Waldemar Gałuszko ps. „Szatan” (ur. 1928, Piotrków Trybunalski) jako 15-letni chłopak uciekł z domu i dołączył do oddziału partyzanckiego Gwardii Ludowej, którym dowodził Tadeusz Grochal ps. „Tadek Biały”. Po kilku miesiącach zdezerterował z komunistycznej partyzantki, za co został zaocznie skazany na karę śmierci, i dostał się do oddziału partyzanckiego 74 pułku piechoty Armii Krajowej, dowodzonego przez Mieczysława Tarchalskiego ps. „Marcin”. Uczestniczył w bitwach pod Zagórzem, Łanami, Gródkiem, Lutynią, Włoszczową, Olesznem i Krzepinem. Za zasługi w walkach partyzanckich został odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Po 1945 roku służył w oddziałach Ruchu Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Zagrożony aresztowaniem uciekł przez Czechosłowację na Zachód i trafił do Polskich Kompanii Wartowniczych przy Brygadzie Świętokrzyskiej NSZ. Do 1948 roku przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju został aresztowany na kilka miesięcy. Po zwolnieniu podjął studia na wydziale filologii angielskiej w Lublinie, by na drugim roku przenieść się na prawo. W 1956 r. przyjechał do Szczecina i podjął pracę w prokuraturze, potem pracował jako radca prawny. W latach 80. był zaangażowany w działania opozycyjne. Jest członkiem Związku Literatów Polskich, autorem książek historycznych.
więcej...
mniej
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Piotrkowie Trybunalskim.
[00:00:28] Ojciec brał udział w wojnie 1920 r., potem był podoficerem w 25 Pułku Piechoty. W 1934 r. matka popełniła samobójstwo. Boh. chodził do prywatnej szkoły. Dziadek Franciszek Rozpędowski miał piekarnię w Piotrkowie, mieszkał w domu koło synagogi – wyjazdy z dziadkiem do lasu, uczestnictwo w manewrach pułku.
[00:02:50] Przedwojenny antysemityzm – zmiana nastawienia do Żydów podczas okupacji. Podawanie żywności do getta, także herbaty z paczek, które przychodziły od wuja z Teheranu do napaści Niemiec na Związek Radziecki. [+]
[00:04:15] Ojciec kolegi Waldemara Mrówczyńskiego zginął w Katyniu, Niemcy zawieźli tam jego matkę. Boh. chodził z Mrówczyńskim w okolice Bełchatowa, by kupować tam żywność. W 1945 r. obydwaj należeli do WiN. W 1943 r. boh. dowiedział się o napadzie „bandy” na Sędziszów – chęć dołączenia do partyzantów.
[00:07:14] Po wybuchu wojny boh. uciekał z macochą i przyrodnim bratem oraz rodzinami wojskowych – dotarcie na Lubelszczyznę, powrót do domu w październiku.
[00:08:02] Wiadomości o oddziale „Tadka Białego” – spotkanie w lesie w wiosną 1943 r. Podczas potyczki w czerwcu 1943 r. w wąwozach koło Kozubowa boh. był łącznikiem – jednym z zabitych w walce był folksdojcz, który uciekł do partyzantki. Spotkanie z żandarmem – przejście przez niemiecką tyralierę. [+]
[00:15:15] Boh. miał niemieckiego psa Luxa. Podczas odpoczynku w Lasach Łańskich oddział został otoczony, a Lux „zdradził” i uciekł do Niemców. Po rozbiciu oddziału boh. dołączył do jednej z grup i poszedł w lasy koło Pińczowa. Kolejne potyczki z Niemcami.
[00:19:54] Spalenie niemieckich warsztatów naprawy samochodów koło Miechowa. Niszczenie stogów zboża. Reakcja boh. po zabójstwie komisarza politycznego Stanisława Lęgasa.
[00:22:54] Jesienią 1943 r. kolega Mitura namówił boh. na przejście do Armii Krajowej. Boh. poszedł z Tadkiem Ruskim do Szczekocin, gdzie dołączył do AK dezerterując z GL – spotkanie na weselu z Tadkiem Ruskim, który chciał zastrzelić boh. Tadek Ruski był Rosjaninem z Leningradu, miał syna w wieku boh., do partyzantki trafił po ucieczce z niewoli.
[00:27:54] Akcje w szeregach AK – podczas patrolu boh. zauważył Niemców, w powrocie do oddziału pomógł mu drugi niemiecki pies, także Lux. Dowódcą kompanii był kpt. „Orkan” – podczas starcia pod Gródkiem zginął kolega Kocemba ps. „Szary”. Niemcy z leśniczówki poprosili o rozejm, bo nie mieli amunicji i „Orkan” wyraził zgodę.
[00:35:50] Walka pod Krzepinem 27 października 1944 r. – boh. służył w 74 Pułku Piechoty Armii Krajowej, jego dowódcą w 3 kompanii był „Alm” [Józef Kasza], którego ojciec miał piekarnię w Katowicach. Przebieg akcji.
[00:39:17] Boh. ukończył kurs minersko-saperski. Akcje na pociągi. Przejście linii frontu.
[00:41:02] Latem 1944 stoczono walkę po Olesznem – oddział NSZ „Żbika” oraz oddział AK starły się z Waffen SS. Boh. i „Zrąb” chodzili kilka razy do Włoszczowej, by zabić „Krwawego Julka” – nieudana zasadzka koło krzyża, ucieczka z miasta.
[00:45:07] Po wojnie „Zrąb” został aresztowany przez UB. Metody śledcze ubeków – boh. podczas śledztwa był bity i torturowany.
[00:46:25] Boh. był w oddziale Henryka [Piaseckiego] ps. „Zapora” – walki z Niemcami budującymi okopy. Sowieci zastrzelili „Zaporę” w zasadzce.
[00:48:36] W styczniu 1945 gen. Okulicki rozwiązał Armię Krajową i boh. wrócił do domu w Piotrkowie i rozpoczął naukę w trzeciej klasie gimnazjum. Jednocześnie należał do ROAK i chodził na akcje – przenikanie w struktury nowej władzy oraz do armii, boh. miał kolegów w UB. Powstanie WiN, zadania boh. – aresztowanie przez UB. Spotkanie z kolegą Waldemarem Mrówczyńskim. Podczas wojny boh. został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Wizyta w Pękowcu gen. Okulickiego.
[00:54:44] Wspomnienie Tadeusza Różewicza, kolegi z oddziału i „Pierwszej Brygady” odegranej na życzenie boh. na krakowskim Rynku.
[00:56:48] W marcu 1946 r. dowódca plutonu WiN został aresztowany – boh. i kolega Janek Mikołajczyk wyjechali do Międzylesia na Dolnym Śląsku. Przejście przez „zieloną granicę” do Czechosłowacji. Po zamianie dolarów na korony boh. zatrzymał się w hotelu w Pradze, gdzie został aresztowany i osadzony w obozie, w którym przebywali Polacy i Niemcy – ucieczka z obozu. Droga do Monachium.
[01:06:58] Dotarcie do Monachium 1 kwietnia 1946 – spotkanie z żołnierzami Brygady Świętokrzyskiej, wstąpienie w jej szeregi. Służba w Kompaniach Wartowniczych – wysadzanie starych fortów. Głód w powojennych Niemczech – boh. zabijał barany dla ludności cywilnej.
[01:11:22] Boh. chciał wstąpić do 2 Korpusu – wyjazd do Włoch, pobyt w Predappio. Boh. wyjechał do Anglii i czekał na wybuch III wojny światowej. Jesienią 1947 r. wrócił do Polski. Śmierć rotmistrza Pileckiego – w oddziale partyzanckim był kapo z obozu w Oświęcimiu, który uciekł z niego w 1942 r.
[01:15:46] Boh. po przyjeździe do Piotrkowa nadal działał w WiN. W 1950 r. zdał maturę i został aresztowany przez UB – bicie podczas śledztwa. Boh. wymyślał historie, które opowiadał śledczym.
[01:17:42] Boh. zamieszkał w Szczecinie – kontakty z dawnym dowódcą Tadeuszem Grochalem „Tadkiem Białym” w latach 80.
[01:20:07] 2 Korpus nie chciał przyjąć partyzantów z Brygady Świętokrzyskiej – folksdojcze w 2 Korpusie. Opinia na temat gen. Andersa.
[01:21:10] Boh. ukończył prawo na UMCS w Lublinie – temat pracy magisterskiej. Pisząc życiorysy nie wspominał o partyzanckiej przeszłości – w 1956 r. podjął pracę w prokuraturze w Szczecinie. Potem pracował jako radca prawny. Udzielał pomocy prawnej członkom KPN i Samoobrony, współpracował z różnymi pismami, także z prasą podziemną.
[01:27:26] Wspomnienie byłego dowódcy z Gwardii Ludowej Tadka Białego, który odszukał boh. po wojnie.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.