Barbara Świdzińska z d. Werc (ur. 1935, Poznań) pochodzi z rodziny inteligenckiej, po wysiedleniu przez Niemców z Poznania osiadłej w Nowym Sączu. Po wojnie pani Barbara wróciła do Poznania, gdzie była świadkiem wydarzeń w czerwcu 1956. Podjęła pracę jako nauczyciel, działacz oświatowy i kulturalny. Pisała poezję, malowała, prowadziła działalność teatralną.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. w Kościanie koło Poznania.
[00:00:38] Przedstawienie rodziców: Jadwigi z Wertzów i Stanisława Werca. Przodkowie Wertzowie przyjechali do zaboru austriackiego ze Szwajcarii i osiedlili się w Małopolsce. Jeden z antenatów służył w armii austriackiej i ożenił się z Węgierką. Matka boh. uczyła się w Seminarium Nauczycielskim w Nowym Sączu i tu poznała przyszłego męża, Stanisława Werca, dalekiego kuzyna.
[00:06:25] Babcia wychowywała sama szóstkę dzieci – pomoc stowarzyszenia dla ubogich, którego kierownikiem był pan Serafin – kształcenie dzieci. Ryszard Wertz miał zdolności plastyczne, Hugo zdolności muzyczne. Edukacja ojca, dodatkowa matura i studia w Warszawie. Ojciec pracował w szkole w zakładzie psychiatrycznym w Kościanie. Potem rodzina przeniosła się do Poznania, gdzie ojciec pracował w Zakładzie Głuchoniemych.
[00:10:06] Siostra ojca także mieszkała w Poznaniu, jej mąż pracował na kolei – kontakty z rodziną Śluzarów. W grudniu 1939 r. obydwie rodziny wysiedlono z Poznania – pobyt w obozie przejściowym. Rodzinę przesiedlono do Częstochowy – rodziny z chorymi dziećmi przygarnęli ojcowie Paulini. Wuj Śluzar miał znajomości na kolei – zorganizowanie wyjazdu z Częstochowy. Rodzina przyjechała do Tarnowa, potem do Nowego Sącza, gdzie mieszkali dziadkowie Wercowie.
[00:15:45] Wspomnienie przedwojennych wakacji w Piwnicznej – wyprawa z menażkami. Wizyta z ojcem w koszarach w Poznaniu 3 maja 1939 r.
[00:22:48] Oczekiwanie dzieci na wybuch wojny. Wysiedlenie z Poznania – boh. trzymała dwie lalki. Obóz przejściowy przy ul. Głównej.
[00:25:55] W grudniu 1939 r. zamieszkano w Nowym Sączu – zachowanie nowosądeckich Żydów. Konieczność wyprowadzki z domu podczas tworzenia getta. Wspomnienie babci i dziadka Werców. W domu pomagała Kasia, dziewczyna ze wsi, którą rodzice oddali do pracy.
[00:31:42] Stryj działał w konspiracji, bratem jego żony był Julian Zubek – sklep jako przykrywka dla ruchu oporu. Z dziadkami przyjaźnili się państwo Batkowie, babcia dzierżawiła od nich ziemię – incydent w czasie dożynek. Batkowie i babcia nie musieli opuszczać domów na terenie zajętym przez getto.
[00:37:55] Boh. nie była wtajemniczona w działalność konspiracji. Rodzina była namawiana do podpisania volkslisty – cukierki dla dzieci. [+]
[00:42:00] Przed pierwszą komunią buty dla boh. szył szewc, który siedział w więzieniu – chleb jako zapłata. [+]
[00:45:30] Wspomnienie spowiedzi przed pierwszą komunią. Różnice w poczęstunku dla dzieci przed wojną i podczas okupacji. Okoliczności zetknięcia z sieroctwem.
[00:51:15] Ojciec był legionistą, wiceprezesem Związku Nauczycielstwa Polskiego w woj. poznańskim. Po wybuchu wojny wyruszył rowerem do Warszawy, by zgłosić się do wojska. Niemcy po wkroczeniu do Poznania szukali go, w mieszkaniu kwaterował niemiecki żołnierz. Po jakimś czasie ojciec wrócił do Poznania i zatrzymał się u Śluzarów, potem przez Węgry trafił do Armii Andersa. Po wojnie wyjechał do Anglii. Matka musiała się zapisać do partii i miała problemy z powodu męża za granicą.
[00:57:55] Matka chciała, by boh. studiowała medycynę – informacja, że nie zdała egzaminu wstępnego. Skutki oddania przez matkę legitymacji partyjnej – przyjęcie na studia, które boh. przerwała na drugim roku.
[01:01:50] Boh. po ślubie pracowała w Domu Kultury w Wadowicach. Stan zdrowia ojca po powrocie do Polski – wizyta w szpitalu.
[01:05:06] Matka uczyła w szkole nr 32 w Poznaniu. Gdy kazano zdjąć krzyże, przyniosła ten ze swojej klasy do domu. Podczas okupacji uczyła w szkole w Biczycach koło Nowego Sącza, Niemcy rewidowali osoby wracające ze wsi i matka nie mogła przynosić jedzenia – wyrzucenie butelki z mlekiem przez Niemca. [+]
[01:08:56] Zamiana mieszkania z Żydami podczas tworzenia getta. Sen matki przed wojną – spotkanie z „wyśnioną” Żydówką. Boh. widziała przejście kolumny Żydów i stratowanie staruszki. [+]
[01:15:22] Tabor cygański stał nad Łubinką – prośby dzieci o jedzenie. Boh. obiecała romskiej dziewczynce kostkę cukru. Spalenie taboru. [+]
[01:21:40] Pan Sejuda, ojciec szkolnej koleżanki Basi, załatwił matce pracę w szkole w Biczycach. Wspólne odrabianie lekcji w altanie. Po utworzeniu getta szkołę zlikwidowano. Wspomnienie nauczycielki pani Stobieckiej i koleżanki Basi Czarneckiej. Aresztowanie pani Stobieckiej przez Niemców.
[01:30:18] Koleżanka siostry pracowała w magistracie – wiadomość o przygotowaniach do wysadzenia Zamku. Chwile po wybuchu, zniszczenia i zwłoki na ulicy. Podczas nalotów ukrywano się w piwnicy – wejście Rosjan do miasta, zachowanie czerwonoarmistów.
[01:39:18] Matka wyjechała do Poznania, by szukać mieszkania – przeprowadzka. Podczas Wydarzeń Poznańskich zginął brat koleżanki. Refleksja na temat komunizmu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.