Barbara Piotrowska z d. Stachowicz (ur. 1935, Lwów) – więźniarka Ravensbrück. We wrześniu 1944, podczas powstania warszawskiego, została wraz z rodziną wysiedlona z domu na Żoliborzu do obozu przejściowego w Pruszkowie. Ojciec został zabrany do KL Neuengamme, gdzie został zamordowany. Pani Barbara wraz z matką trafiła do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, skąd po ok. dwóch miesiącach zostały wywiezione do pracy w gospodarstwie rolnym w Kleptow koło Prenzlau, pracowały także w cukrowni. W „marszu śmierci” dotarły do Weimaru, gdzie doczekały wyzwolenia przez armię amerykańską. Trafiły do Frankfurtu, potem do Ośrodka Polskiego w Ludwigsburgu, a następnie do Stuttgartu. W lipcu 1946 roku wróciły do Polski. W 1958 roku pani Barbara ukończyła studia na wydziale mechaniki precyzyjnej na Politechnice Warszawskiej. Przez całe życie zawodowe, do 1998 roku pracowała w Głównym Urzędzie Miar jako m.in. kierownik laboratorium pomiarów masy, a następnie dyrektor Zakładu Masy i Siły.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. we Lwowie.
[00:00:25] Ojciec był asystentem na Politechnice Lwowskiej i pracował w radio, matka była z zawodu księgową. W kwietniu 1939 r. ojciec został służbowo przeniesiony do Warszawy, pracował w radiostacji w Wiązownej, którą planowano uruchomić 1 września.
[00:01:33] Podczas okupacji ojciec pracował jako technik w gazowni, rodzina mieszkała na Żoliborzu przy ul. Brodzińskiego, blisko Dworca Gdańskiego. Boh. chodziła do przedszkola Sióstr Zmartwychwstanek – wyposażenie przedszkolaka. Okupacyjna rzeczywistość – strach przed łapankami, dziecięce zabawy – gra w pikuty. Ojciec robił z tektury mebelki dla lalek. Boh. miała jamnika i kanarka. [+]
[00:07:12] Wiosną 1943 r. z okien widać było łunę znad płonącego getta. Jedną z lokatorek domu była dr Kłosińska-Mantlowa, w jej mieszkaniu odbywały się koncerty, wieczorki literacki. Na strychu była radiostacja, którą czasem obsługiwał ojciec.
[00:09:10] Podczas nalotów w 1942 r. mieszkańcy chowali się w ogrodzie, ale rodzina ukryła się w piwnicy. Na ogród spadły bomby i wiele osób zginęło. Podczas powstania matki pomagały sanitariuszkom i robiły opatrunki. Ojciec zbierał rzeczy z alianckich zrzutów i oddawał je powstańcom. W niektórych posesjach były studnie i tam chodzono po wodę. [+]
[00:13:00] W maju 1944 była Pierwsza Komunia, w której boh. nie uczestniczyła z powodu choroby – komunia w czerwcu. Rodzina została wypędzona z Żoliborza pod koniec września. Ludzi spędzono na ul. Rydygiera, skąd szli na Dworzec Zachodni. Warunki w obozie w Pruszkowie, podczas selekcji rodzina trafiła do transportu, który pojechał do Niemiec – stan zdrowia ojca.
[00:17:15] Warunki w wagonie podczas podróży. Pierwszy postój był w obozie w Neuengamme koło Hamburga – tu zabrano mężczyzn. W początkach października kobiety z dziećmi trafiły do Ravensbrück. Z powodu przeludnienia więźniarki zamieszkały w namiocie – głód i wszawica, warunki sanitarne. Lęk przed utratą matki. Grupa więźniarek, w tym boh. z matką, znalazła się w Kleptow koło Prenzlau. Kobiety pracowały w gospodarstwie rolnym – bauer znęcał się nad nimi. Matka została pobita i przyniesiono ją nieprzytomną z pola. [+]
[00:25:20] Po zakończeniu prac w polu kobiety pracowały w cegielni i cukrowni. Wszawica wśród więźniarek – walka z wszami. Wspomnienie melasy przynoszonej przez matkę. Zimą 1945 kobiety przewieziono do Jeny – wspomnienie balonów przeciwlotniczych i nalotu na miasto. Wędrówka w „marszu śmierci” – boh. złapała rzucone jabłko, ogryzek odebrał jej więzień obozu koncentracyjnego. Boh. obtarła nogi i nie mogła iść, matka wykradła się nocą i zdobyła dla niej wózek. Kolumna doszła w okolice Weimaru, gdzie zatrzymano się w gospodarstwie rolnym – wspomnienie zupy i zagrożenia ze strony członków Hitlerjugend. [+]
[00:36:55] Wyzwolenie przez Amerykanów, którzy rozdawali jedzenie – skutki przejedzenia. Sposoby dezynfekcji, zmiana odzieży. Boh. znalazła się z matką w obozie w Stuttgarcie, polski ośrodek im. Dąbrowskiego utworzono na terenie koszar, matka pracowała w administracji. W Ludwigsburgu mieszkano w domach opuszczonych przez Niemców – procesja Bożego Ciała. Harcerstwo prowadził pan Gintowt, boh. należała do zuchów. W styczniu 1946 r. otwarto w Stuttgarcie polską szkołę i boh. podjęła naukę w czwartej klasie. Matka szukając ojca dowiedziała się, że zginął w obozie w grudniu 1944 r.
[00:43:15] W lipcu 1946 r. rodzina wróciła do Polski – zatrzymano się w Karpaczu, potem w Kętach, skąd pochodził ojciec. Boh. we wrześniu poszła tam do szkoły. Matka pojechała do Warszawy – mieszkanie na Żoliborzu było zajęte, ale odnalazły się albumy ze zdjęciami i meble. Żona kierowcy ojca sprzed wojny przyjęła matkę i boh. w swoim mieszkaniu przy ul. Słowackiego.
[00:45:10] We wrześniu 1939 wiele osób uciekało na wschód. Rodzina wyjechała samochodem z kierowcą i jego rodziną do Lwowa, ale po 17 września zawrócono.
[00:46:25] Jesienią 1946 r. boh. poszła do szkoły Sióstr Zmartwychwstanek. Matka, wdowa po pracowniku gazowni miejskiej, podjęła tam pracę jako księgowa. Powojenne prześladowania akowców. Uczennice szkoły Sióstr Zmartwychwstanek robiły lampiony, które ustawiano na grobach poległych w 1920 r. – z grobów zdjęto tabliczki z nazwiskami i nie dbano o nie. Zetempowcy wyganiali dziewczyny z cmentarza. Podczas matury szkoła nie miała uprawnień szkoły państwowej i nie było wiadomo, czy boh. będzie mogła iść na studia.
[00:51:40] Boh. zdawała egzamin na Wydział Łączności, krążyły plotki, że studia tam przygotowują do szpiegowskiego fachu. Boh. zdała egzamin, ale jako „obca ideologicznie” nie została przyjęta. Z siedmiu koleżanek zdających na medycynę przyjęto jedną. Boh. zdawała maturę w 1953 r. – publikacje z okazji jubileuszy.
[00:53:55] Boh. studiowała na Wydziale Mechanicznym, tam poznała przyszłego męża – sytuacja rodzinna. Matka niechętnie mówiła o przeżyciach obozowych. Boh. pierwszy raz pojechała do Ravensbrück w 2005 r. Poszukiwanie wiadomości o ojcu – informacja, że w Arolsen są przechowywane rzeczy więźniów z Neuengamme. W 2001 r. boh. odzyskała pamiątki po ojcu.
[00:57:45] Sytuacja rodziny po wojnie. Rozważania na temat nienawiści. Boh. działa w Klubie Ravensbrück. Na terenie obozu było więzienie, po wojnie w celach urządzono izby pamięci – działalność muzeum.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[01:03:38] Przedstawienie rodziców: Marty i Antoniego. Wspomnienie nalotów w 1942 r. Z ulicy Brodzińskiego widać było tory prowadzące do Dworca Gdańskiego. Podczas powstania jeździły tam lory z armatami, które ostrzeliwały miasto „krowami”.
[01:06:08] Rodzice wiedzieli, że powstanie wybuchnie, znajome panie były sanitariuszkami w AK. Ciotka Jadwiga Karaszewicz-Tokarzewska była kurierką AK między Lwowem a Warszawą. W domu bywał kurier Jan Sokołowski. Ciotkę Jadwigę aresztowano w lipcu 1945 we Lwowie i skazano na 10 lat łagru, przebywała w obozie Abiez na Uralu. Matka wysyłała jej paczki. Ciotka wróciła do Polski w roku 1955. Od 1947 r. matka i boh. mieszkały w pokoju przy ul. Śmiałej – tam przyjechała ciotka, która potem na zaproszenie pani Królikowskiej zamieszkała w Olszynach k/Wawra. W latach 60. spotkała się we Francji z gen. Michałem Tokarzewskim, bratem stryjecznym – starania o sprowadzenie prochów generała do Polski. Pokrewieństwo z Tokarzewskimi.
[01:15:33] Nastroje podczas powstania – terror w mieście pod niemiecką okupacją. Warunki w czasie powstania – problemy z wodą. Wyjście z płonącej Warszawy pod koniec powstania. Podczas pobytu w pruszkowskim obozie ludzi przydzielano do różnych transportów – okoliczności wyjazdu do Niemiec. Atmosfera w wagonie podczas podróży, wspomnienie muzyki w obozie w Neuengamme. [+]
[01:23:45] Przyjazd na bocznicę kolejową w Ravensbrück – wyskakiwanie z wagonów, rejestracja i pobyt w namiocie. Postawa matki. Zajęcia dzieci w obozie – Krystyna Zaorska ilustrowała bajki i rysowała sceny obozowe. Różnice między pobytem w baraku i namiocie. [+]
[01:30:26] System uczenia się w Ravensbrück. Poetka Grażyna Chrostowska pisała wiersze w obozie, rozstrzelano ją w 1942 r. Wykłady z historii sztuki prowadziła Karolina Lanckorońska. W obozie działała tajna drużyna harcerska „Mury”, która miała sztandar 13 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Zofia Pociłowska-Kann napisała w obozie sztukę teatralną, którą wystawiono. Doświadczenia pseudomedyczne na więźniarkach, postawa Polek. Zofia Pociłowska była w grupie, która pracowała na zewnątrz obozu – nawiązanie kontaktu z więźniami Stalagu – przekazywanie listów, dzięki czemu wiadomości o eksperymentach przedostały się na Zachód. Do obozu przemycano książki – sposoby ich ukrywania. Polki znające niemiecki zgłaszały się do różnych prac w administracji i uzyskiwały wiadomości. [+]
[01:42:14] Położenie namiotu na terenie obozu, pilnowanie go przez strażniczki – sytuacja pod koniec wojny. Boh. zna osoby urodzone w Ravensbrück – sposoby ochrony matek i dzieci. Niemcy zabijali noworodki, np. topiąc je lub uderzając głowami o ściany. W domku z ogródkiem na terenie obozu mieszkał komendant z rodziną. Wspomnienie książki „Dzieci nie płakały”, która jest historią niemieckiego lekarza polskiego pochodzenia, biorącego udział w eksperymentach medycznych w obozach. Boh. będąc w obozie nie wiedziała o eksperymentach, ale jej matka mogła o tym wiedzieć. Kobiety poddane eksperymentom były ukrywane przez inne więźniarki i niektóre z nich przeżyły. Więźniarki przewiezione z Auschwitz miały wytatuowane numery obozowe, które usuwano.
[01:53:08] Matka i boh. była w komando, które przeznaczono do pracy w gospodarstwie rolnym. Powód, dla którego bauer uderzył matkę pracującą w polu. Specyfika prac w cegielni. Boh. z koleżanką Ewą Żelechowską była tam w 2015 r., ale po budynkach nie został ślad. Marsz śmierci trwał kilka dni – wspomnienie alianckich nalotów.
[01:58:36] Spotkanie z chłopakami z Hitlerjugend, którzy chcieli strzelać do kobiet i dzieci – wymiana zdań. Odgłosy walki – przyjazd amerykańskich żołnierzy, którzy rzucali jedzenie oswobodzonym ludziom. Wspomnienie amerykańskiej czekolady. Niemieccy strażnicy po drodze do Weimaru zniknęli. Na koniec marszu, gdy grupa zatrzymała się w gospodarstwie, pilnował ich bauer z bronią. [+]
[02:06:44] Boh. wracała do Polski pociągiem, transport repatriacyjny zatrzymał się na dworcu w Dziedzicach, skąd matka pojechała do Karpacza, potem do Kęt, gdzie boh. poszła do szkoły. Start po wojnie – przydział pokoju w Warszawie w 1948 r. – umeblowanie. Pomoc rodziny i znajomych. Podczas okupacji w domu bywał ksiądz Antoni Skrzydelski, który współpracował z ciotką Jadwigą Tokarzewską.
[02:10:17] Matka pracowała w administracji ośrodka w Stuttgarcie, występowała także w teatrze. Warunki bytowe w ośrodku – pokój zajmowany przez matkę i boh. wizytował gen. Eisenhower. Wspomnienie spotkania z księdzem i gafy podczas przeżegnania się.
[02:12:18] Ojciec zginął w obozie w Neuengamme 8 grudnia 1944 r. Obóz w Ravensbrück wyzwoliła Armia Czerwona, obóz w Neuengamme alianci – wcześniej Niemcy załadowali kilka tysięcy więźniów na statki, największym była „Cap Arcona”, którą alianci zbombardowali. Boh. znała trzech Polaków, którzy uratowali się z katastrofy – na plaży byli Niemcy i Anglicy, Niemcy zabijali więźniów, którzy dopływali do brzegu. Zbigniew Fołtyński i Józef Lipiński opowiadali o swoich przeżyciach. W rocznice oswobodzenie Neuengamme osoby biorące udział w uroczystościach wypływają w morze i rzucają kwiaty. Wspomnienie uroczystości nad jeziorem Schwedt w Ravensbrück. [+]
[02:19:30] W Neuengamme jest miejsce pamięci, gdzie na płachtach materiału wypisane są nazwiska mężczyzn, którzy zginęli. Upamiętnienie osób przywiezionych po powstaniu w Warszawie. Podczas wojny Niemcy w Neuengamme uprawiali ogrody użyźniane prochami więźniów – boh. przywiozła ziemię z tego miejsca do Polski, poświęciła ją i odwiozła z powrotem.
[02:22:35] Józef Lipiński, który uratował się z „Cap Arcony”, napisał bardzo emocjonalne wspomnienia, które dał boh. z prośbą o wydanie – spory z mężem o niektóre sformułowania użyte przez Lipińskiego. Podczas ataku na statek Józef Lipiński był na górnym pokładzie – zabawy Niemców. Pamięć o Neuengamme. W obozie były glinianki, skąd wydobywano surowiec, z którego produkowano cegły. [+]
[02:26:18] Boh. ukończyła Politechnikę Warszawską i pracowała do emerytury w Głównym Urzędzie Miar – zadania instytucji. Zajęcia na emeryturze.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.