Zofia Król z d. Kuzak (ur. 1933, Nowy Sącz) urodziła się w rodzinie majętnych gospodarzy. Podczas okupacji niemieckiej jej rodzice prowadzili gospodarstwo warzywne, w którym zatrudniali ludzi z okolicy, ratując ich tym samym od kopania okopów. Zofia Kuzak ukończyła Gimnazjum Krawieckie i Liceum Handlowe w Nowym Sączu. Była żoną Artura Króla, nowosądeckiego radnego, w 1989 roku odznaczonego medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. i rodziców: Anieli i Franciszka Kuzaków.
[00:00:42] Matka pochodziła z Klimkówki, dziadkowie mieli gospodarstwo. Rok urodzenia boh. Wspomnienie dziadka Kuzaka, który był cieślą i stolarzem. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Cztery konie wynajmował Urząd Miasta, wozy służyły do czyszczenia miasta – skutki zakupu samochodu przez urząd. Prace przy kropieniu ulic – wygląd zaprzęgu. Matka zajmowała się warzywnictwem, a ojciec sprzedażą warzyw.
[00:08:50] Podczas okupacji ojciec dostarczał warzywa do spółdzielni. Wspomnienie ciężko pracującej matki. W gospodarstwie były dwie dziewczyny do pomocy, jeden z sąsiadów nosił mleko do odbiorców w mieście. W kuchni był warsztat, w którym ojciec robił meble.
[00:13:16] Boh. miała sześcioro rodzeństwa, jedna z sióstr zmarła podczas okupacji na czerwonkę. W tym samym czasie dziadek Kuzak zmarł po operacji w szpitalu.
[00:16:48] Rodzice dzierżawili sporo ziemi, hodowali krowy i świnie – tajny ubój podczas okupacji. Wygląd okolicy przed wojną – gospodarstwo należące do Urzędu Miasta. Sąsiadem był Langer, przed nim siostry Kłosowskie.
[00:21:36] Podczas powodzi w 1934 r. rodzina przeprowadziła się do znajomych, którzy mieszkali w innej części miasta. Po powodzi wybierano kamienie naniesione przez wodę na pole. Dziewczyny pomagające w gospodarstwie pochodziły z okolicznych wiosek, rodzice jednej z nich podpisali podczas okupacji volkslistę. Ojciec załatwił u Niemców skierowanie niektórych sąsiadów do pracy w gospodarstwie, pracowała tam też dziewczyna zwolniona z więzienia.
[00:29:10] Mąż boh. pracował w warsztatach kolejowych i nie tolerował pijaństwa w zakładzie. W gospodarstwie hodowano krowy i świnie, rodzice byli bardzo pracowici.
[00:32:43] Podczas epidemii czerwonki chorzy członkowie rodziny, w tym boh., mieszkali w altanie – dieta dla chorych. Brat Stanisław zajmował się utylizacją nieczystości i odkażaniem. Do chorych przychodził doktor Habela. [+]
[00:36:48] Żywność przechowywano w piwnicach. Podczas nielegalnego uboju brat puszczał w ruch młockarnię, by nikt niepowołany nie usłyszał co się dzieje [+]. Różnica między efektem użycia młockarni i cepa. W piwnicy była wędzarnia.
[00:39:48] Cyganie zatrzymywali się w okolicy, czasem ich zatrudniano. Do domu przychodził Żyd ze swoim towarem. Kuzyn ojca był krawcem, który szył dla rodziny. Boh. była z rodzicami w mieście, by kupić wyprawkę do szkoły i zgubiła się – incydent z Żydem. Matka przygotowywała towar, którym jedna z zatrudnionych dziewczyn handlowała na targu. Boh. chodziła do szkoły podczas okupacji
[00:46:56] Wybuch wojny – w sadzie suszyło się pranie, brat i jeden z pracowników deptali kapustę w beczkach. Boh. pomagała matce zbierać pranie podczas nalotu. Podczas radzieckiej ofensywy niedaleko domu stały dwie katiusze obsługiwane przez żołnierki. W domu było wielu uciekinierów – ukrywanie się w piwnicy. Wjazd Niemców na motocyklach.
[00:51:26] Po wybuchu wojny rodzice spakowali dobytek i wyprawili dzieci do ciotki Baranowej mieszkającej w Jelnej – próba zatrzymania wozu przez Niemców. Ucieczka mężczyzn ze wsi. Ojciec i najstarszy brat uciekali razem z miejscowym dorożkarzem. Ojciec kupił worek orzechów włoskich i oddał je Ukraińcom, którzy chcieli zabrać syna.
[01:00:10] Do gospodarstwa przychodzili Niemcy – żandarm przyprowadzający więźniarkę do pracy przynosił cukierki pozostałym kobietom. Podczas wycofywania się Niemców w domu spali żołnierze – ich zachowanie.
[01:03:35] Szkołę, do której miała chodzić boh., zajęło Hitlerjugend, chodziła więc do szkoły w Białym Klasztorze. Pewnego dnia na Kocich Plantach dostała chleb ze smalcem od niemieckiego żołnierza. Skromne przyjęcie po Pierwszej Komunii.
[01:06:55] Reakcja boh. na widok broni. Ojciec zamówił dla niej buty „cholewiaki” u szewca Cyconia – boh. spała w nich w obawie, że ktoś ją okradnie.
[01:10:12] Do domu przyszli zamaskowani bandyci i zażądali pieniędzy grożąc, że zabiorą ojca – brat ściągnął maskę jednemu z nich i bandyci uciekli.
[01:12:05] Wspomnienie wybuchu zamku. Przed wojną boh. nie wychodziła sama do miasta. W majowe poranki strażak w parku grał na trąbce. Dzięki mężowi wyremontowano kapliczkę, przy której odbywały się nabożeństwa majowe.
[01:16:25] Szpitalna odzież żołnierzy radzieckich – brat Stanisław był agronomem, miał rower i psa wilczura, którego Niemcy zostawili. Rosjanie napadli na brata i zniszczyli rower, a boh. w tym czasie ukrywała się w ogrodzie z psem. [+]
[01:22:08] Boh. po ukończeniu podstawówki poszła do Gimnazjum Krawieckiego – nauka w szkole, pokazy uszytych rzeczy – kontynuacja nauki w Liceum Handlowym. Przez jakiś czas boh. należała do harcerstwa.
[01:25:36] W domu był kołchoźnik – nadawanie piosenek propagandowych. Boh. brała udział w pochodach pierwszomajowych. Przyszły mąż mieszkał we wsi Krasne Potockie, potem pracował razem z ojcem boh. i w stolarni warsztatów kolejowych. Wspomnienie szkolnych koleżanek i potańcówek przy adapterze. Znajomość z przyszłym mężem – pogrzeb jego ojca.
[01:39:09] O tym, że rodzina Królów ukrywała podczas wojny Żydów boh. dowiedziała się wiele lat po ślubie.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.