Maria Gołębiewska-Czarnecka (ur. 1936, Łuck) pochodzi z dawnej szlachty zaściankowej Poniatowskich. Jej ojciec był wykształconym na uniwersytecie petersburskim geodetą. W 1939 r. wraz z rodziną przeprowadziła się na warszawski Marymont, gdzie przeżyła okupację niemiecką i powstanie warszawskie. Wypędzona z miasta, trafiła do Dulagu 121 w Pruszkowie, a stąd do podkrakowskiego gospodarstwa. Po wojnie wraz z rodziną wróciła do Warszawy. Ukończyła wydział malarstwa Akademii Sztuk Pięknych.
[00:00:00] Ur. w 1936 r. w Łucku. Przeprowadzka z rodzicami do Warszawy w 1939 r. w związku z pracą ojca – geodety, jego urząd znajdował się na ul. Filtrowej. Wujek boh. był wiceprezydentem Grodna, zginął podczas obrony miasta. Jego syn wyemigrował do Anglii.
[00:02:00] Rodzina boh. pochodziła z Poniatowskich, ze szlachty zaściankowej. Sygnet do pieczętowania laku na kopertach - jedyny dokument szlachectwa zaściankowego, był u muja, zaginął, znaleziony w Muzeum Secesji w Płocku. Poszukiwanie korzeni, tęsknota za szlachecką tradycją. Utrata dokumentów, sięganie do wspomnień. Dworek zaściankowy. Ojciec boh. przeżył Rewolucję Październikową w Rosji.
[00:06:00] Ojciec studiował w Petersburgu geodezję, był starszy od matki boh. o 20 lat. Po wojnie geodetów poszukiwano, sporo zarabiał, kupił trzy mieszkania na ul. Gdańskiej i na ul. Willowej [w Warszawie]. Historia mieszkania przy Willowej.
[00:08:00] Wybuch II wojny św., rodzina przebywała na letnisku w Klembowie. Boh. zbierała białe purchawki na łące, nagle nisko nadleciały samoloty, bombardowanie stacji. Ciocia z wujkiem byli zastępczymi rodzicami ojca boh., który od 3 roku życia był sierotą. Przeprowadzka do Warszawy, pobyt aż do wybuchu powstania. Przeżyli dzięki plonom z ogródka. Ojciec jako urzędnik państwowy miewał prace zlecone przez Niemców, przywoził jedzenie z delegacji, urzędników nie rewidowano.
[00:12:00] Rozstrzeliwanie ludności cywilnej, szczególnie żoliborskiej, przez Niemców w zemście za powstanie. Ojciec nie mógł wrócić do domu po wybuchu powstania, mama z dziećmi wyszła z Warszawy, nie widzieli się aż do powrotu z wysiedlenia. Śmierć wuja na białaczkę, wybuch pocisku, zburzenie części mieszkania. Ciocia zamieszkiwała z rodziną boh. do 1944 r. Ukraińcy wykurzali ludzi z piwnic dymem, straszenie, rozstrzeliwanie, rodzina zdołała się skryć w bramie, zeszła do piwnic. Sanitariuszki wydobywały rannych. [+]
[00:18:00] Dojście okopami do ul. Krechowieckiej, kryjówka w piwnicy, zabita bombą kobieta z bliźniakami. Stos trupów przed szpitalem na Krechowieckiej, naloty na szpital i wynoszenie zabitych i rannych.
[00:20:00] Wyzwolenie olejarni, śmierć cioci rozstrzelanej przez Niemców, pochowana w zbiorowej mogile przy ul. Marii Kazimiery. Do końca wierzyła w „kulturalnych Niemców”.
[00:24:00] Upadek powstania, wymarsz z Krechowieckiej w stronę Pruszkowa. Piękna lalka po drodze, boh. nie mogła jej wziąć. Pruszków, tłumy ludzi, zupa, sortowanie ludzi na roboty lub do wywózki. Boh. z matką pojechały w okolice Krakowa. Wiadukt przed Krakowem, z którego ludzie zrzucali warszawiakom do wagonów chleb. [+] Rozdzielenie rodziny do pracy u różnych gospodarzy – pobyt kilka miesięcy. W lutym 1945 r. powrót do Warszawy do mieszkania przy ul. Paska, początek normalności. W podkrakowskiej wsi wizyta „Jędrusiów”, okolicznych partyzantów.
[00:30:00] Dobre warunki u gospodarza, boh. spała w prawdziwym łóżku z gospodynią. Przyjście Armii Radzieckiej, rozdzielenie sióstr. Pytanie o sensowność powstania warszawskiego. Postawa Rosjan wobec powstania.
[00:36:00] Urodzona po wojnie siostra boh. słuchała opowieści z czasu wojny, miała sny wojenne, przeżywała wojnę bardziej niż siostry, które faktycznie ją przeżyły.
[00:38:00] Sadzenie kartofli podczas okupacji niemieckiej. Koszary niemieckie przy ul. Paska, strzelnica i punkt obserwacyjny Niemców. Zbieranie ziemniaków pod lufami karabinów. Żołnierz niemiecki, Ślązak („dobry Niemiec”) zawiązał boh. kokardę. Historia wywózki ojca.
[00:42:00] Po wojnie niedożywienie całej szóstki rodzeństwa. Boh. trafiła do osiedla domków drewnianych wybudowanego przez Szwajcarów, tzw. „wioski szwajcarskiej” pod Otwockiem. Przytyła 6 kg, nauka w szkole – ławki w lesie, inteligentne rozmowy z profesor [Suesową] z Zurichu. Ocena boh.: bardzo dobry, rozpoczęcie nauki w szkole, inspiracja sztuką.
[00:46:00] Po liceum studia na Akademii Sztuk Pięknych na Wydziale Malarstwa w pracowni Jana Cybisa. W sklepiku kościelnym sprzedawała drewniane i metalowe kapliczki. Twórczość inspirowana sztuką sakralną, dewocjonalia. Wystawa. W atakach na Kościół boh. bierze w obronę księży.
[00:50:00] Wystawa w Instytucie Pamięci Narodowej: portrety księży i bohaterów w formie ryngrafów.
[00:54:00] 14 września 1944 rozstrzelanie mieszkańców okolicznych domów w tzw. pałacyku Królowej Marysieńki na ul. Marii Kazimiery róg Paska. Siostry z głodu udusiły kota chustką, próbowały go zjeść.
[00:58:00] Pałacyk został zniszczony kilka lat po wojnie. Pomnik przy pętli tramwajowej. Tablica pamiątkowa ufundowana przez boh. z siostrą.
[01:00:00] Najgorsze przeżycie wojenne: zapach tynku ze schronów podczas nalotów.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.