Witold Zuba (ur. 1926, Częstochowa, zm. 2021, Sandomierz) w 1942 roku został wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec, gdzie aresztowano go, jako „pochodzącego z bandyckiej rodziny” i osadzono w więzieniu karnym w Coswig, a następnie w Torgau. 11 marca 1944 trafił do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Otrzymał numer 9573, pracował w kamieniołomie, potem w fabryce produkującej części do samolotów w Mülhausen. Podczas ewakuacji więźniów spotkał w Terezinie radzieckich, a potem polskich żołnierzy, którzy pomogli mu wrócić do kraju. Witold Zuba ukończył technikum w Sandomierzu i wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, z której szybko wystąpił w proteście przeciwko inwigilacji jej członków. Po przeprowadzce do Sandomierza pracował jako elektryk przy elektryfikacji okolicznych wsi, potem w budownictwie jako kierownik robót elektrycznych. Zajmował się hodowlą drobiu i żywca. Był sekretarzem Związku Inwalidów Wojennych i prezesem Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Sandomierzu. Zmarł w październiku 2021 w Sandomierzu.
więcej...
mniej
[00:00:09] Rodzina boh. wywodzi się z Ukrainy. Wspomnienia z dzieciństwa – przepowiednia Wernyhory.
[00:01:45] Boh. urodził się w Częstochowie, potem rodzina przeniosła się do Skarżyska, gdzie ojciec podjął pracę w elektrowni, a dziadek w elektrowni wodnej – wspomnienie domu dziadka i jego płaszcza, w którym mieszkały wiewiórki.
[00:03:19] Podczas okupacji boh. należał do organizacji „Orzeł Biały” – mogiły rozstrzelanych członków konspiracji. Brat Jerzy był uczniem szkoły technicznej w Radomiu, Janusz, kolekcjoner motyli, chciał być księdzem. Niemcy aresztowali Jerzego i niedługo potem rozstrzelali. Obydwaj bracia oraz ojciec pracowali w zakładach „Hasag”, w których produkowano amunicję. Janusz przestrzelił sobie nogę, gdy chciano go wysłać na roboty do Niemiec. Po wyzdrowieniu chciano go wywieźć jeszcze raz, ale rodzice uzgodnili, że to boh., piętnastolatek, pojedzie na roboty. Śmierć Janusza. [+]
[00:08:20] Podczas rewizji w domu zabrano ojcu złoty zegarek, ale rodziców nie rozstrzelano. Boh. trafił do obozu koncentracyjnego – pomoc współwięźniów. Boh. trafił na blok, w którym przebywali ludzie wykształceni: adwokat, ksiądz. Skierowanie do robót w kamieniołomie – praca ponad siły. Dzięki poradom starszych więźniów boh. ukrywał się i nie chodził do pracy. Spotkanie z Janem Witkowskim z Witkowa koło Gniezna, który chciał się zaopiekować boh. po wojnie. [+]
[00:12:25] Niemcy szukali fachowców i boh. zgłosił się – praca w zakładzie produkującym części do samolotów. Komendantem był Ślązak, który nie gnębił więźniów. Gdy zbliżał się front, więźniom kazano iść z powrotem do Buchenwaldu. Zabicie przez więźniów kapo Wojtka. Trucht jako metoda selekcji przed transportem – „marsz śmierci”, dobijanie więźniów. W Weimarze zapakowano ludzi do wagonów – podczas podróży wagonu pilnowali dwaj strażnicy: Węgier i Jugosłowianin [Serb], który pozwolił boh. leżeć na deskach położonych na wagonie. Na stacji w Terezinie boh. zorientował się, że nie ma Niemców, tylko czescy żandarmi – spotkanie z Rosjanami, droga ciężarówką jadącą do Drezna. Boh. spotkał polskich żołnierzy jadących do kraju, którzy zabrali go ze sobą. [+]
[00:24:20] W Ostrowie Wielkopolskim boh. wsiadł na dach pociągu – droga do Skarżyska, spotkanie z matką. Szkolny kolega Wróbel po wojnie wstąpił do UB i zastrzelono go. Stan zdrowia boh. po pobycie w obozie – zakup kozy i psiego smalcu. Lekarstwa z paczek z UNRRA.
[00:28:50] Powojenna propaganda – boh. zapisał się do PPR po skończeniu technikum i został wysłany na kurs, podczas którego zorientował się, że młodzież jest inwigilowana – złożenie legitymacji partyjnej. Po przeprowadzce do Sandomierza boh. miał trudności ze znalezieniem pracy i zatrudnił się w prywatnym zakładzie. Okoliczności poznania przyszłej żony. Motocyklowe podróże czteroosobowej rodziny z Sandomierza do matki mieszkającej w Skarżysku. Warunki mieszkaniowe – rodzina hodowała drób i żywiec, boh. zajmował się układaniem instalacji elektrycznych, brał udział w elektryfikacji wsi. Na sąsiedniej posesji zbudował dom kierownik wydziału finansowego, Rybicki, który chciał, by boh. położył mu instalację za darmo – nasłanie komornika, który zabrał motocykl.
[00:39:50] Przeprowadzka do mieszkania w bloku – boh. pracował w budownictwie jako kierownik robót elektrycznych. Edukacja córek – studia w Krakowie, praca zawodowa. Obecna sytuacja rodzinna boh., który wraz z córką wychowuje prawnuka, mając w domu dodatkowo trzy koty i królika. Stan zdrowia boh.
[00:57:30] Boh. działa społecznie w Związku Inwalidów Wojennych oraz w Związku Kombatantów – kartki świąteczne dla kombatantów.
[01:01:40] Psychika boh. po pobycie w obozie.
[01:04:03] Starsi bracia wciągnęli boh. do działalności konspiracyjnej. Po wybuchu wojny boh. znalazł pistolet leżący na szafie i strzelił z niego w mieszkaniu. Mogiły członków Orła Białego zamordowanych przez Niemców – podejrzenie denuncjacji. Bracia wykorzystywali boh. do przenoszenia meldunków – obowiązek walki z okupantem. Rozważania na temat wiary w kontekście przeżyć wojennych – wspomnienie mszy odprawianych po łacinie i księdza Krysińskiego. Boh. nie składał przysięgi w organizacji, wypełniał tylko polecanie braci.
[01:14:00] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1926 r. w Częstochowie.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.