Henryk Mitraszewski (ur. 1940, Lwów) pierwsze lata życia spędził we Lwowie, gdzie jego ojciec był fotografem ulicznym, wykonującym fotografie „a‘la minute”, matka zaś pracowała jako gosposia w domu rodziny Baczewskich. Jesienią 1945 rodzina przyjechała transportem repatriacyjnym do Krakowa, skąd wiosną 1946 roku przeniosła się do Jeleniej Góry, by wkrótce ostatecznie osiąść w pobliskiej wiosce Zachełmie. Henryk Mitraszewski ukończył liceum pedagogiczne w Jeleniej Górze, pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej nr 7. W 1965 roku wstąpił do Milicji Obywatelskiej, gdzie pracował m.in. w milicyjnej Izbie Dziecka. Ukończył szkołę podoficerską w Pile, zaocznie pedagogikę z resocjalizacją na Uniwersytecie Wrocławskim, a potem Wyższą Szkołę Oficerską w Szczytnie. Pracował w wydziale kryminalnym, a następnie w wydziale do walki z przestępczością gospodarczą. W 1991 roku przeszedł na emeryturę. Maluje, uprawia turystykę górską, działa w Towarzystwie Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Mieszka w Jeleniej Górze.
mehr...
weniger
[00:00:10] Boh. pracował przez cztery lata w wydziale do walki z przestępczością gospodarczą. Sposoby kradzieży z zakładów mięsnych – podczas śledztwa zatrzymano 24 osoby. Dochodzenia w sprawach niegospodarności w rolnictwie. Po reformie administracyjnej i zlikwidowaniu województwa w Jeleniej Górze zlikwidowano również wojewódzkie wydziały przestępczości gospodarczej – dalsze stanowiska w milicji.
[00:04:28] W 1988 r. we Wrocławiu powstało Towarzystwo Miłośników Lwowa i boh. zapisał się – działalność społeczna. Współpraca z podobnymi organizacjami w Jabloncu i Budziszynie, imprezy cykliczne. Wyjazdy na dawne Kresy. W 1991 r. boh. odszedł na emeryturę.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:08:22] Ojciec służył w 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich, potem zamieszkał we Lwowie i poznał matkę pracującą u rodziny Baczewskich. Ojciec nie miał zakładu fotograficznego, tylko robił zdjęcia na ulicy. Sprzęt fotograficzny zabrano do Jeleniej Góry i tu także ojciec fotografował – podróże tramwajem „do Lwowa”. Atmosfera wśród lwowiaków w Jeleniej Górze – nadzieje na powrót do rodzinnego miasta. [+]
[00:13:42] Ojciec odniósł kontuzję podczas forsowania Nysy Łużyckiej, po wyjściu ze szpitala przyjechał do Jeleniej Góry, gdzie u kolegi ze Lwowa, Małaszczaka, zamieszkała matka i boh. Ojciec wspominał wejście sowietów do Lwowa w 1939 r. – reakcja prostych żołnierzy po zajęciu miasta, sprowadzenie rodzin przez oficerów. W zakładach Baczewskiego kilku czerwonoarmistów utopiło się w kadziach z alkoholem.
[00:20:00] Okoliczności wcielenia ojca do wojska. Matka i boh. wyjechali ze Lwowa jesienią 1945 r., zabrali ze sobą dokumenty, ubrania, pościel, sprzęt fotograficzny ojca. Boh. zabrał pluszowego misia. Chodziły słuchy o napadach rabunkowych na transporty przesiedleńców. Droga do Krakowa.
[00:24:40] Wyjazd z Krakowa do Jeleniej Góry – pierwsze wrażenia, położenie domu, stopniowe poznawanie okolicy. Wspomnienie wyrobów z pobliskiej wytwórni oranżady. Matka nawiązała kontakt z rodziną Fedyczków ze Lwowa – wzajemne odwiedziny. Przeprowadzka do Zachełmia. Rodzice tęsknili za Lwowem – obawy przed wyrzuceniem z Jeleniej Góry przez Niemców. W mieście do lat 60. była niemiecka szkoła, w której uczyły się dzieci autochtonów. W Zachełmiu mieszkało dwóch autochtonów, którzy nie chcieli wyjeżdżać do Niemiec. Jeden jakiś czas po wojnie uciekł z Polski przez zieloną granicę.
[00:34:15] Ojciec miał pozwolenie na robienie zdjęć w powiecie jeleniogórskim i nie chciał prowadzić stacjonarnego zakładu fotograficznego. Matka sprzątała w szkole, potem pracowała w sklepie.
[00:36:47] W Zachełmiu były domy wczasowe, po zakończeniu wojny odpoczywali w nich byli więźniowie obozów koncentracyjnych. W Krakowie rodzina mieszkała kilka miesięcy, wiosną 1946 r. przeprowadzono się do Jeleniej Góry.
[00:40:02] Rodzina dostała pozwolenie na zamieszkanie w Zachełmiu leżącym w strefie przygranicznej. W sąsiedniej Przesiece była strażnica WOP, pogranicznicy prowadzili konne patrole. Mrowiec miał knajpę w Zachełmiu i przemycał towary z Czech, ale został złapany. Boh. był na szkolnej wycieczce w strażnicy. Pracownicy leśni, często Niemcy, musieli mieć pozwolenia na przebywanie w strefie nadgranicznej. Wodę na Śnieżkę pompowano z czeskiej strony, obsługą pompy zajmował się Niemiec, po jego wyjeździe nikt nie potrafił jej uruchomić. [+]
[00:46:02] Mówiono o grupach Werwolfu. Szkolny kolega Henryk Piecuch, później pułkownik WOP i dziennikarz, pisał na ten temat.
[00:47:26] W wielu pustych domach w Zachełmiu były meble, pościel zostawione przez wyjeżdżających właścicieli. Pewnego dnia do wsi przyjechała ciężarówka i dwaj urzędnicy Powiatowego Urzędu Likwidacyjnego wchodzili do domów i przydzielali sprzęty domowe, a nadmiarową resztę zabierali. Przejeżdżali też szabrownicy, którzy wywozili meble do centralnej Polski. [+]
[00:50:22] W piechowickich zakładach „Karelma” stacjonowali Rosjanie, byli też w grupach poszukiwaczy uranu. Rosjanie wywieźli słupy trakcji kolejowej z Jeleniej Góry do Szklarskiej Poręby – kradzieże i wywożenie do ZSRR maszyn z zakładów pracy. Pozostałości kopalń uranu w okolicy Jeleniej Góry. Boh. z kolegami szukali skarbów w wyrobiskach oraz koło zamku Chojnik. Podczas grzybobrania w Górach Kaczawskich boh. widział ślady pozostawione przez poszukiwaczy z Niemiec.
[00:57:28] W 1950 r. boh. dostał aparat fotograficzny, w szkole średniej doskonalił warsztat na kółku fotograficznym – ciemnia w domu. Fotograficzne i filmowe pasje.
[01:01:30] W 1968 r., gdy polskie wojska jechały do Czech, czołgi uszkodziły kilka domów w Sobieszowie. W Jakuszycach czescy pogranicznicy nie chcieli otworzyć szlabanów. Spotkanie Havla z Wałęsą w schronisku „Odrodzenie”. Brak wyszkolenia obstawy Wałęsy i Havla – boh. pożyczył z GOPR linę, by zabezpieczyć teren lądowania helikoptera.
[01:06:35] Boh. jako nauczyciel dostał odroczenie z wojska, potem wstąpił do milicji i ukończył dwie szkoły milicyjne.
[01:07:18] Pierwsze Boże Narodzenie w Jeleniej Górze – wycięcie choinki rosnącej nad Bobrem, świąteczne potrawy. Wspomnienie świąt u wuja w Narolu – boh. spuścił psa uwiązanego na łańcuchu. Opis wnętrza chaty i świątecznych obyczajów. Przed Wielkanocą zbierano na wóz kosze ze święconką, które wieziono do kościoła. [+]
[01:15:05] Zajęcia boh. podczas pobytów w Narolu. W wakacje boh. nie wyjeżdżał z Zachełmia – sposoby zarobkowania. We wsi był poniemiecki basen, w którym pływała kłoda drewna, na której czasem wspierali się pływacy. Boh. nie umiał pływać, ale podpuszczony przez kolegę wskoczył do basenu, ale nie mógł uchwycić śliskiej kłody. Początkowo gospodarze dbali o basen, na zimę spuszczano wodę i obiekt czyszczono, teraz nie ma po nim śladu.
[01:20:12] W 1965 r. boh. wstąpił do milicji, gdzie pracował w wydziale kryminalnym – zadania kryminalnych i dochodzeniówki. Boh. miał w początkach kariery do czynienia z przestępcami ze Lwowa – dawny złodziej Tadeusz Przetak był właścicielem baru „Pod batem”. Przestępcza działalność dziewcząt z rodziny Gołębiowskich – zaradność Marioli, pięcioletni Henio brał udział w kradzieży ze sklepu. Dzieci przyłapane na przestępczym procederze trafiały do Izby Dziecka, potem do zakładów wychowawczych. [+]
[01:28:10] Podczas włamania do magazynu huty „Julia” skradziono dużo kryształów, boh. ustalił, że jednym ze sprawców był chłopak z poprawczaka w Iławie, który wydał wspólnika – spotkanie w więzieniu z lwowiakiem. Odnalezienie złodziejskiego łupu. Przezwiska milicjantów.
[01:32:44] Boh. pojechał do Sosnówki, gdzie znaleziono zwłoki mężczyzny – szybka akcja milicji i zatrzymanie sprawcy.
[01:35:15] Interwencje po zgłoszeniu przemocy domowej. W cieplickim szpitalu leżała kobieta z ranami kłutymi, która oskarżyła konkubenta o napaść i zmarła. W domu w Płoszczynie znaleziono ślady usuwania krwi i nóż. Zatrzymany mężczyzna nie wiedział, że partnerka nie żyje – jego opowieść o przebiegu zajścia. Przypadki gwałtów i prostytucji.
[01:42:05] W okolicy okradano kościoły, podejrzewano o to dwóch braci ze Szklarskiej Poręby, ale milicja nie znalazła dowodów. Po jakimś czasie braci zastrzelono po dokonanym napadzie. Używanie broni podczas służby w milicji. Podczas poszukiwania Wampira z Zagłębia boh. zszedł z dzielnicowym do schronu – boh. kopnął puszkę, a kolega go ostrzelał.
[01:46:42] W budynku Komendy Wojewódzkiej miała też siedzibę Służba Bezpieczeństwa. Boh. miał nagrania lwowskich piosenek, m.in. z radia Wolna Europa, czasem słuchał ich w pracy razem z kolegami, także tymi z SB. Boh. był namawiany na przejście do SB.
[01:51:20] Boh. pracując w szkole postawił na półrocze dużo dwój z matematyki. Od wizytatora dowiedział się, że od wystawianych ocen zależy przyznanie szkole pomocy naukowych. Istota milicyjnych statystyk.
[01:54:40] Badanie środowisk narkomanów. Przypadki samobójstw. Złodziejski slang i tatuaże oraz złodziejski honor, środowisko gitowców.
[01:58:44] Milicjanci jeździli na wczasy do ośrodków MSW – interpretacja przepisów dotyczących zwrotu kosztów podróży. Wyjazdy rodzinne nad morze.
[02:04:32] Na komendzie ogłoszono wprowadzenie stanu wojennego. Każdy milicjant został przydzielony do esbeka, który dokonywał zatrzymania któregoś z działaczy Solidarności – wyjazd do Barcinka. Po aresztowaniach milicjanci wrócili do domów. Funkcjonariusze SB dokonywali zatrzymań po cywilnemu, milicjanci byli w mundurach.
[02:10:35] Pierwsze dni stanu wojennego – nakaz przyjścia do pracy w mundurach. Milicjanci zostali zmobilizowani i przewiezieni razem z grupami cywili do pustych ośrodków wczasowych w okolicy. Boh. trafił do Karpacza i był dowódcą kompanii wartowniczej, która zajmowała się pilnowaniem obiektów i służbą patrolową. Podczas spotkania zapoznawczego dowiedział się, że większość jego podkomendnych należała do Solidarności – służba z bronią bez amunicji. [+]
[02:19:45] Mężczyźni, którzy chcieli porwać samolot w Katowicach ukrywali się koło Jeleniej Góry – udział w obławie.
[02:21:46] Boh. z ramienia Klubu Wysokogórskiego brał udział w kręceniu filmu „Skąpani w ogniu” ze Stanisławem Mikulskim w roli głównej – sceny na zaporze w Pilchowicach. Pająki w tunelu pod zaporą, przerwy z powodu zachmurzenia. Boh. miał wejść na skały i odegrać zastrzelonego niemieckiego wartownika oraz asekurować zjazdy z zapory. Wieczory w hotelu. Marian Łącz miał motocykl z koszem i jeździł nim po zakupy do sklepu. Wypadek oświetleniowca. [+]
[02:28:22] Lawina w Białym Jarze porwała grupę nauczycieli ze Związku Radzieckiego. Akcją ratunkową kierował Stanisław Bialikiewicz, kilka osób uratowano, większość turystów zginęła.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..