Walentyna Winek z d. Janiec (ur. 1932, Garwolin) pochodzi z rodziny rolniczej, jej ojciec Wincenty Janiec, z zawodu kuśnierz, był członkiem garwolińskiej Ochotniczej Straży Pożarnej. 8 września 1939 roku była świadkiem bombardowania Garwolina przez Luftwaffe. W czasie okupacji chodziła do szkoły i uczyła się na tajnych kompletach, które w domu Jańców prowadziła nauczycielka Zofia Ligowska. Po wojnie wyszła za mąż za byłego akowca Tadeusza Winka. Walentyna Winek działa społecznie: spotyka się z uczniami garwolińskich szkół, należy do Ochotniczej Straży Pożarnej. Mieszka w Garwolinie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w Garwolinie. Przedstawienie rodziców: Wacława i Wandy Jańców. [00:00:40] Gdy zaczęła się wojna boh. miała siedem lat. Niedaleko była prywatna szkoła. Wspomnienie wypraw na morwy.
[00:02:05] Przedstawienie boh., rodziców i braci: Tadeusza, Mieczysława i Henryka. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne i zajmowali się szyciem kożuchów. Ojciec należał do straży pożarnej i boh. chodziła z nim na zbiórki. Sąsiadami byli Żydzi, boh. bywała w domu koleżanki Rywki. Boh. nie rozpoczęła nauki, ponieważ wybuchła wojna. W Garwolinie stacjonował 1 Pułk Strzelców Konnych – obchodzenie świąt pułkowych.
[00:04:55] Sąsiadka miała radio i dzięki niemu dowiedziano się o wybuchu wojny. Zmobilizowano kilku znajomych młodych mężczyzn. Ojciec nie został zmobilizowany, ale był członkiem OSP. Pewnego dnia nieznajomy mężczyzna chciał przejść na łąki i boh. przeprowadziła go przez podwórko, mężczyzna namawiał domowników, by poszli razem z nim – przypuszczenie, że wiedział o planowanym bombardowaniu. Gdy zaczął się nalot, ojciec wrócił do domu – wynoszenie wyprawionych skór. Po bombardowaniu rodzina spędziła noc na łące, następnego dnia ojciec wywiózł rodzinę nad rzekę. Bombardowania miasta 9 września. Ukrywającym się przynosili jedzenie mieszkańcy Czyszkówka, potem jedna z kobiet zabrała rodzinę do siebie. Do Garwolina wrócono po wkroczeniu Niemców. [+]
[00:09:20] Sytuacja w zniszczonym Garwolinie. Budynek szkoły zajęła policja i szkołę powszechną przeniesiono do liceum. Gospodarstwo nie zostało zniszczone i rodzice odstąpili pokój Zofii Ligowskiej, przedwojennej dyrektorce szkoły. W domu przy ul. Sienkiewicza 7 odbywały się lekcje w ramach tajnych kompletów – nauka tabliczki mnożenia. Przy ulicy Długiej mieściła się jadłodajnia dla Niemców, jej właścicielka, Polka, dawała obiady pani Ligowskiej, które boh. jej przynosiła. Pani Ligowska dostawała żywność za lekcje. [+]
[00:14:05] Warunki życia przed wojną – ojciec dorabiał szyciem kożuchów. Znajomy szewc, który jeździł do Warszawy, kupił tam boh. łyżwy, które przykręcano do butów. Boh. była z grupą dzieciaków na ślizgawce, gdy Niemcy na ich oczach zastrzelili Żyda. Pewnego dnia na ulicy Sienkiewicza pojawiła się Żydówka, którą zabito. [+]
[00:16:48] W Garwolinie przed wojną mieszkało wielu Żydów, niedaleko był sklep Mośkowej, w którym robiono zakupy. Święta państwowe i pułkowe przed wojną. Terror czasów okupacji. Ojciec był zaradny, w czasie okupacji zajmował się handlem i rodzina nie głodowała. Wyprawione skóry ukrywano, ale ktoś doniósł i Niemcy wszystko zabrali. Zabierano także mięso po nielegalnym uboju. Starosta [Karl Freudenthal] jeździł z dwoma żandarmami, którzy bili batami przechodniów. Żona przedwojennego policjanta, którego zabito, gotowała dla Niemców w starostwie – boh. bawiła się z jej córką i bywała tam. Starosta zginął w zamachu, jednym z wykonawców wyroku był sąsiad Matysiak. Boh. chodziła z ojcem do państwa Piesiewiczów słuchać radia.
[00:22:58] Nowy dom wybudowano w 1940 r., materiały na budowę zgromadzono przed wojną. W domu było sześć pokoi i rodzice przyjęli kilka rodzin. Po wyzwoleniu dom zajęło NKWD. Wspomnienie czystych Niemców i kradzieży butów dokonanej przez sowietów.
[00:26:10] Sąsiadów, młode małżeństwo, zabrano do Oświęcimia. Brat matki został po wojnie wywieziony do „Katynia”. W okolicy działała partyzantka. Zbierano się, by słuchać Wolnej Europy. Zagrożenie łapankami.
[00:28:36] W czasie okupacji nie zajmowano się kuśnierstwem, ponieważ po donosie Niemcy zabrali skóry. Dziadkowi zabrano maciorę, a prosiaki zabito. Boh. była świadkiem zabicia Żydówki, którą pochowano nad rzeką. Starosta jeździł konno, jego dwaj towarzysze bili ludzi batami. Po walkach nad Wisłą w 1944 r. zwłoki chowano na cmentarzu w Garwolinie.
[00:31:50] Niemcy uciekając podpalili szkołę, ojciec brał udział w akcji gaśniczej i nie chciał wywieźć rodziny z miasta. Przejeżdżający motocyklem Niemcy ostrzelali grupę ludzi, wśród których była boh. Pan Szarek odwiózł rodzinę do Rębkowa i boh. znalazła się tam podczas bitwy.
[00:34:32] Żołnierzy Armii Czerwonej witano w Garwolinie kwiatami. NKWD zajęło pokój w domu. Boh. ukradziono buty, ale oddano je po interwencji enkawudzisty. Zdziwienie na widok żołnierzy, którzy mieli walonki, ale nie mieli do nich kaloszy.
[00:37:45] W partyzantce był najmłodszy brat ojca Kacper Janiec, po wyzwoleniu ukrywał się i wyjechał do Anina. Brat matki nie należał do partyzantki, a mimo to wywieziono go na Sybir, skąd wrócił po dwóch latach. Przyszły mąż boh. należał do AK i miał zostać wywieziony, ale zostawiono go na skutek próśb ojca.
[00:42:40] Ucieczki z domu podczas okupacji – strach. Wspomnienie chwili, gdy boh. musiała wejść do kryjówki pod schodami i wyciągać stamtąd worki ze skórami, po które przyjechali Niemcy. W czasie okupacji rodzina nie głodowała. Pomoc osobom potrzebującym. Relacje w rodzinie.
[00:46:45] Boh. była w grupie mieszkańców, która witała czerwonoarmistów kwiatami. Refleksje na temat życia w komunizmie. Boh. była w Warszawie podczas pierwszej wizyty papieża Jana Pawła II. Ciotka mieszkająca w stolicy wzięła ślub w 1939 r., jej mąż poszedł na wojnę, ale wrócił do domu.
[00:49:10] W czasie okupacji wielu Żydów trafiło do getta w Parysowie. Boh. nie wie, co się stało z Rywką. Jej rodzina zajmował się handlem rybami. Ojciec, który handlował z Żydami, mówił, że bogatsi zdołali wyjechać do Palestyny.
[00:52:28] Sytuacja rodziny po wojnie. Refleksje na temat pomocy wzajemnej. W styczniu 1945 boh. poszła do sąsiadów Lipińskich, by odrabiać lekcje z koleżanką i zasiedziała się u nich, gdy wracała do domu, ktoś zaczął strzelać. Do domu przyszło trzech czerwonoarmistów, którzy pytali dlaczego boh. uciekała.
[00:56:05] Mąż Tadeusz Winek przed wojną rozpoczął naukę w liceum. W czasie bombardowania Garwolina dom Winków został zniszczony. Potem rodziny nie stać było na edukację syna, który został blacharzem. Po wojnie koledzy Tadeusza Winka z partyzantki wyjechali do Warszawy, ale utrzymywali kontakty. Mąż brał udział w bitwie pod Rębkowem, po walce oddział rozwiązano. Kolegami z partyzantki byli dwaj Michalikowie: Jan i Tadeusz, Edward Wągrodzki. Mąż nie był po wojnie represjonowany przez władze, ale miał poczucie krzywdy z powodu utraty domu w czasie działań wojennych.
[01:04:30] Ojciec wspomagał partyzantów wożąc broń, gazetki, czasem ludzi, którzy chowali się pod siedzeniem na wozie. Mąż brał udział w bitwie z Niemcami pod Rębkowem, po której rozwiązano jego oddział. Uroczystości kombatanckie po wojnie.
[01:07:10] Boh. młodo wyszła za mąż – refleksje na temat małżeństwa. Pomoc członkom rodziny – organizacja wesela. Boh. należy do ochotniczej Straży Pożarnej – ubieranie ołtarzy na procesję Bożego Ciała.
[01:10:26] 1 września 1939 r. boh. szykowała się do szkoły. U sąsiadki Gietlerowej było radio i z niego dowiedziano się o wybuchu wojny. Wspomnienie sukienki uszytej do pierwszej komunii. Niemcy zajęli szkołę i dzieci ze szkoły powszechnej uczyły się w budynku liceum. Po wyzwoleniu kuzyn został zabrany do „Katynia”. Pożycie małżeńskie boh.
[01:14:45] Przed wojną wybudowano nową szkołę – oczekiwanie na rozpoczęcie roku szkolnego. Boh. jako dziecko odprowadzała żołnierzy, którzy przychodzili na mszę do kościoła. Relacje z sąsiadami. Do nowego domu przyjęto rodziny, których domy zostały zniszczone w czasie bombardowania. Wspomnienie lekcji z Zofią Ligowską.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.