r. rodzina Sokołowskich „repatriowała się” do Polski i osiedliła w Zbąszynku. Tadeusz Sokołowski w 1950 r. ukończył szkołę podstawową w Zbąszynku, następnie uczył się w Gimnazjum Energetycznym w Gorzowie Wielkopolskim oraz technikum w Zielonej Górze. W 1956 r. przeniósł się do Szczecina (mieszkała tam jego babcia) i rozpoczął pracę w Stoczni Szczecińskiej. Był uczestnikiem strajku okupacyjnego w 1970 r. Przeszedł na emeryturę w 1993 r. i osiedlił się w opuszczonym przez wojska sowieckie Bornem Sulinowie. W 1963 r. ożenił się z Ireną Szumilak, mają dwójkę dzieci (Bogusław i Jolanta). Rozwiedziony.
mehr...
weniger
[00:00:06] Boh. publikując artykuł o Ponarach zamieścił fotografię matki i rodziny Kałmyków – odnalezienie wilnianki Haliny Kałmyk. Okazało się, że jej mąż jest synem Janka, przyjaciela boh. z dzieciństwa. Boh. był pewien, że Kałmykowie repatriowali się do Polski. Ojciec Janka Kałmyka został zastrzelony przez Litwinów.
[00:05:30] Boh. ma wspomnienia dopiero z niemieckiej okupacji. Niemcy pilnujący tunelu kolejowego przychodzili czasem do Ponar Dolnych po żywność. Boh. widywał z daleka szaulisów.
[00:07:50] Żydów przywożono pociągami, skazańców innych narodowości samochodami, czasem kolumny ludzi szły z Wilna pieszo. Przed wojną w Ponarach mieszkali głównie pracownicy kolei. Wspomnienie gry „w pikera” i wybuchu transportu amunicji. Niemcy przywozili beczki z naftą do palenia zwłok – podpalenie ich przez partyzantów.
[00:12:40] Boh. grał w piłkę nożną w klubie „Kolejarz Zbąszynek” – wspomnienie kolegi Edka Papierskiego. Na mecze i treningi przyjeżdżał bramkarz ze Zbąszynia – wypadek, w którym kolega stracił nogę. Boh. grał w piłkę po przyjeździe do Szczecina – mecze międzyzakładowe.
[00:15:43] W Zbąszynku nie było już Niemców, ale był radziecki posterunek. Wspomnienie powojennego Gorzowa – zniszczenia miasta. Boh. był uczniem Gimnazjum Energetycznego. Do szkoły w Zielonej Górze dojeżdżał pociągiem. Wyjazd w 1956 r. do Poznania – zniszczenia na dworcu kolejowym.
[00:20:16] W styczniu 1971 r. boh. chorował na zapalenie płuc i nie brał udziału w drugim strajku. Przywódcami strajku byli Bałuka i Milczanowski. Boh. był przez dwa lata sekretarzem, a potem przewodniczącym Rady Robotniczej w stoczni. Przewodniczącym Solidarności w zakładzie był Longin Komołowski.
[00:23:00] W latach 80. boh. pracował jako kierownik działu socjalnego, podlegały mu żłobki, przedszkola, sanatoria. Potem był kierownikiem ośrodka wczasowego w Dziwnówku. Przekształcenie ośrodka w Karpaczu w sanatorium. Po przejściu na emeryturę przeprowadził się do Bornego Sulinowa, skąd wyjechały wojska radzieckie.
[00:28:38] Rejs gwarancyjny statkiem „Narwik II” – awaria śruby nastawnej w drodze do Japonii. Podczas naprawy statku boh. był w Hiroszimie – zwiedzanie kraju. Wspomnienie zawodów sportowych w „Dniu Sportu”.
[00:35:14] Boh. działał w klubie bokserskim, był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Związku Bokserskiego. Działalność sportowa w stoczni. Boisko treningowe dla siatkarzy klubu „Stal Stocznia”.
[00:38:20] Boh. wyjechał na wycieczkę do ZSRR i był w Moskwie podczas Olimpiady. Pociąg przejeżdżał przez Ponary i boh. widział swój dom. W Moskwie chodził na zawody lekkoatletyczne i widział skok Kozakiewicza – zachowanie kibiców. Boh. odwiedził ciotkę [Aleksandrę Sokołowską], drugi raz był u niej, gdy przypłynął statkiem do Leningradu. Boh. będąc prezesem okręgu w boksie pojechał na turniej do Rygi – „opiekun” w Rydze
[00:44:40] Boh. nie było w stoczni podczas wizyty i przemówienia Gierka. Skierowanie na rejs statkiem „Narwik II” – automatyzacja statku. Boh. montował pierwszy komputer na statku dostarczony przez wrocławskie ELWRO.
[00:47:03] W 1980 boh. był kierownikiem działu socjalnego Stoczni Szczecińskiej. O wprowadzeniu stanu wojennego dowiedział się z telewizji. Internowano działaczy Solidarności, w tym Mariana Jurczyka. Opinia na jego temat.
[00:50:20] Wspomnienie Mieczysława Dopierały, który brał udział w strajku w 1970 r. Sytuacja podczas strajku, rozmowy ze stroną rządową. Wsparcie z zakładów pracy i od lekarzy. Andrzej Milczanowski przez jakiś czas był radcą prawnym w stoczni – kontakty zawodowe. W 1989 r. boh. był kierownikiem ośrodka w Dziwnówku, Marian Jurczyk organizował tam narady i szkolenia członków „Solidarności”.
[00:57:40] Boh. pracował w Dziwnówku do 1995 r. Powody przeprowadzki do Bornego Sulinowa – zakup mieszkania. Jeziora i lasy w okolicy. W miasteczku mieszka kilku Ukraińców, byłych żołnierzy Armii Radzieckiej.
[01:03:40] Początki w Bornem – w wartowni otwarto bar, stały słupy bram wjazdowych na teren garnizonu. W Leśnicy [Brzeźnicy] koło Bornego Sulinowa były schrony na broń atomową – ich obecny stan. Działalność złomiarzy na terenie dawnej bazy wojsk radzieckich. Opuszczona miejscowość Kłomino. Pozostałości w okolicznych lasach. [+]
[01:09:45] W Bornem Sulinowie wybudowano willę dla Ewy Braun, bywał tu Adolf Hitler.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..