Zofia Tyrcha z d. Wrona (ur. 1930, Warszawa) – wychowała się w Warszawie, gdzie jej ojciec w Śródmieściu prowadził sklep obuwniczy „Bata”. We wrześniu 1939 w wyniku bombardowania ich mieszkanie przy ulicy Powązkowskiej spłonęło, a rodzina przeprowadziła się na ulicę Ogrodową. Starsze rodzeństwo pani Zofii (brat Kazimierz i siostra Halina) wraz z ojcem brali udział w akcji pomocy dla getta, m.in. dostarczając kanałami żywność i wyprowadzając ludzi. Po wybuchu powstania warszawskiego pani Zofia wraz z matką znalazły się w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd zostały przetransportowane do Głogowa, a następnie do Rothenburga nad Odrą (obecnie Czerwieńsk), gdzie pracowały w fabryce zbrojeniowej. Po wojnie pani Zofia ukończyła Liceum Pedagogiczne w Brzegu, a następnie pracowała jako nauczycielka i kierowniczka szkół w Niwce Krasowieckiej, Podgórzynie i w Cieplicach k. Jeleniej Góry. Mieszka w Domu Pomocy Społecznej „Pogodna Jesień” w jeleniej Górze.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r. w Warszawie.
[00:00:29] Wspomnienie dziecięcych zabaw w ogrodzie. Dom stał niedaleko cmentarza wojskowego i torów kolejowych, gdzie bawiły się dzieci z okolicy.
[00:01:55] Współczesne przejawy traumy z czasów okupacji. Zabawy z czasów okupacji – wyciąganie kijanek, które lęgły się w lejach po bombach. Przez dziurę w ogrodzeniu wchodzono na teren cmentarza, by oglądać groby – incydent z czapką leżącą na mogile.
[00:04:40] Podczas okupacji boh. szła z bratem ulicą i była świadkiem ulicznej egzekucji.
[00:07:20] Boh. widziała rozbrojenie niemieckiego patrolu przez dwóch chłopaków – ukrywanie się na strychu w pobliskiej kamienicy.
[00:12:05] Wznoszenie barykady po wybuchu powstania – zwłoki leżące na ulicy. Wypędzenie z Warszawy, droga na stację kolejową. [+]
[00:14:10] Wspomnienie odgłosu wydawanego przez podkute niemieckie buty. Załadowanie ludzi do wagonów towarowych, podróż do Niemiec. W Głogowie pozwolono wysiąść z wagonów – bark jedzenia i picia, kąpiel i kwarantanna. Boh. cierpiała z powodu zapalenia korzonków. Wychodząc z domu matka zabrała jej szkolne świadectwo i zdjęcia. Matka pracowała przed wojną w fabryce zbrojeniowej, więc zgłosiła się do pracy w fabryce – warunki bytowe robotników przymusowych. Boh. pracowała przy montowaniu zapalników do bomb – zatrucie chemikaliami. Podczas żniw zabierano robotników do prac polowych – bicie. [+]
[00:24:38] Boh. była z ojcem, który kupił dwa rogaliki i chciał je podać do getta – zwłoki na ulicach, dzieci umierające z głodu. Wyrzuty sumienia z powodu zjedzenia rogalików. Pomoc Żydom podczas okupacji – starsze rodzeństwo nosiło kanałami żywność do getta. [+]
[00:28:10] Podczas okupacji rodzina mieszkała na ul. Ogrodowej, niedaleko Sądów – odgłosy egzekucji, powody śmierci ojca. Częste rewizje w budynku. W 1939 r. spłonął dom przy ul. Powązkowskiej – podczas pożaru ojciec uratował szmacianą lalkę boh. [+]
[00:32:32] Wspomnienie huku miotaczy ognia. Głód w mieście – matka pojechała na Białostocczyznę po żywność, pociąg został zatrzymany i jedzenie odbierano.
[00:35:10] Rodzeństwo (Halina i Kazimierz) nosiło kanałami jedzenie do getta. Traktowanie Żydów przez Niemców. Organizacja pomocy Żydom.
[00:38:30] Ojciec przyprowadził do domu młodą Żydówkę, która ukrywała się przez kilka miesięcy za piecem. Podczas bombardowań w 1939 r. ukrywano się w piwnicy, gdzie boh. siedziała na worku orzechów. Zniszczenie piwnicy przez niewypał pocisku.
[00:41:58] Ojciec wieczorami wychodził z ukrywaną Żydówką, ale było to niebezpieczne. Znajomość z mieszkającą niżej żydowską rodziną. Represje po zabiciu Niemca – egzekucje. Ojciec działał w konspiracji i brał udział w ratowaniu Żydów, których wywożono z Warszawy. Los ukrywanej Żydówki.
[00:48:12] Ojciec dał koledze kilka ziemniaków – reakcja dziecka.
[00:49:30] Boh. przebywała razem z matką na robotach w Rothenburg an der Oder, obecnym Czerwieńsku koło Zielonej Góry. Zamężna siostra mieszkała na Pradze i nie została wywieziona. Miejscowość została wyzwolona przez Armię Czerwoną. Droga wozem do centralnej Polski – przeprawa promem przez Odrę.
[00:52:40] Siostra matki mieszkała w Łodzi i u niej się zatrzymano – wyjazd do Góry Śląskiej, gdzie boh. chodziła do gimnazjum. Po ukończeniu liceum pedagogicznego w Brzegu dostała nakaz pracy w Niwkach Kraszowskich. Po dwóch latach wróciła do Brzegu. Siostra dostała pracę w Cieplicach i ściągnęła tam matkę oraz boh. – praca w Podgórzynie i Cieplicach jako kierowniczka szkoły.
[01:00:00] Zakupy w żydowskim sklepie w 1939 r. Gdy wybuchło powstanie boh. była sama w domu – oczekiwanie na matkę. W mieszkaniu znalazła się z żywność z pobliskiego ośrodka dla dzieci, ale potem nie można było z niej skorzystać.
[01:04:15] Przedstawienie rodziców: Marii i Piotra. Brat przeżył wojnę, ale przez wiele lat ukrywał się. Boh. została kierowniczką szkoły, ale nie należała do partii – wezwanie do Rady Miejskiej. Uprzywilejowanie osób należących do partii.
[01:08:55] Ojciec przed wojną prowadził sklep obuwniczy „Bata”, matka pracowała w fabryce broni jako kontrolerka – wynoszenie amunicji podczas okupacji. Przeprowadzka na Ogrodową po spaleniu mieszkania przy ul. Powązkowskiej – ojciec nie chciał wprowadzić się do mieszkania po Żydach. Sympatie polityczne ojca.
[01:14:18] Refleksje na temat ciężaru przeszłości.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.