Płk Bolesław Zbigniew Pawłowski ps. „Lanca” (ur. 1924, Komorowo), syn zawodowego podoficera Wojska Polskiego, II wojnę światową spędził wraz z rodziną w Tomaszowie Lubelskim. Po zaprzysiężeniu w 1942 roku do Armii Krajowej został przyjęty do kompanii leśnej plutonowego Józefa Bomby „Gaja” oraz do kancelarii Wojskowej Służby Ochrony Powstania w Tomaszowie Lubelskim. Uczestniczył w akcji „Burza”. Po wojnie został dyplomowanym lekarzem-neurologiem. Obecnie jest honorowym Prezesem Szczecińskiego Oddziału Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
[00:00:10] Autoprezentacja boh., działalność w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego podczas okupacji.
[00:00:55] Przedstawienie rodziców: Zofii i Mieczysława. Pochodzenie rodziny matki.
[00:02:57] Boh. nie należał przed wojną do harcerstwa, ale miał kolegów harcerzy – poglądy polityczne ojca. Boh. prowadził Szkolną Kasę Oszczędności.
[00:04:58] Wiadomość o śmierci Józefa Piłsudskiego przekazał ojciec – reakcja boh. W 1938 r. boh. recytował wiersz podczas rocznicy śmierci Marszałka – reakcja ludzi na sali. Rozważania na temat współczesnej polityki i żal, że obecnie nie ma Berezy Kartuskiej.
[00:11:00] Wspomnienie przedwojennej szkoły – jeden z nauczycieli został aresztowany, po odbyciu kary otworzył sklep w Zambrowie. Porównanie siły sprawczej zarządzeń władzy przed wojną i w czasach PRL.
[00:12:58] Stosunki polsko-żydowskie przed wojną. Narodowcy przed wojną – karanie za zakupy w żydowskich sklepach. Matka w dzieciństwie bawiła się z żydowskimi dziećmi i nauczyła się jidisz – rozmowa w sklepie. Boh. został potrącony przez furmankę – zachowanie Żydówki, która widziała wypadek.
[00:18:00] Boh. podczas okupacji mieszkał w Tomaszowie Lubelskim, gdzie wuj, ks. Bolesław Żach był wikarym. Matka znała niemiecki, ale przestała go używać, gdy powiedziano jej, że mówi z żydowskim akcentem. Sytuacja Żydów przed powstaniem getta – boh. był świadkiem katowania starego Żyda przez Niemca. Boh. pracował w aptece Emila Franke, który ukrywał się podczas okupacji, do apteki przychodzili Żydzi, by się ogrzać – boh. wyprowadził z apteki żydowskiego chłopca – incydent z udziałem niemieckiego żołnierza. Żydów z Tomaszowa wywieziono do obozu w Bełżcu. [+]
[00:27:50] Po wybuchu wojny matka z dziećmi przeniosła się do dziadka, który mieszkał w Zarębach Kościelnych. Boh. wrócił do Małkini, by przywieźć ojcu papierosy i był świadkiem bombardowania miasta. Wejście Niemców. Po 17 września Zaręby Kościelne trafiły pod okupację sowiecką, ale rodzinie pozwolono wrócić do Małkini. Wspomnienie sowieckich żołnierzy – umundurowanie i uzbrojenie.
[00:35:23] Fałszowanie metryk podczas okupacji.
[00:36:13] Ojciec był szefem tajnej kancelarii Polskiego Państwa Podziemnego – do godz. 12 działała kancelaria kościelna, potem kancelaria podziemna. Ojciec miał kontakty z partyzantką NSZ. Szefem Wojskowej Służby Ochrony Powstania był przedwojenny aspirant policji Władysław Błoński ps. „Leszek”. Pseudonimy boh. Kolega Jerzy Jurkowski należał do Batalionów Chłopskich. Boh. nie zetknął się z ludową partyzantką.
[00:41:38] Młodzież w Armii Krajowej. Tajne nauczanie – matematyki uczył inżynier, który podczas okupacji pracował jako stolarz, wykład z balistyki. Brak wyszkolenia wojskowego u młodych akowców.
[00:44:40] Sporządzanie leków w aptece – maść Mikulicza z azotanem srebra na rany. Maść na świerzb robiono w dużym moździerzu. Jeden z kolegów dostał wezwanie na wyjazd na roboty przymusowe – magister Jeżowski kazał mu się wysmarować maścią na wszy, która zawierała rtęć, zdjęcie rentgenowskie wykazało zmiany gruźlicze i kolega ocalał. [+]
[00:48:20] Okoliczności zaprzysiężenie w Armii Krajowej. Leśniczy, który odebrał przysięgę, miał kontakty z majorem „Drugakiem”, dowódcą okręgu. Boh. zajmował się w kancelarii szyfrowaniem i rozszyfrowywaniem meldunków.
[00:52:02] Boh. uczestniczył w sądzie nad partyzantem, którego skazano na śmierć – karę śmierci wykonano. Wyrok wydał mjr Wilhelm Szczepankiewicz „Drugak”. Spotkanie z majorem „Drugakiem”, który chciał, by ojciec pisał kronikę Obwodu.
[00:56:20] Wiadomości o powstaniu w Warszawie – wymarsz na pomoc walczącej stolicy. Koło Zamościa oddział został otoczony przez Rosjan, żołnierzy puszczono do domów, oficerów wywieziono w głąb ZSRR.
[00:58:25] Żydów z tomaszowskiego getta wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu – współczesne muzeum. Podczas likwidacji getta boh. leżał w szpitalu – ojciec opowiadał mu o wywożeniu i mordowaniu Żydów. Leżący obok Dymitr Łabas okazał się lwowskim adwokatem, Żydem, który ukrywał się w Tomaszowie, po wojnie pracował w wojskowej prokuraturze. Po skazaniu szwagra na osiem lat więzienia, boh. pojechał do Warszawy i odszukał płk Rawicza, dawniej Łabasa – jego reakcja na widok boh. [+]
[01:10:12] Boh. nie brał udziału w bitwie pod Osuchami. Boh. prowadził sowiecki oddział do leśniczówki – napad Ukraińców na Telatyn, śmierć kolegi Zygmunta Momota, który razem z boh. był w oddziale Józefa Bomby ps. „Gaj”. Na Lubelszczyznę dochodziły wieści o rzeziach na Wołyniu.
[01:14:32] Zdarzały się przypadki wzięcia Niemców do niewoli, choć częściej wypuszczano ich po rozbrojeniu. W pododdziale służył Niemiec ps. „Żandarm”, po wojnie wstąpił do milicji.
[01:16:28] Partyzanci nie mieli mundurów, boh. miał wojskową pelerynę. Wsparcie przez ludność wiejską – przynoszenie żywności do lasu.
[01:19:46] Po wkroczeniu Rosjan do Tomaszowa boh. spotkał czerwonoarmistów, którzy poczęstowali go chlebem, słoniną i cebulą – rozmowa o stopniach wojskowych. [+]
[01:24:20] Wyzwolenie – wejście Armii Czerwonej. Boh. nie był po wojnie represjonowany. Po studiach został wcielony do wojska i jako lekarz pułkowy służył w pułku artylerii. Przez cztery lata był porucznikiem – okoliczności awansu na kapitana. Namowy, by wstąpił do partii. Boh. podczas manewrów zamaskował punkt medyczny – ocena pułku.
[01:33:10] Boh. należał do Solidarności, ale nie angażował się.
[01:34:07] Rozważania na temat Armii Krajowej, słabego wyszkolenia partyzantów i dowódców – koło Telatyna zatrzymała się ciężarówka z żandarmami, dowódca wysłał Zbyszka Olędzkiego, chłopaka, który nie znał niemieckiego, by rozmawiał z Niemcami. Żandarmi złapali Olędzkiego i odjechali. Ofiary wśród partyzantów spowodowane brakiem szkolenia wojskowego – śmierć kolegi Józka Guścia. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.