Zofia Król z d. Kuzak (ur. 1933, Nowy Sącz) urodziła się w rodzinie majętnych gospodarzy. Podczas okupacji niemieckiej jej rodzice prowadzili gospodarstwo warzywne, w którym zatrudniali ludzi z okolicy, ratując ich tym samym od kopania okopów. Zofia Kuzak ukończyła Gimnazjum Krawieckie i Liceum Handlowe w Nowym Sączu. Była żoną Artura Króla, nowosądeckiego radnego, w 1989 roku odznaczonego medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. i rodziców: Anieli i Franciszka Kuzaków.
[00:00:42] Matka pochodziła z Klimkówki, dziadkowie mieli gospodarstwo. Rok urodzenia boh. Wspomnienie dziadka Kuzaka, który był cieślą i stolarzem. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Cztery konie wynajmował Urząd Miasta, wozy służyły do czyszczenia miasta – skutki zakupu samochodu przez urząd. Prace przy kropieniu ulic – wygląd zaprzęgu. Matka zajmowała się warzywnictwem, a ojciec sprzedażą warzyw.
[00:08:50] Podczas okupacji ojciec dostarczał warzywa do spółdzielni. Wspomnienie ciężko pracującej matki. W gospodarstwie były dwie dziewczyny do pomocy, jeden z sąsiadów nosił mleko do odbiorców w mieście. W kuchni był warsztat, w którym ojciec robił meble.
[00:13:16] Boh. miała sześcioro rodzeństwa, jedna z sióstr zmarła podczas okupacji na czerwonkę. W tym samym czasie dziadek Kuzak zmarł po operacji w szpitalu.
[00:16:48] Rodzice dzierżawili sporo ziemi, hodowali krowy i świnie – tajny ubój podczas okupacji. Wygląd okolicy przed wojną – gospodarstwo należące do Urzędu Miasta. Sąsiadem był Langer, przed nim siostry Kłosowskie.
[00:21:36] Podczas powodzi w 1934 r. rodzina przeprowadziła się do znajomych, którzy mieszkali w innej części miasta. Po powodzi wybierano kamienie naniesione przez wodę na pole. Dziewczyny pomagające w gospodarstwie pochodziły z okolicznych wiosek, rodzice jednej z nich podpisali podczas okupacji volkslistę. Ojciec załatwił u Niemców skierowanie niektórych sąsiadów do pracy w gospodarstwie, pracowała tam też dziewczyna zwolniona z więzienia.
[00:29:10] Mąż boh. pracował w warsztatach kolejowych i nie tolerował pijaństwa w zakładzie. W gospodarstwie hodowano krowy i świnie, rodzice byli bardzo pracowici.
[00:32:43] Podczas epidemii czerwonki chorzy członkowie rodziny, w tym boh., mieszkali w altanie – dieta dla chorych. Brat Stanisław zajmował się utylizacją nieczystości i odkażaniem. Do chorych przychodził doktor Habela. [+]
[00:36:48] Żywność przechowywano w piwnicach. Podczas nielegalnego uboju brat puszczał w ruch młockarnię, by nikt niepowołany nie usłyszał co się dzieje [+]. Różnica między efektem użycia młockarni i cepa. W piwnicy była wędzarnia.
[00:39:48] Cyganie zatrzymywali się w okolicy, czasem ich zatrudniano. Do domu przychodził Żyd ze swoim towarem. Kuzyn ojca był krawcem, który szył dla rodziny. Boh. była z rodzicami w mieście, by kupić wyprawkę do szkoły i zgubiła się – incydent z Żydem. Matka przygotowywała towar, którym jedna z zatrudnionych dziewczyn handlowała na targu. Boh. chodziła do szkoły podczas okupacji
[00:46:56] Wybuch wojny – w sadzie suszyło się pranie, brat i jeden z pracowników deptali kapustę w beczkach. Boh. pomagała matce zbierać pranie podczas nalotu. Podczas radzieckiej ofensywy niedaleko domu stały dwie katiusze obsługiwane przez żołnierki. W domu było wielu uciekinierów – ukrywanie się w piwnicy. Wjazd Niemców na motocyklach.
[00:51:26] Po wybuchu wojny rodzice spakowali dobytek i wyprawili dzieci do ciotki Baranowej mieszkającej w Jelnej – próba zatrzymania wozu przez Niemców. Ucieczka mężczyzn ze wsi. Ojciec i najstarszy brat uciekali razem z miejscowym dorożkarzem. Ojciec kupił worek orzechów włoskich i oddał je Ukraińcom, którzy chcieli zabrać syna.
[01:00:10] Do gospodarstwa przychodzili Niemcy – żandarm przyprowadzający więźniarkę do pracy przynosił cukierki pozostałym kobietom. Podczas wycofywania się Niemców w domu spali żołnierze – ich zachowanie.
[01:03:35] Szkołę, do której miała chodzić boh., zajęło Hitlerjugend, chodziła więc do szkoły w Białym Klasztorze. Pewnego dnia na Kocich Plantach dostała chleb ze smalcem od niemieckiego żołnierza. Skromne przyjęcie po Pierwszej Komunii.
[01:06:55] Reakcja boh. na widok broni. Ojciec zamówił dla niej buty „cholewiaki” u szewca Cyconia – boh. spała w nich w obawie, że ktoś ją okradnie.
[01:10:12] Do domu przyszli zamaskowani bandyci i zażądali pieniędzy grożąc, że zabiorą ojca – brat ściągnął maskę jednemu z nich i bandyci uciekli.
[01:12:05] Wspomnienie wybuchu zamku. Przed wojną boh. nie wychodziła sama do miasta. W majowe poranki strażak w parku grał na trąbce. Dzięki mężowi wyremontowano kapliczkę, przy której odbywały się nabożeństwa majowe.
[01:16:25] Szpitalna odzież żołnierzy radzieckich – brat Stanisław był agronomem, miał rower i psa wilczura, którego Niemcy zostawili. Rosjanie napadli na brata i zniszczyli rower, a boh. w tym czasie ukrywała się w ogrodzie z psem. [+]
[01:22:08] Boh. po ukończeniu podstawówki poszła do Gimnazjum Krawieckiego – nauka w szkole, pokazy uszytych rzeczy – kontynuacja nauki w Liceum Handlowym. Przez jakiś czas boh. należała do harcerstwa.
[01:25:36] W domu był kołchoźnik – nadawanie piosenek propagandowych. Boh. brała udział w pochodach pierwszomajowych. Przyszły mąż mieszkał we wsi Krasne Potockie, potem pracował razem z ojcem boh. i w stolarni warsztatów kolejowych. Wspomnienie szkolnych koleżanek i potańcówek przy adapterze. Znajomość z przyszłym mężem – pogrzeb jego ojca.
[01:39:09] O tym, że rodzina Królów ukrywała podczas wojny Żydów boh. dowiedziała się wiele lat po ślubie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.