Zbigniew Ulikowski (ur. 1937, Augustów), syn Piotra Ulikowskiego, pracownika augustowskiego Yacht Clubu i oficera Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. 13 kwietnia 1940 r. cała rodzina została zesłana do posiołka Karniejewka niedaleko Pietropawłowska w Północnym Kazachstanie, ojciec zaś został aresztowany, po amnestii dostał się do Armii Andersa. W 1946 r. Zbigniew Ulikowski wrócił z rodziną do Polski. Zamieszkali w Augustowie, jednak ojciec ze względu na swoją przeszłość musiał uciekać i przenieśli się na Ziemie Odzyskane do Miastka k. Słupska. Po powrocie do Augustowa Zbigniew Ulikowski prowadził warsztat samochodowy, był też piłkarzem klubu sportowego Sparta Augustów.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego podczas zabawy Sylwestrowej w 1937 r. w Augustowie. Rodzice byli pracownikami Oficerskiego Yacht Clubu.
[00:00:50] Dziadek Jan Ulikowski był kolejarzem. Ojciec spodziewał się wywózki i ukrył rodzinę w domu przy ul. Nowomiejskiej. Po aresztowaniu ojca do domu przyszli sowieccy żołnierze, matka spakowała się i została wraz z boh. zabrana do wagonu – wyjazd do Kazachstanu. Po przyjeździe do Karniejewki rodzina trafiła do kołchozu, przyjęła ich do ziemianki wdowa, której syn poszedł na front. Razem z nimi była pani Grzelakowa z mężem adwokatem, który zmarł z głodu.
[00:04:00] Zimą ziemianka była zasypywana śniegiem – warunki bytowe. Dziadek pracował w mleczarni, matka w kołchozie – ciężka praca fizyczna. Wszawica na zesłaniu – babcia walczyła z insektami piołunem. Postrzeganie Polaków przez miejscowych. Wspomnienie rodziny Jonkajtysów – pani Jonkajtysowa uczyła dzieci zesłańców języka polskiego na książeczce do nabożeństwa. Boh. ukończył trzy klasy rosyjskiej szkoły. Młodzież pracowała przy wypasie owiec. Babcia wychodziła w step i śpiewała po polsku [boh. śpiewa].
[00:11:05] Nadzieja na powrót do Polski. Sąsiadem był dyrektor Masłozawodu Łopatkin, który miał córkę Ninę, czasem boh. dostawał od nich coś do jedzenia. Reakcja Łopatkina, gdy zobaczył krzyżyk w domu boh. – przepowiednia babci Franciszki, która potem wróżyła z kart. [+]
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:13:45] Rodzina przebywała na zesłaniu w Karniejewce w Północnym Kazachstanie. Babcia i matka nie chciały wstąpić do Związku Patriotów Polskich, podczas aresztowania babcia pobiła enkawudzistę, który zabrał kobiety do aresztu w Jawlence.
[00:16:00] Ojciec wstąpił do Armii Andersa. Jego kolega Kierklo przyjechał z formującej się armii po rodzinę i chciał zabrać także matkę, która się nie zgodziła z powodu teściów. Potem rodzina trafiła do Pietropawłowska, gdzie zebrała się grupa Polaków gotowych na wyjazd. Boh. i koledzy: Zdzisiek Wysocki, Piotrek Matczak widzieli kolumnę jeńców niemieckich. Powrót do Polski – z pociągu można było wychodzić po wodę. Na terenie Ukrainy pociąg wypadł z torów i zesłańcy przez kilka dni koczowali w polu.
[00:19:04] W Białymstoku rodzina zgłosiła się do PUR i wróciła do Augustowa. Dziadek prowadził piekarnię, wuj zakład szewski. Boh. rozpoczął naukę w czwartej klasie, jego wychowawczynią była pani Huszczowa.
[00:20:04] Po aresztowaniu ojca deportowano dziadków (Ulikowskich) oraz matkę z boh. Stryj Józef, ostrzeżony przez sąsiadkę, zdołał uciec. Ojciec został zatrzymany w Yacht Clubie, gdzie pracował, przed aresztowaniem ukrył rodzinę, ale władza miała dokładne listy z adresami. Rodzina spotkała się pod koniec lat 40. – ojciec po przyjeździe do Polski zamieszkał w Wielbarku, potem był księgowym w PGR w Barcinie. W latach 50. rodzina wróciła do Augustowa. Wspomnienie pierwszego spotkania z ojcem. Podczas zesłania dziadkowie i matka opowiadali boh. o ojcu. Dziadek przed wojną był konduktorem na trasie Białystok-Wilno.
[00:27:30] Po aresztowaniu rodzina nie wiedziała, co się dzieje z ojcem. Po informacji od państwa Kierklo, boh. wysłał ojcu kartkę na adres obozu formującej się armii gen. Andersa, którą ten dostał dopiero w Palestynie. W łagrze na Kołymie ojciec zachorował, uznano go za zmarłego i trafił do trupiarni, z której udało mu się dotrzeć do szpitala. Kolegę Gadomskiego, który go na Kołymie wyniósł do trupiarni, spotkał potem w Palestynie. Podczas kampanii we Włoszech jego oddział odniósł ciężkie straty, a on został ranny. [+]
[00:35:58] Ojciec w Armii Andersa był w wojskowym teatrze i zajmował się harcerstwem. Charakter ojca – po powrocie w rodzinne strony pisywał do Gazety Białostockiej i pracował jako dozorca. Interwencja, gdy teatr objazdowy chciał wystawić przedstawienie w Wielki Piątek. Przed świętami państwowymi w czasach PRL ojciec był prewencyjnie aresztowany. Funkcjonariusze UB chcieli go zastrzelić podczas jazdy przez las.
[00:41:38] Boh. do V i VI klasy chodził w Raczkach i mieszkał u babci. Po przeprowadzce do Barcina dojeżdżał rowerem do szkoły w Korzybiu. Uczniowie pojechali do Słupska na pochód pierwszomajowy – incydent z kozą, która szła z tabliczką: „Ja koza, idę do kołchoza”. [+]
[00:43:38] Ojciec przed wojną był oficerem wywiadu, pracował w augustowskim Yacht Clubie – współczesny stan nieruchomości, uhonorowanie boh. podczas zabawy sylwestrowej. Wspomnienie piosenki śpiewanej przez stryja.
[00:48:08] W Karniejewce był szpitalik, szkoła, zakład mleczarski, hodowano stada zwierząt. Znajomy chłopak, Grzęda, pilnował z kolegą krów, pewnego dnia znaleźli krowę zabitą przez wilki i wzięli trochę mięsa, za co ich uwięziono. Uprawiano słoneczniki i ziemniaki. Boh. lubił pomagać przy koniach, ulubionego ogiera karmił cukrem – wspólne kąpiele w jeziorze. Sposoby walki z insektami zimą. Matka zachorowała na tyfus i zabrano ją do szpitala. Wspomnienie śmierci kolegi od uderzenia pioruna. Opinia na temat miejscowej ludności, stosunek do religii. [+]
[01:00:49] Wieczorem rodzina odmawiała modlitwę, obchodzono święta. Zwyczaje miejscowej ludności. Zesłańcy śpiewali polskie piosenki. Rodzina zabrała na zesłanie metalowy krzyżyk – dyrektor mleczarni Łopatkin śmiał się z tego – jego reakcja po przepowiedni babci. Krzyżyk wrócił do Polski.
[01:06:21] Jan Jonkajtys poszedł do wojska, a jego rodzinę przesiedlono do posiołka, w który mieszkali zesłani Czeczeni. Jeden z nich zaczął przychodzić do matki, co zaniepokoiło dziadka – sposób odstraszenia Czeczeńca. [+]
[01:08:49] Pani Jonkajtysowa uczyła boh. i Teresę Kierklo – pożegnanie Janka Jonkajtysa, który szedł do polskiego wojska, zesłańcy zbierali się w Jawlence. Przed wyjazdem do kraju Polaków gromadzono w Pietropawłowsku – w okolicy było wielu polskich zesłańców, Malinowska, która potem napisała książkę, mieszkała w Zagradowce. Utworzenie Związku Patriotów Polskich – obawa, że podpisanie akcesu do ZPP spowoduje pozostanie w ZSRR.
[01:13:48] W domu rozmawiano po polsku, ale w szkole boh. musiał mówić po rosyjsku. W klasie byli Rosjanie i Polacy. Radość we wsi po wiadomości o zakończeniu wojny. Rodzina została okradziona – babcia zobaczyła kobietę w swojej sukience i kazała jej się rozebrać. Babcię zabrano do sielsowietu, ale zrobiła awanturę i wypuszczoną ją. Wspomnienie śmierci adwokata Grzelaka, jego żona wróciła do Polski. Grzelakowie mieszkali w Warszawie, deportowano ich razem z rodziną, którą odwiedzili w Augustowie.
[01:20:04] Boh. dostawał jeść w domu Łopatkinów. Lekcje polskiego z panią Jonkajtysową, która była przed wojną nauczycielką, żoną dyrektora szkoły. Po wojnie boh. przyjaźnił się z Janem Jonkajtysem, który był dyrektorem zakładów wędliniarskich i myśliwym – smak konserwy dla psów wyprodukowanej na eksport do Niemiec.
[01:26:30] Zabawy dzieciaków w Kazachstanie. Prace w kołchozie zimą – brak odzieży ochronnej. Zajęcia młodzieży i dzieci. Warunki życia na zesłaniu.
[01:32:21] Pogłoski o powrocie do Polski. Dziadek zapisał się do Związku Patriotów Polskich, a matka i babcia nie i zabrano je do Jawlenki, skąd wróciły na piechotę. Atmosfera wśród zesłańców.
[01:35:15] W latach 50. boh. prowadził zakład samochodowy – spotkanie z mężczyzną, który przyjechał ze Związku Radzieckiego. Mężczyzna okazał się przedwojennym oficerem Wojska Polskiego, który dostał się do niewoli podczas kampanii wrześniowej i trafił do łagru, pracował w kopalni. Boh. odwiózł go na autobus do Ełku.
[01:40:10] Rodzina była w obozie PUR w Białymstoku, potem pojechano do Augustowa. Dziadkowie Ulikowscy wyjechali do Raczek. Spotkanie z dziadkami ze strony matki. Wspomnienie podróży do Polski – przekroczenie Uralu, na terenie Ukrainy pociąg stał z powodu zniszczonych torów. Kilka rodzin z Augustowa wróciło tym samym transportem.
[01:46:30] Zabawy dzieciaków po wojnie – rozbrajanie min w Raczkach. Kolegę Antka Basałaja matka przykuła do łóżka, by nie bawił się bronią – brawurowa ucieczka. Podczas wyprawy na ryby Tadeusz Topolski zaczepił o drut od miny, która nie wybuchła. W spalonym samochodzie chłopcy chronili się przed deszczem, podczas rozminowywania saperzy znaleźli wokół niego wiele min. [+]
[01:51:25] Dzieciństwo w Raczkach – spotkania i wspólne śpiewy na podwórku u Wasilewskich. Po ukończeniu podstawówki boh. poszedł do szkoły zawodowej w Olecku. Boh. z dwoma kolegami nie został wpuszczony do teatru w Olecku – wrzucenie wron do sali.
[01:54:00] Boh. nie rozmawiał z kolegami o zesłaniu. W rosyjskiej szkole przezywano go i boh. bił się z chłopakami.
[01:55:30] Boh. zaczął grać piłkę w Olecku, klub Sparta w Augustowie prowadził Orzechowski. Drużyna CWKS miała w Augustowie zgrupowania i grano mecze sparingowe, boh. strzelił bramkę Stefaniszynowi. Wspomnienie akcji podczas meczu w Suwałkach i wyjazdu na mecz do Łomży – na bramce stał Mosiejuk, któremu boh. w ferworze ściągnął spodenki. Po meczu drużyna z Augustowa została obrzucona ogórkami. Wypadek podczas meczu w Białymstoku. [+]
[02:01:05] Boh. był jednym z organizatorów grupy bokserskiej – koledzy boksowali potem w ełckim klubie Kolejarz. Na zgrupowania do Augustowa przyjeżdżał m.in. Zygmunt Chychła. Trzej piłkarze z CWKS przeszli do augustowskiego klubu. Boh. grał w piłkę podczas służby wojskowej w Gołdapi i Szczecinku. Na mecze jeżdżono ciężarówką – podczas zabawy po meczu Wojciech Klekotko został uderzony w twarz – bójka z ubekami.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..