Jerzy Pruszyński ps. „Młot” (ur. 1932, Pruszanka) – w czasie okupacji mieszkaniec Pruszanki. Po wojnie w Warszawie założył z kolegami organizację konspiracyjną „Orlęta Warszawy”. Aresztowany w 1949 roku (miał wtedy 17 lat) i skazany na 10 lat, wyrok odbywał w Progresywnym Więzieniu dla Młodocianych w Jaworznie. Zwolniony w 1956 roku na mocy amnestii. W 1968 roku ukończył wieczorowo wydział mechaniczny Politechniki Warszawskiej. Pracował w MZK, w Fabryce Obrabiarek Specjalnych, w Centrali Motoryzacji.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Pruszance.
[00:00:28] Rodzina pochodzi z Białostocczyzny. Ojciec, wcielony do armii carskiej, przebywał nad Bajkałem, gdzie spotykał zesłańców Pruszyńskich. Ojciec był w Rosji, gdy wybuchła Rewolucja Październikowa – uciekając trafił na Węgry i pracował w gospodarstwie rolnym. W 1920 r. przyjechał do Polski i wziął udział w wojnie. Boh. miał dwójkę rodzeństwa.
[00:04:50] Rodzina miała w Pruszance gospodarstwo rolne. 1 września 1939 r. boh. miał iść do szkoły – strój i tornister. Bombardowanie mostu przez niemiecki samolot. Niemcy wkroczyli do wsi 13 września – starcie z polskimi żołnierzami. Niemcy zabili dwóch braci ojca. Na początku października wkroczyli sowieci.
[00:10:15] W 1940 r. otwarto szkołę, w której językiem wykładowym był białoruski. Walka władzy z religią. W 1941 r. Niemcy zaatakowali Związek Radziecki, czerwonoarmiści stacjonujący w okolicy porzucili sprzęt i uciekli. Działalność partyzancka Kazimierza Kamieńskiego ps. „Huzar”, który mieszkał w sąsiedniej wsi. Niedaleko znajdował się posterunek, ale Niemcy rzadko go opuszczali – wyjazdy po żywność.
[00:14:40] Rosjanie po wkroczeniu powołali swoje władze i znalazło się w nich wielu Żydów. Do domu przychodził milicjant, którego boh. się bał. Wiele osób z okolicy deportowano do Związku Radzieckiego. W domu mieszkał sowiecki major Urbanow, który sprowadził żonę i syna – wspomnienie dziecięcego roweru. Po ataku Niemców major uciekł, a jego rodzina została – pomoc podczas okupacji niemieckiej. W 1944 r. żona i syn majora zostali zabrani przez Rosjan i nie wiadomo co się z nimi stało. [+]
[00:18:45] Rodziny boh. nie zdążono deportować. Siostra matki pracowała w sielsowiecie i dzięki niej wywózkę rodziny odraczano. Rodzice przewidywali wywózkę i nie nocowano w domu. Przygotowano kurtki, w które zaszyto suszony chleb z cukrem. [+]
[00:22:05] Potyczka polskich oddziałów i Niemców koło Pruszanki we wrześniu 1939 r. Rodzina ukrywała się w piwnicy – okoliczności zastrzelenia dwóch stryjów. Polscy żołnierze mieli kuchnię polową i nie kontaktowali się z miejscową ludnością. W lesie stacjonował 9 Pułk Strzelców konnych, do którego dołączali żołnierze innych wycofujących się formacji. W domu było radio – wiadomości we wrześniu 1939 r., wpływ propagandy. [+]
[00:31:25] Na początku okupacji niemieckiej w okolicy działała silna partyzantka. Dowódca partyzantów, Kazimierz Kamieński, często bywał u ojca – broń porzucona przez uciekającą Armię Czerwoną, rozbieranie czołgów i przekuwanie elementów na narzędzia rolnicze. Umundurowanie partyzantów.
[00:34:42] W domu kwaterował major Urbanow, po jego ucieczce rodzina mogła wejść do zajmowanego przez niego pokoju – lampa z pocisku. Uciekając w 1941 r. Urbanow wrócił po zegarek, ale zostawił żonę i syna. Buty majora. [+]
[00:37:12] Boh. chodził do białoruskiej szkoły – nauka języka białoruskiego. Obchodzenie świąt Bożego Narodzenia. W Nowy Rok do szkoły przyjechał predsiedatiel, który wszedł na drabinę i rzucał dzieciom cukierki.
[00:40:10] W 1941 r. po wejściu Niemców przyjechał nauczyciel pan Droń, który zorganizował szkołę. W lipcu 1944 r. wieś zajęli czerwonoarmiści. Front stał w okolicy przez dwa tygodnie – spanie w stogach na polu, potem rodzina ukrywała się w okopie w lesie. Boh. poszedł po mleko dla siostry i został złapany przez Niemców – okoliczności ucieczki, spotkanie z krową. Napotkani czerwonoarmiści pytali, czy daleko do Berlina – powrót do domu. Mieszkańcy wsi wypędzeni przez Niemców wrócili do domów. [+]
[00:50:20] Ojciec zabrał boh. i brata do kawiarni w Brańsku prowadzonej przez Żyda, wspomnienie herbaty i napoleonki. Do domu przychodził krawiec z maszyną do szycia, który szył ubrania dla członków rodziny. Na początku okupacji niemieckiej Żydzi przychodzili po żywność. Podczas okupacji sowieckiej Żydzi brańscy postawili pomnik Stalina, po wkroczeniu Niemców musieli zatopić go w rzece.
[00:55:00] Przywiezienie przez czerwonoarmistów papieru dla szkoły i czterech stolarskich ołówków – robienie zeszytów. W lesie stacjonował pułk czołgów Armii Czerwonej, w domu mieszkało trzydziestu żołnierzy i oficer, Sybirak. Boh. widział marszałka Rokossowskiego, który wizytował jednostkę. Wspólne z czerwonoarmistami polowania na zające.
[01:01:57] W szkole w Brańsku boh. ukończył VII klasę, zdał egzamin do liceum w Białymstoku, ale nie został przyjęty z powodu braku miejsc – wizyta u kuratora, który wyraził opinię na temat kształcenia bandytów od „Huzara”. Boh. dostał zaświadczenie o zdanym egzaminie – przyjęcie do szkoły w Warszawie. Porada księdza w bursie na Solcu – wizyta w ministerstwie, spotkanie ze znajomym ojca, który dał boh. skierowanie do szkoły przy ul. Czerniakowskiej. Wracając do domu boh. wysiadł w Szepietowie – spotkania z chartem.
[01:09:20] Początki w Warszawie – werbunek do dęblińskiej Szkoły Orląt. Boh. i grupa szkolnych kolegów zawiązali tajną organizację „Orlęta Warszawy” – gromadzenie broni i napisy antyradzieckie. Po postrzeleniu strażnika nastąpiły aresztowania i boh. trafił do UB na ul. Cyryla i Metodego.
[01:11:50] Nieudana próba rozbrojenia strażnika, który został postrzelony. Działalność organizacji wymierzona w nową władzę – oczekiwanie na III wojnę światową. Przywódcą organizacji był Romek Zawadzki ps. „Czarny”, boh. miał pseudonim „Młot”. Spotkania na Cyplu Czerniakowskim – zajęcia z obsługi broni, malowanie haseł na murach. [+]
[01:18:08] W maju 1950 r. postrzelono strażnika. Kilka dni później aresztowano jedenastu członków organizacji. Podczas aresztowania boh. został uderzony w głowę i miał wstrząs mózgu. Wszystkie przesłuchania zaczynano od bicia. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.