Stanisław Pazurkiewicz (ur. 1928, Kraków) wychował się w Krakowie, gdzie jego ojciec był murarzem. Od 14 roku życia pracował jako goniec w Firmie Ogrodniczo-Handlowej „Emil Freege” w Sukiennicach. W 1943 roku wstąpił do Armii Krajowej (ps. „Maks”) i ukończył w stopniu kaprala kurs podoficerski. Po wojnie ukończył kursy maturalne dla dorosłych w Gimnazjum i Liceum im. H. Wrońskiego. W 1948 r. rozpoczął studia na wydziale architektury Politechniki Krakowskiej. Należał do organizacji młodzieżowej „Suwerenność – Honor – Praca”, w ramach której kolportowano prasę konspiracyjną („Wolność i Prawda”, „Orzeł Biały”, „Głos Walki”( oraz drukowali i rozklejali ulotki. W 1949 r. zawieszono działalność „SHP” i przyjęto nazwę „KADRA” – pod takim kryptonimem grupa została włączona do Ruchu Oporu Armii Krajowej (ROAK). 18 października 1949 r. został aresztowany przez UB, a dwa miesiące później skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy na 10 lat więzienia. Wyrok odbywał w więzieniu w Tarnowie, a od listopada 1951 r. w Rawiczu. Zwolniony w grudniu 1954 r. Po wyjściu na wolność nie mógł skończyć przerwanych studiów, uczył się w Technikum Budowlanym. Pracował jako asystent, a potem jako projektant w Krakowskim Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego. Od 1977 roku kolportował prasę niezależną. Po wprowadzeniu stanu wojennego zmuszony do przejścia na wcześniejszą emeryturę. W 1989 r. wstąpił do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego (ZWPOS), uczestniczył w zjazdach byłych więźniów w Rawiczu. Autor książki „Życie. Bez wyjątku”.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Krakowie.
[00:00:22] Ojciec był z zawodu murarzem, matka przed wojną nie pracowała. Zakupy robiono u żydowskiego handlarza. Kontakty z Żydami podczas okupacji – podrobienie pieczątki na dokumencie.
[00:05:20] Po wojnie boh. studiował architekturę, został aresztowany, gdy był studentem drugiego roku.
[00:06:22] Rodzina mieszkała niedaleko lotniska w Rakowicach – skutki bombardowania 1 września 1939 r. [+]
[00:09:50] Ojciec wywiózł rodzinę z miasta i ruszył na wschód w poszukiwaniu swojej jednostki, po 17 września zawrócił do Krakowa.
[00:11:40] Niemcy zajęli szkołę i lekcje odbywały się w domach uczniów. Powody wyrzucenia rodziny z domu przez Niemców – konflikt z sąsiadem folksdojczem. Czternastoletni boh. podjął pracę w kwiaciarni jako praktykant bukieciarza i goniec. Okupacyjna rzeczywistość – znajomość topografii miasta.
[00:18:45] Jako szesnastolatek boh. wstąpił do Armii Krajowej. Pewnego dnia został złapany podczas łapanki – ucieczka dzięki Niemcowi, który bywał w kwiaciarni i znał panią Tureczkową. [+]
[00:25:55] Uniknięcie zatrzymania podczas przenoszenia konspiracyjnych gazetek – zachowanie boh.
[00:28:48] Podczas pobytu w więzieniu w Rawiczu boh. trafił do karceru zalanego wodą – sposoby dręczenia więźniów, stan psychiczny boh. [+]
[00:33:10] Zmiana warunków w więzieniu po śmierci Stalina. Boh. dostał pracę w więziennej stolarni – wyrób skrzynek do aparatów radiowych. Warunki w celi. Wspomnienie kolegi Bogumiła Studzińskiego. Po zwolnieniu z więzienia boh. odwiedził w Nowym Sączu matkę kolegi, który działał w niepodległościowej konspiracji razem z księdzem Gurgaczem.
[00:39:02] Wstąpienie do Armii Krajowej zaproponował boh. Henryk Sroka (potem zmienił nazwisko na Osnowski). Zadania w AK, przygotowania do Akcji Burza. Boh. ukończył kurs podoficerski i został dowódcą sekcji.
[00:42:25] W październiku 1945 r. boh. ujawnił się – sytuacja po wyzwoleniu i rozwiązaniu Armii Krajowej – powrót do szkoły. Aresztowanie kolegi Ryszarda Ryszki ps. „Ryś”. Powojenna konspiracja – przynależność do tajnej organizacji „Suwerenność, Honor, Praca”, materiały zabrane z domu podczas rewizji i aresztowania 19 października 1949 r. Podziemne pismo „Głos walki”, działalność „Kadry” w ramach ROAK. Sytuacja w kraju na przełomie lat 40. i 50. – krakowski proces członków Zarządu WiN – zamordowanie Kaczmarczyka, Ostafina i Tumanowicza. Postawa księdza Gurgacza, również zamordowanego przez komunistyczne władze.
[00:53:10] Powody aresztowania, artykuł o sprawie księdza Gurgacza w „Głosie walki”. Po wyjściu z więzienia w 1955 r. boh. chciał wrócić na studia, ale rektor uczelni nie wyraził zgody – praca w biurze projektów jako kreślarz.
[00:55:55] Po aresztowaniu przez UB boh. był przesłuchiwany przez osiem dni, w tym czasie nie był w celi – metody śledcze. Spotkanie z więźniem, zastępcą dowódcy 106 Dywizji Piechoty AK, ps. „Piotr”, któremu zarzucano zwalczanie radzieckiej partyzantki. Boh. dowiedział się, że zamęczono go podczas śledztwa. Podczas ujawniania się w 1945 r. część broni zatrzymano w oczekiwaniu na III wojnę św. Po zatwierdzeniu wyroku boh. został przewieziony do więzienia w Rawiczu. [+]
[01:02:08] Boh. był w 14 kompanii AK Zgrupowania Żelbet, dowódcą kompanii był Władysław Wichman ps. „Atom”, dowódcą plutonu „Harpia” Jacek Wir-Konas „Gustaw”, drużyny: Włodzimierz Ryszka ps. „Wojtuś”. Działalność po wstąpieniu do AK – szkolenie podoficerskie i z obsługi broni, struktura organizacji.
[01:08:05] Boh. pracował w kwiaciarni oraz ogrodzie firmy Freggego. Po serii aresztowań wśród akowców, uczniów szkoły zawodowej, boh. ukrywał się i jego pracodawca zorientował się, że działa do konspiracji – zwolnienie z pracy. W ogrodzie były stanowiska niemieckiej artylerii przeciwlotniczej. [+]
[01:12:45] Do zadań boh. należało m.in. dostarczanie broni na szkolenia, szkice budynków w terenie jako element przygotowań do ewentualnego powstania. Broń przechowywano w szklarniach na terenie ogrodu Freggego, zajmował się nią Mieczysław Szarek „Dym”.
[00:15:30] Atmosfera po wybuchu powstania w Warszawie. Boh. brał udział w akcji rozbrajania Niemców – zastrzelenie żołnierza. [+]
[01:20:17] Po zastrzeleniu dwóch żandarmów na ulicy Lubicz Niemcy rozstrzelali czterdziestu zakładników, w tym krewnego właścicieli kwiaciarni. Boh. wracając z pracy słyszał strzały karabinów maszynowych. Terror czasów okupacji.
[01:27:27] Zdekonspirowani członkowie AK trafiali do partyzantki. Boh. ukrywał się u znajomych mieszkających koło Krakowa. Oddział zajmował się przygotowaniami do ewentualnego powstania. Okoliczności zastrzelenia niemieckiego żołnierza, o akcji zdecydował dowódca Ryszard Ryszka.
[01:37:26] Boh. dwukrotnie zawoził kwiaty na Wawel, gdzie rezydował Hans Frank – wygląd dziedzińca podczas okupacji.
[01:42:00] W drugiej połowie lat 70. boh. był działaczem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela – rola poznanego w Rawiczu Bogumiła Studzińskiego. Kolportaż wydawnictw niezależnych – dostarczanie ich do Nowego Sącza. Działalność do 1989 r. Rozważania na temat Niemców, okupacji niemieckiej oraz represji komunistycznych i rotmistrza Pileckiego.
[01:51:08] Wspomnienie kolegów: Mieczysława Szarka i Juliana Tarnawskiego. Szarek był pracownikiem firmy Fregge, trzecim uczestnikiem akcji rozbrajania niemieckiego żołnierza. Po wojnie wyjechał na Ziemie Odzyskane i tam został aresztowany – jego dalsze losy. Tarnawski po wojnie ukończył Szkołę Morską.
[01:57:12] Wójcikowie, sąsiedzi z ul. Ogrodniczej, przechowywali podczas okupacji Żydów, po wojnie zostali odznaczeni medalem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.