Kaczor Józef

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0922

26 września 2019, Lublin

1:06

Józef Kaczor (ur. 1948, Korczyna), dr nauk przyrodniczych, wspomina swoją działalność opozycyjną w NSZZ „Solidarność” na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie był pracownikiem naukowym na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi. Do tworzenia związku namówił go współpracownik, dawny akowiec. Boh. opisuje moment tworzenia się „Solidarności” na poszczególnych wydziałach UMCS i w lubelskich zakładach pracy, budowę siatki w poszczególnych regionach związku, działalność informacyjną wśród robotników, a także powstawanie Niezależnego Zrzeszenia Studentów i ogólnopolski strajk wsparcia dla protestów w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu. W październiku 1980 r. boh. został członkiem Komisji Zakładowej „S”, wspomina najbliższych współpracowników. Głównym polem działalności lubelskich opozycjonistów były nielegalne wydawnictwa i ich kolportaż, współpraca ze związkowcami w ramach struktur „Solidarności”, popieranie strajków ogólnopolskich. Boh. wspomina wprowadzenie stanu wojennego, wtargnięcie ZOMO do siedziby regionu „Solidarności” oraz na uczelnię, aresztowania i internowanie. Po 13 grudnia 1981 r. bohater zaangażował się mocno w organizację wyjazdów kolonijnych dla dzieci osób internowanych i uwięzionych, zdobywał fundusze, żywność z darów z Zachodu, nawiązywał kontakty z nauczycielami i opiekunami. W tym celu współpracował blisko z Kościołem, szczególnie z kurią biskupią, od której otrzymywał wielokrotne wsparcie materialne i organizacyjne. W ramach akcji „Wakacje z Bogiem” udało się wysłać na wyjazdy ponad 800 dzieci. Równocześnie z działalnością opozycyjną boh. opisuje karierę naukową własną i współpracowników, a po 1989 r. – tuszowanie historii i wybielanie życiorysów.
więcej...
mniej

[00:00:00] Boh. urodzony na Podkarpaciu, w biednej okolicy, bez dostępu do elektryczności, szkoła w odległej o 4 km Korczynie. W 1961 r. ojciec wybudował dom bliżej Korczyny, liceum w Krośnie, boh. pasał krowy. Studia chemiczne w Lublinie, od 1971 r. na Wydziale [Biologii i] Nauk o Ziemi. 16 grudnia 1980 został wybrany do Komisji Zakładowej „Solidarności” Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
[00:02:00] W liceum otrzymał stypendium, kupił rower i radio, słuchał Wolnej Europy. Harcerstwo - ważne w życiu boh. 19 lipca 1980 r. strajk komunikacji MPK w Lublinie.
[00:04:00] Porozumienia sierpniowe (boh. na żaglówce w Świnoujściu). Początek działalności we wrześniu [1980] za namową dr Wasilewskiego, b. akowca. Wybór boh. do komisji zakładowej „S” na UMCS, przewodniczący prof. [Jerzy] Bartmiński, zaangażowane wydziały opozycyjne – nauki przyrodnicze, filozofia i socjologia, pedagogika i psychologia.
[00:08:00] Struktura organizacyjna, spotkania w Domu Kolejarza, Wałęsa, Miłosz. Walka studentów o powstanie NZS, współpraca z nimi. Rejestracja NZS w styczniu 1981 r. Marsze poparcia, założenie wydawnictwa.
[00:10:00] Bogusława Kaczyńska w listopadzie 1980 r. zaczęła wydawać biuletyn „Solidarność uniwersytecka”. Drukarnia uniwersytecka. Postulaty członków „S” i pracowników, negocjacje, postulaty dot. kariery, uwarunkowań partyjnych, kultury i przyszłości „S”.
[00:12:00] Studenci odchodzili z ZMP. Spotkanie z Czesławem Miłoszem na KUL-u, tablice „Solidarności” z wierszami Miłosza, drukowanie przez polonistów jego wierszy.
[00:14:00] Grupa informująca i edukująca o „Solidarności”. Bohater wysłany do Fabryki Samochodów Ciężarowych, podpisanie porozumienia o współpracy. Zespół zewnętrzny – jeździł po zakładach, budowali organizację. Grupa Lektorów – propagująca idee „S”.
[00:16:00] Szef MKZ Czesław Niezgoda, boh. strajków na kolei. Na UMCS rektorem był wówczas [Wiesław] Skrzydło, nie przeszkadzał w działaniu organizacji, dał lokal, pozwalał drukować. Pozwolił na demokratyczną kampanię wyborczą rektora.
[00:18:00] Nowym rektorem został Tadeusz Baszyński, zdjęty ze stanowiska po wprowadzeniu stanu wojennego. W listopadzie [1981] wielki ogólnopolski strajk studencki popierający strajk w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu przeciw nominacji rektora Michała Hebdy. Przebieg strajków. Kazimierz Iwaszko kierował Akademickim Centrum Kultury „Chatka Żaka”. Władza uznała strajk, nie represjonowano studentów, koniec strajków ok. 8 grudnia. Wprowadzenie stanu wojennego. Nie było zajęć, ZOMO zajęło akademiki, z nich wyjeżdżali na akcje. Studenci okopali się w „Chatce Żaka”.
[00:22:00] Poniedziałek 14 grudnia [1981], dziekan [Eugeniusz] Gąsior i rektor [Tadeusz] Baszyński zwołali posiedzenie Senatu. W niedzielę 13 grudnia boh. widział dewastację siedziby Zarządu Regionu. Strajk okupacyjny na UMCS. Wizytacja dziekana Gąsiora z prodziekanem [Stanisławem] Uziakiem. Pacyfikacja rektoratu przez ZOMO, pobicie studentów, aresztowania studentów i pracowników. Internowania. Zbigniew Hołda się ukrywał. Zabarykadowanie się na Wydziale Chemii, strajk.
[00:26:00] Brak możliwości wyjazdu do rodziców na święta. Na Wydziale Fizyki zapalono świeczki po śmierci górników w kopalni Wujek. Powrót do pracy, początek działalności komisji podziemnej, otwarta obrona doktoratu. Propozycja organizacji kolonii dla dzieci. Spotkanie w mieszkaniu [Jerzego] Bartmińskiego. Wyjazdy wakacyjne dla dzieci internowanych i aresztowanych członków „S”, wyżywienie z darów z Zachodu. Anna Winiarska – dolary. Współpraca z kościołem Św. Pawła i ks. Staszkiewiczem, który trzymał fundusze organizacji w rosyjskiej kasie pancernej razem z kielichami mszalnymi.
[00:34:00] W 1983 r. wyjechało na kolonie ponad 800 dzieci. Regionalna Komisja Koordynacyjna (RKK) miała siedzibę w kościele, żywność dla dzieci. Program kolonii: religijny i społeczny, założenia korczakowskie, republika dziecięca. Anna Stanek opracowała Kartę Dziecka, którą musiał podpisać katecheta. Zajęcia z „życia rodzinnego” jako przykrywka spotkań podziemnych.
[00:38:00] Obozy rowerowe i górskie, współpraca z PTTK, pływanie łódkami, nauka niezafałszowanej historii. Zaangażowanie księży, pomoc ludzi ze wsi. Powrót internowanych do domu.
[00:40:00] W Warszawie Izabela Dzieduszycka w Collegium Bobolanum u jezuitów udostępniła dla dzieci ośrodki w górach. 1985 r., śledzenie Wacława Wasilewskiego, kolportera „Biuletynu”. Aresztowanie jego i [Zbigniewa] Bujaka, skazanie na 2 lata więzienia. Postawa władz Wydziału Biologii UMCS.
[00:42:00] Koniec stanu wojennego, delegalizacja „S”. Wasilewski odsiedział karę w celi z Adamem Michnikiem, Bujak zwolniony wcześniej, bo miał pięcioro dzieci. Wasilewski jechał do więzienia jak na wczasy, miał walizkę książek, czytał i pisał.
[00:44:00] Do sądzenia Wasilewskiego sprowadzono sędziego [Marka] Trojniaka z Białej Podlaskiej – nikt w Lublinie nie chciał go sądzić. Nagonka na sędziego w latach 90., dziś jest szefem sądu okręgowego w Lublinie – boh. naciska, żeby go zwolnić. Stypendium w Stanach Zjednoczonych w 1991 r.
[00:46:00] Rozmowa z rektorem nt. dekomunizacji, jesienią 1991 r. boh. wybrany na przewodniczącego „S”. Odnowienie doktoratu rektora Skrzydło [29 maja 2019], życiorys rektora bez informacji o przynależności do PZPR. Zakłamywanie przeszłości.
[00:50:00] Działalność boh. w 1986 r. podczas „Wakacji z Bogiem”. 23 czerwca 1986 r. spotkanie z podziemnymi komisjami zakładowymi w kościele św. Pawła. Zatrzymani przez SB boh., Anna Stanek i Maria Głowacka. Pieniądze na kolonie. Przesłuchanie, noc w celi z bandytą.
[00:54:00] Szantaż SB, obietnica nieorganizowania kolonii, zwolnienie z aresztu, spotkanie z biskupem. Interwencja arcybiskupa Pylaka, zwrot pieniędzy z SB. Ofiarność ludzi na mszach.
[00:58:00] Pożyczka kościelna na kolonie, powrót boh. do pracy, odbiór roweru. Oddanie zarekwirowanych pieniędzy w prokuraturze przy ul. Okopowej, zdeponowanie w kurii.
[01:00:00] W 1989 r. legalizacja działalności „S”, utworzenie oddziału ds. wczasów dzieci i młodzieży. Dzieci z Armenii. Nauczyciele pracowali na koloniach w ramach urlopu, społecznie. Nękanie kolonii przez SB, nasyłanie na ośrodki Sanepidu. Podsumowanie „Wakacji z Bogiem” z 1982-1989 r. Poszukiwanie uczestników.
więcej...
mniej

Twardowska Alicja

Wydawnictwo Pani Twardowska

Instytut Pileckiego

Film