Jerzy Sarnowicz (ur. 1931, Białystok, zm. 2020, Warszawa) – syn Kazimierza Sarnowicza, legionisty Pierwszej Kadrowej, a następnie oficera WP straconego w Katyniu. Opowiada o wojennych losach swojej rodziny, m.in. stryja Józefa, zamordowanego przez Niemców, i stryja Bronisława, wywiezionego przez Sowietów na Wschód. Z racji „złego pochodzenia” nie mógł podjąć studiów architektonicznych, pracował jako technik architektoniczny. Mieszkał w Warszawie, miał żonę i dwóch synów. Zmarł 17.11.2020 r., jest pochowany na Północnym Cmentarzu Komunalnym w Warszawie.
[00:00:11] Ur. w 1931 r. w Białymstoku, ojciec był dowódcą szkoły podoficerskiej, przeniesienie do Pszczyny, a następnie do Grodziska [Mazowieckiego], gdzie był szefem II wydziału RKU (Rejonowa Komenda Uzupełnień). Odejście ojca na emeryturę w 1937 r. Powołanie do służby w pierwszym tygodniu sierpnia 1939 r., jednostka KOP (Korpus Ochrony Pogranicza) w Ostrogu nad Horyniem [obwód rówieński]. Ostatnie chwile z ojcem 2 września 1939 r.
[00:03:23] Bombardowanie Grodziska 1 września [1939], decyzja przeniesienia się do wsi Makówka. Zamieszkanie u młynarza Glesmana. Ostatnie spotkanie z ojcem, wysłanie pieniędzy matce. Poszukiwania ojca, ślady wskazujące na Katyń.
[00:08:37] Młodość ojca w czasie zaborów (ur. w 1892 r.), liczna rodzina, praca w Warszawie, zmiana nazwiska z Saramonowicz na Sarnowicz, zaciąg do legionów w 1914 r.
[00:12:15] Stryj Józef zamordowany przez Niemców w Radomiu razem z synem Zbigniewem. Stryjowie Jerzy i Bronisław z Borysławia. Bronisław wywieziony z żoną do ZSRR, wyszedł z Armią Andersa, dostał się do Wlk. Brytanii, żona została w Palestynie. Wizyty Bronisława w Polsce, paczki z Wielkiej Brytanii.
[00:15:08] Silne związki ojca z KOP. Uprzywilejowana pozycja ojca w domu, glansowanie oficerek od szewca Węgierskiego przez boh., respekt. Wyprawy na polowania. Opiekuńczy ojciec szczególnie dla córki, dyscyplinowanie i musztrowanie synów. Wyprawy rodzinne do Warszawy (zoo, restauracja Bukieta u zbiegu Marszałkowskiej i Złotej).
[00:19:14] Podczas okupacji życie w ciągłej niepewności, eksmisja z przedwojennego mieszkania. Rozpoczęcie pracy przez matkę w spółdzielni rolniczej, zdobywanie żywności, kiszenie kapusty na zimę. Pierwsza informacja o zbrodni katyńskiej w gazecie, „szok”, niepewność, potwierdzenie przez PCK.
[00:23:10] Informacja w gazecie o znalezieniu mogił polskich oficerów i ekshumacji pod auspicjami międzynarodowych autorytetów, wzięcie winy przez Gorbaczowa. Wieloletnia niepewność rodziny, moment odczytywania listy pomordowanych przez matkę [+]. Strach przed mówieniem o Katyniu, represje wobec brata na początku lat 50. Wyrzucenie z politechniki przez aktyw ZMP jako „syna renegata”.
[00:28:13] Wyrzucenie boh. przez nauczycielkę Studzińską z gimnazjum w Grodzisku za rozmowę o Katyniu, pomoc dyrektora Westfala, szkoła w Milanówku. Dalsza nauka w szkole budowlanej w Brwinowie, potem w Żyrardowie, dyrektor Ert-Eberdt.
[00:33:19] Praktyka w Mierzęcicach przy budowie lotniska. Rozpoczęcie pracy w przedsiębiorstwie budowlanym Miasto Projekt Stolica Północ jako asystent architekta. Porzucenie myśli o studiach ze względu na sytuację mieszkaniową, przeprowadzka do Brwinowa. Powrót brata z wojska odrabianego w kopalni Prezydent.
[00:38:45] Życzliwa doc. Guzicka. „Nie umiałem koło siebie chodzić”, zdobycie uprawnień technika architekta. Do odejścia na emeryturę praca w biurze projektów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, kłopoty ze wzrokiem.
[00:42:35] Historia starszego brata, represje jako syna oficera z Katynia: usunięcie ze studiów, zastępcza służba wojskowa pod ziemią w kopalni, niemożność znalezienia pracy (zatrudnienie z dala od domu: w Mielcu, Gdańsku, Bydgoszczy). Żona autochtonka niemieckiego pochodzenia, wyjazd do Niemiec w ramach łączenia rodzin. Losy rodziny brata.
[00:47:55] Silna trauma mamy po śmierci ojca, zerwanie kontaktów towarzyskich, przeprowadzka z domku do dwupokojowego mieszkania.
[00:52:35] Kontakty z rodziną ojca: brat Kazimierza, stryj Józef z Radomia, rzadkie kontakty, siostry ojca nigdy nie przyjechały. Marek Aulich.
[00:55:35] Przyjazd poszukiwanego przez gestapo brata Bogdana z Radomia do Brwinowa węglarką, ucieczka do Izdebna. Drugiego brata, Józefa, i jego syna Zbigniewa Niemcy zamordowali przez powieszenie.
[00:59:12] Działania w Izdebnie szpiega Świerczewskiego, zamieszanego w śmierć Grota-Roweckiego, pospieszna ewakuacja Bogdana Saramonowicza. Dobrze prosperujący majątek Szczygielskiego w Izdebnie Kościelnym, polowania dla Niemców. Rozstrzelanie Szczygielskiego i jego syna Zbigniewa w Podkowie Leśnej.
[01:00:05] Wakacje we wsi Kraśnicza Wola, w drugim majątku Szczygielskich, nauka jazdy konnej. Aresztowany dziedzic Szczygielski z synem, szkatułka z dewocjonaliami. Ucieczka żony z kochankiem zarządzającym majątkiem do Osowca. Pobicie boh. i gnębienie przez Niemca. [+]
[01:15:45] Nocne zrzuty w Kraśniczej Woli dla komórki mazowieckiej. Zacieranie śladów przez Bogdana Saramonowicza, ubranie dla Bogdana po ojcu Kazimierzu, niebezpieczeństwo donosu ze strony sąsiadów Rojewskich. Nieliczne kontakty z Bogdanem po wojnie.
[01:25:57] Napad na majątek Szczygielskich w czasie okupacji. Pozwolenie od Niemców dla Szczygielskiego na posiadanie fuzji. Porządny sąsiad blacharz Godlewski.
[01:28:32] Wiadomość o wybuchu wojny z radia. Po dwóch godzinach pierwsze bombardowania, decyzja o ucieczce do Makówki pod latającymi samolotami, w drodze powrotnej ostrzał z messerschmittów. Zamieszkanie u Glesmana. Bezwzględne wypędzenie z domu przez Niemców: „Alles weg!”.
[01:35:27] „Smutny” koniec wojny, paniczna ucieczka Niemców w kierunku Żyrardowa. Zabranie niemieckich plecaków z samochodu przez boh. [+]
[01:37:53] Cisza po bombardowaniu przez Rosjan rynku w centrum miasta w dzień targowy – zginęło ponad 360 osób. Bomby na podwórku domu boh., ranni dwaj sąsiedzi. Wjazd czołgów do Brwinowa.
[01:41:16] Wkroczenie piechoty radzieckiej. Obdarty żołnierz radziecki wyjadający z garnka kapuśniak rękami [++]. Nieprzyjazne odczucia w stosunku do wkraczających Rosjan, „wróg, który zabił ojca”.
[01:45:20] Zakłócona wojną edukacja: nauka od późnej jesieni 1939 r. – dyrektor szkoły nr 1 Zabłocki wynajął drewniany nieogrzewany dom od gospodarza Grzyba. Nauka przez 2 lata w zlikwidowanej przez Niemców księgarni „Lechicja” przy ul. Kościuszki [31], kontrole gestapo raz w tygodniu.
[01:48:40] Poszukiwania ojca: listy publikowane przez Niemców, pomoc MCK. Akt urodzenia ojca po rosyjsku, przedwojenny plakat antyhitlerowski.
[01:53:40] Odczucia bohatera po ujawnieniu oficjalnej prawdy o Katyniu. Niezrozumienie sytuacji przez niektórych ludzi. List z maja 1944 r. z informacją o straceniu ojca w Katyniu. Zgłoszenie się mamy boh. do PCK po ogłoszeniu w prasie.
[02:00:10] Prezentacja bohatera.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.