Waldemar Gałuszko ps. „Szatan” (ur. 1928, Piotrków Trybunalski) jako 15-letni chłopak uciekł z domu i dołączył do oddziału partyzanckiego Gwardii Ludowej, którym dowodził Tadeusz Grochal ps. „Tadek Biały”. Po kilku miesiącach zdezerterował z komunistycznej partyzantki, za co został zaocznie skazany na karę śmierci, i dostał się do oddziału partyzanckiego 74 pułku piechoty Armii Krajowej, dowodzonego przez Mieczysława Tarchalskiego ps. „Marcin”. Uczestniczył w bitwach pod Zagórzem, Łanami, Gródkiem, Lutynią, Włoszczową, Olesznem i Krzepinem. Za zasługi w walkach partyzanckich został odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Po 1945 roku służył w oddziałach Ruchu Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Zagrożony aresztowaniem uciekł przez Czechosłowację na Zachód i trafił do Polskich Kompanii Wartowniczych przy Brygadzie Świętokrzyskiej NSZ. Do 1948 roku przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju został aresztowany na kilka miesięcy. Po zwolnieniu podjął studia na wydziale filologii angielskiej w Lublinie, by na drugim roku przenieść się na prawo. W 1956 r. przyjechał do Szczecina i podjął pracę w prokuraturze, potem pracował jako radca prawny. W latach 80. był zaangażowany w działania opozycyjne. Jest członkiem Związku Literatów Polskich, autorem książek historycznych.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Piotrkowie Trybunalskim.
[00:00:28] Ojciec brał udział w wojnie 1920 r., potem był podoficerem w 25 Pułku Piechoty. W 1934 r. matka popełniła samobójstwo. Boh. chodził do prywatnej szkoły. Dziadek Franciszek Rozpędowski miał piekarnię w Piotrkowie, mieszkał w domu koło synagogi – wyjazdy z dziadkiem do lasu, uczestnictwo w manewrach pułku.
[00:02:50] Przedwojenny antysemityzm – zmiana nastawienia do Żydów podczas okupacji. Podawanie żywności do getta, także herbaty z paczek, które przychodziły od wuja z Teheranu do napaści Niemiec na Związek Radziecki. [+]
[00:04:15] Ojciec kolegi Waldemara Mrówczyńskiego zginął w Katyniu, Niemcy zawieźli tam jego matkę. Boh. chodził z Mrówczyńskim w okolice Bełchatowa, by kupować tam żywność. W 1945 r. obydwaj należeli do WiN. W 1943 r. boh. dowiedział się o napadzie „bandy” na Sędziszów – chęć dołączenia do partyzantów.
[00:07:14] Po wybuchu wojny boh. uciekał z macochą i przyrodnim bratem oraz rodzinami wojskowych – dotarcie na Lubelszczyznę, powrót do domu w październiku.
[00:08:02] Wiadomości o oddziale „Tadka Białego” – spotkanie w lesie w wiosną 1943 r. Podczas potyczki w czerwcu 1943 r. w wąwozach koło Kozubowa boh. był łącznikiem – jednym z zabitych w walce był folksdojcz, który uciekł do partyzantki. Spotkanie z żandarmem – przejście przez niemiecką tyralierę. [+]
[00:15:15] Boh. miał niemieckiego psa Luxa. Podczas odpoczynku w Lasach Łańskich oddział został otoczony, a Lux „zdradził” i uciekł do Niemców. Po rozbiciu oddziału boh. dołączył do jednej z grup i poszedł w lasy koło Pińczowa. Kolejne potyczki z Niemcami.
[00:19:54] Spalenie niemieckich warsztatów naprawy samochodów koło Miechowa. Niszczenie stogów zboża. Reakcja boh. po zabójstwie komisarza politycznego Stanisława Lęgasa.
[00:22:54] Jesienią 1943 r. kolega Mitura namówił boh. na przejście do Armii Krajowej. Boh. poszedł z Tadkiem Ruskim do Szczekocin, gdzie dołączył do AK dezerterując z GL – spotkanie na weselu z Tadkiem Ruskim, który chciał zastrzelić boh. Tadek Ruski był Rosjaninem z Leningradu, miał syna w wieku boh., do partyzantki trafił po ucieczce z niewoli.
[00:27:54] Akcje w szeregach AK – podczas patrolu boh. zauważył Niemców, w powrocie do oddziału pomógł mu drugi niemiecki pies, także Lux. Dowódcą kompanii był kpt. „Orkan” – podczas starcia pod Gródkiem zginął kolega Kocemba ps. „Szary”. Niemcy z leśniczówki poprosili o rozejm, bo nie mieli amunicji i „Orkan” wyraził zgodę.
[00:35:50] Walka pod Krzepinem 27 października 1944 r. – boh. służył w 74 Pułku Piechoty Armii Krajowej, jego dowódcą w 3 kompanii był „Alm” [Józef Kasza], którego ojciec miał piekarnię w Katowicach. Przebieg akcji.
[00:39:17] Boh. ukończył kurs minersko-saperski. Akcje na pociągi. Przejście linii frontu.
[00:41:02] Latem 1944 stoczono walkę po Olesznem – oddział NSZ „Żbika” oraz oddział AK starły się z Waffen SS. Boh. i „Zrąb” chodzili kilka razy do Włoszczowej, by zabić „Krwawego Julka” – nieudana zasadzka koło krzyża, ucieczka z miasta.
[00:45:07] Po wojnie „Zrąb” został aresztowany przez UB. Metody śledcze ubeków – boh. podczas śledztwa był bity i torturowany.
[00:46:25] Boh. był w oddziale Henryka [Piaseckiego] ps. „Zapora” – walki z Niemcami budującymi okopy. Sowieci zastrzelili „Zaporę” w zasadzce.
[00:48:36] W styczniu 1945 gen. Okulicki rozwiązał Armię Krajową i boh. wrócił do domu w Piotrkowie i rozpoczął naukę w trzeciej klasie gimnazjum. Jednocześnie należał do ROAK i chodził na akcje – przenikanie w struktury nowej władzy oraz do armii, boh. miał kolegów w UB. Powstanie WiN, zadania boh. – aresztowanie przez UB. Spotkanie z kolegą Waldemarem Mrówczyńskim. Podczas wojny boh. został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Wizyta w Pękowcu gen. Okulickiego.
[00:54:44] Wspomnienie Tadeusza Różewicza, kolegi z oddziału i „Pierwszej Brygady” odegranej na życzenie boh. na krakowskim Rynku.
[00:56:48] W marcu 1946 r. dowódca plutonu WiN został aresztowany – boh. i kolega Janek Mikołajczyk wyjechali do Międzylesia na Dolnym Śląsku. Przejście przez „zieloną granicę” do Czechosłowacji. Po zamianie dolarów na korony boh. zatrzymał się w hotelu w Pradze, gdzie został aresztowany i osadzony w obozie, w którym przebywali Polacy i Niemcy – ucieczka z obozu. Droga do Monachium.
[01:06:58] Dotarcie do Monachium 1 kwietnia 1946 – spotkanie z żołnierzami Brygady Świętokrzyskiej, wstąpienie w jej szeregi. Służba w Kompaniach Wartowniczych – wysadzanie starych fortów. Głód w powojennych Niemczech – boh. zabijał barany dla ludności cywilnej.
[01:11:22] Boh. chciał wstąpić do 2 Korpusu – wyjazd do Włoch, pobyt w Predappio. Boh. wyjechał do Anglii i czekał na wybuch III wojny światowej. Jesienią 1947 r. wrócił do Polski. Śmierć rotmistrza Pileckiego – w oddziale partyzanckim był kapo z obozu w Oświęcimiu, który uciekł z niego w 1942 r.
[01:15:46] Boh. po przyjeździe do Piotrkowa nadal działał w WiN. W 1950 r. zdał maturę i został aresztowany przez UB – bicie podczas śledztwa. Boh. wymyślał historie, które opowiadał śledczym.
[01:17:42] Boh. zamieszkał w Szczecinie – kontakty z dawnym dowódcą Tadeuszem Grochalem „Tadkiem Białym” w latach 80.
[01:20:07] 2 Korpus nie chciał przyjąć partyzantów z Brygady Świętokrzyskiej – folksdojcze w 2 Korpusie. Opinia na temat gen. Andersa.
[01:21:10] Boh. ukończył prawo na UMCS w Lublinie – temat pracy magisterskiej. Pisząc życiorysy nie wspominał o partyzanckiej przeszłości – w 1956 r. podjął pracę w prokuraturze w Szczecinie. Potem pracował jako radca prawny. Udzielał pomocy prawnej członkom KPN i Samoobrony, współpracował z różnymi pismami, także z prasą podziemną.
[01:27:26] Wspomnienie byłego dowódcy z Gwardii Ludowej Tadka Białego, który odszukał boh. po wojnie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.