Andrzej Szkaradek (ur. 1948, Chełmiec) w 1969 roku ukończył liceum ogólnokształcące w Nowym Sączu. W 1965 został zatrudniony w Nowosądeckiej Fabryce Urządzeń Górniczych Nowomag. W 1980 wstąpił do „Solidarności”, pełnił funkcję wiceprzewodniczącego delegatury zarządu regionu. Internowany w stanie wojennym w Ośrodku Odosobnienia w Załężu k. Rzeszowa, Uhercach i Nowym Łupkowie, zwolniony w listopadzie 1982. Od stycznia 1983 do marca 1984 r. działał w utworzonym przez siebie Międzyzakładowym Komitecie Solidarności w Nowym Sączu (później MKS Małopolska Południowo-Wschodnia), organizował pomoc dla rodzin internowanych i uwięzionych. Organizator Duszpasterstwa Ludzi Pracy w Nowym Sączu i mszy za ojczyznę. W marcu 1984 r. aresztowany za wydawanie „Wiadomości nowosądeckich”, przetrzymywany w aresztach w Krakowie, Nowym Sączu, Tarnowie, zwolniony 1 sierpnia 1984 na mocy amnestii. W latach 1990-95 był wiceprzewodniczącym zarządu regionu NSZZ „Solidarność”, następnie do 1998 jego przewodniczącym.
mehr...
weniger
[00:00:10] Ur. w Chełmcu, rodzice Andrzej i Waleria dd. Mróz, pochodzenie chłopskie. Rodzice mieli gospodarstwo rolne, kontrybucje: zboże, ziemniaki, mięso. Praca w polu w czasie wakacji. Trzy starsze siostry, dwóch młodszych braci. Dzieciństwo: polityka kolektywizacyjna na wsi, bieda na przednówku, brak paszy dla krów i zboża. Ciężki luty w latach 50. i 60. Chodzenie bez butów, granie w piłkę na bosaka. [+]
[00:04:18] Asfaltowania drogi – Cyganie/Romowie układali tłuczone kamienie z Dunajca. Przestraszenie przez kota. Wspomnienia szkolne – straszenie, wyjazd uczniów na uroczystości pogrzebowe Bieruta. Wychowawca Karol Moszycki – krzyże usunięte ze ścian w szkole dzwoniły na strychu. Powrót krzyży, modlitwy przed i po lekcjach, ponowne usunięcie krzyży.
[00:08:17] Śmierć babci ze strony mamy z Rdziostowa – droga do babci. Tradycyjne obrzędy pogrzebowe na wsi. Chodzenie na odpust „na Helenę”, karuzela. Parafia św. Małgorzaty, msze w kościele Św. Heleny na cmentarzu. W 1939r. ojciec został zmobilizowany, choć był jedynym żywicielem rodziny. Rozbity najprawdopodobniej pod Jarosławiem.
[00:10:48] Egzekucje w czasie wojny w Rdziostowie i w Trzetrzewinie. Przewożenie ciał do Rdziostowa, wspólna mogiła. Szkoła podstawowa, wychowawca Karol Moszycki – więzień obozów koncentracyjnych. Nauczycielka historii pochodziła z Kamienia Podolskiego, p. Duda. Iwona (Urszula) i Joanna Duda – koleżanka ze szkoły. Mówiła o powstaniu warszawskim, Katyniu. Moszycki chodził z młodzieżą po górach, opowiadał o partyzantach z Beskidów. Obozy wędrowne. Piosenki powstańcze. [++]
[00:14:49] Wymagająca polonistka p. Duba [+], wychowanie patriotyczne. Z czasem wzrost indoktrynacji partyjnej. Nauka religii najpierw w szkole, potem w prywatnych domach. Proboszcz Lesiak miał ule w Chełmcu, Koronacja Matki Boskiej, represje obrazu – procesja w nocy. Peregrynacja obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.
[00:19:47] Dalsza nauka w I liceum ogólnokształcącym im. Długosza, usunięcie w II klasie, matura wieczorowa, wojsko. Szkoła podoficerska radiotelegraficzna. Radiostacja na samochodzie Star, słuchanie Wolnej Europy. Inwazja w Czechosłowacji w 1968 r. [+] Szkoła podoficerska w Białobrzegach w 1969 r. Alarmy, gotowość w Grudniu 1970.
[00:23:28] Unikanie przysięgi wojskowej. Ciągłe alarmy nocne, rozdrażnienie żołnierzy, indoktrynacja oficera politycznego. Namawianie do wstępowania do Związku Młodzieży Wojskowej. Nazwiska dowódców wojskowych: Baryła, Oliwa, Żyto. Pijaństwo w LWP [+].
[00:27:50] Słabo wykształceni ludzie w wojsku, świadomość polityczna. Praca w Zakładach Przemysłu terenowego w Nowym Sączu przy ul. Wyspiańskiego, odpowiedzialność za dźwigi. Małżeństwo. Sport: piłka nożna w klubie Start. Bracia Mirkowie. Kajaki, tenis stołowy. Start w A klasie. Inne kluby z okolicy [+]. MKS Beskid – drużyna siatkówki. Kluby województwa krakowskiego: Skawa Wadowice, Beskid Andrychów, Korona Kielce. Kluby bokserskie Sandecja i Dunajec, rozkładany ring na powietrzu. [+]
[00:32:44] Utworzenie województwa nowosądeckiego w 1975 r. Gazeta sportowa „Tempo”. Zabranie budynku WZDS, ściąganie dygnitarzy partyjnych w innych części kraju. Przesunięcie granic Nowego Sącza, przyłączanie wsi – chodziło o zwiększenie liczby mieszkańców.
[00:35:48] Niesnaski między Nowym Sączem a Nowym Targiem i Limanową, inwestowanie poza Nowym Sączem. Wybór kardynała Wojtyły na papieża – boh. był w pracy w Nowomag. Koledzy z pracy (Roman Piszczek) – informacja w Radiu Wolna Europa. Zagłuszanie RWE, Głosu Ameryki, Radia BBC. [++]
[00:39:55] Pierwsza pielgrzymka papieska w 1979 r. – nie udało się dojechać. Potem liczne spotkania z JPII. Prywatna audiencja u papieża 1991 r. [+]
[00:43:24] Początek działania w opozycji w 1979 r. – pismo KOR „Robotnik”, Wacław Mojek z Tarnowa. Rozprowadzanie „Robotnika” z Romanem Piszczkiem. Strajki lipcowe w Lublinie [1980], braki towarów i żywności, zatrzymanie pociągów z materiałami budowlanymi jadących na wschód („konkurs” RWPG na pomoc przy organizacji igrzysk olimpijskich w Moskwie).
[00:47:00] Organizowanie się pracowników m.in. z ZNTK, WPK, PKS, Nowomag. Brak niezależnych „kronikarzy” wydarzeń, dziennikarze związani z reżimem, tygodnik PZPR „Dunajec”. Nie czuło się strachu, nie było obaw przed represjami: pokolenie 1945-55, które nie pamiętało represji hitlerowskich ani stalinowskich.
[00:50:17] Zdobywanie świadomości politycznej w wojsku. Przekonanie o potrzebie działania. Ograniczenia w karierze dla osób nienależących do PZPR, wszyscy funkcyjni należeli. Brak doświadczenia w wystąpieniach publicznych (sposób trzymania mikrofonu), brak wiedzy ekonomicznej nt. działania przedsiębiorstw, działania samorządu lokalnego. Prezydent Jerzy Gwiżdż. [+] Przemianowanie ulicy Bieruta na Grota-Roweckiego. Bożena Jawor z KiK bała się zasiadać w radzie miasta.
[00:54:47] Ludomir Krawiński został przewodniczącym [rady miasta?], pomoc Macieja Kubiaka. Potrzeba przekonania ludzi do władz z nadania „S”. W zakładach pracy postulaty ekonomiczne, związkowe i zmian kadrowych. Na prowincji płace były niższe. Postulat WPK budowy kościoła na osiedlu Millenium.
[00:57:11] Kontakty z robotnikami z Gdańska, studenci. Jerzy Pazdan. Rozważania na temat struktur NSZZ „Solidarność”, rozrost Służby Bezpieczeństwa, prowokowanie konfliktów w „S”. Rejestracja związku w Krakowie. Rejestracja Regionu Mazowsze.
[01:03:53] Opór pracodawców wobec zakładania struktur „S” w zakładach pracy, nakaz wchodzenia do „S” dla członków PZPR, potem konflikt w PZPR. Częste pogotowia strajkowe, prowokacje. Strajk generalny w marcu 1981 r. w obronie pobitego Jana Rulewskiego w Bydgoszczy. Utworzenie komitetów strajkowych w zakładach pracy. Ogromne oczekiwania na wyrównanie rachunku krzywd całej powojennej historii. [+]
[01:07:03] Manipulacje władzy, przerzucanie odpowiedzialności na „S”. Henryk Kostecki, starsza kobieta ubiegała się o mieszkanie, zrzucanie winy na „S” za braki w zaopatrzeniu. Zarządzanie konfliktem społecznym.
[01:09:17] Tajemnicza śmierć Stanisława Kuliga w Starym Sączu. Zatrzymanie boh. 13 grudnia [1981] w Załężu, odsypianie stresu strajkowego. Ulga po wprowadzeniu stanu wojennego. Wiele osób ucierpiało w stanie wojennym.
[01:11:31] Zamach na papieża, msza na rynku 16 maja [1981] – wyraźny znak, że „światowa komuna” jest zdolna do wszystkiego. Wprowadzenie stanu wojennego: zmęczenie, informacje teleksem o sytuacji w kraju. Wezwanie do służby w ROMO, karta mobilizacyjna [+]. Zaskoczenie „S”, nieprzygotowanie kadrowe. Strajk rolników, porozumienia w Rzeszowie.
[01:18:09] Zatrzymanie przez milicję w nocy, bezwzględność funkcjonariuszy. Zima stulecia. Spotkanie kolegów (Józef Grzyb, Tadeusz Jung, Grzegorz Sajdak). Ryszard Zagórski w piżamie. Przejazd milicyjną „suką” do Załęża, zasypane śniegiem drogi. Strach przed wywiezieniem „na wschód”.
[01:18:31] Dojazd do Załęża, zomowcy z psami. „Więzienie oprócz kościołów było oazą wolności”. Odmawianie przesłuchań. W jednej celi z Grzegorzem Sajdakiem, potem przeniesienie.
[01:25:24] Otwarte okna, zimno, awantury o ubrania. Walka o prawa więźnia politycznego: otwarte drzwi, niemeldowanie… Pierwsze przesłuchania, prowokacje na temat paszportów. Nękanie boh., donosiciele. Dziennikarz Jacek Zaręba, tajny współpracownik.
[01:29:42] Przesłuchujący esbecy: Edward Bilik i Szczepański. Karne przenoszenie do różnych ośrodków (Załęże, Uherce, Łupków). Zwolnienie 19 listopada 1982 r. z Łupkowa, powrót do domu. Świętowanie rocznic związkowych. Radość ze śmierci kolejnych radzieckich przywódców. Wydawanie więziennej prasy, znaczków, ulotek, kolportaż na zewnątrz przez pielęgniarki. Kazimierz Fugiel z Nowej Huty wymyślił cegiełki pomocy „Solidarności”. Składki na pomoc rodzinom internowanych i uwięzionych, poczucie wolności podczas internowania.
[01:34:23] W styczniu 1983 r. powołanie Międzyzakładowego Komitetu Solidarności Nowy Sącz w składzie: boh., Grzegorz Sajdak, Konstanty Konar, Henryk Najduch, Piotr Kałamarz, Ryszard Zagórski. Wpadka w styczniu 1982 podczas druku „Wiadomości nowosądeckich”, aresztowani: Józef Jarecki, Tadeusz Nitka, Zbigniew Leśniak, Tadeusz Piasecki, Tadeusz Zengel. Organizowanie pomocy dla ich rodzin. Boh. odwiedził w więzieniu w Hrubieszowie Józefa Jareckiego – wyproszony przez służbę więzienną. [+]
[01:37:09] Po założeniu MKS dalsza działalność drukarska, budowanie struktur małopolskich (MKS Małopolska Południowo-Wschodnia).TW Jacek Zaręba wskazał boh., śledzenie, podsłuch telefonu sąsiada, stała obserwacja boh. do 1988 r. Kolejne zatrzymania w marcu 1984 r., kryptonim „Szef”. Dzięki internowaniu i aresztowaniach nastąpiło budowanie sieci kontaktów, poznawanie się ludzi, wzmacnianie charakterów, weryfikacja postaw.
[01:40:37] Napływ do Nowego Sącza bibuły z całego kraju, organizowanie mszy za ojczyznę. Kolporterzy krakowscy Zygmunt Berdychowski, Henryk Szewczyk, Leszek [Zyzna?] z Lublina. „Tygodnik Mazowsze”, poszukiwana książka „Zapiski więzienne” Wyszyńskiego. Zabranie wydawnictw podczas rewizji.
[01:42:27] Amnestia 22 lipca 1984, wyjście z więzienia w Tarnowie. Przesłuchanie w Krakowie przy ul. Montelupich przez [Tadeusza] Boczara. „Lubili mnie klawisze”, dobre kontakty z więźniami. Całkowity brak kontaktu z rodziną, przetrzymywanie korespondencji, próba złamania psychicznego.
[01:45:59] Przesłuchanie przez Boczara: pochodzenie chłopskie boh. Zbigniew Szkarłat złamany przez UB. Założenie duszpasterstwa przy parafii kolejowej, organizowanie mszy za ojczyznę, wykłady historyczne (m.in. Lenkiewicz, Andrzej Gwiazda) i ekonomiczne. Wywiad do „Wiadomości nowosądeckich”.
[01:49:37] Początek działalności w Komisji Praw Człowieka i Praworządności (Zofia i Zbigniew Romaszewscy). Podanie adresu dla poszkodowanych. Jezuita Adam Wiktor, „festiwal Solidarności”. Zaangażowani w opozycję księża duszpasterze: Adam Wiktor - Wrocław, Henryk Jankowski - Gdańsk
Jerzy Popiełuszko - Warszawa, Kazimierz Jancarz - Kraków/Nowa Huta. Zamordowanie Zbigniewa Szkarłata – śmierć w nieznanych okolicznościach.
[01:52:16] Akcja „Drukarz” prowadzona przez wysokich funkcjonariuszy SB., śledztwo boh., adwokaci Andrzej Rozmarynowicz i Andrzej Tarnawski, spreparowane zeznania, szatniarz z restauracji hotelu Beskid. Śledztwa prowadzone wokół śmierci Szkarłata.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..