Warchoł Edward cz. 1

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1504

21 października 2021, Sanok

2:13

Edward Warchoł (ur. 1933, Sanok) – inżynier, energetyk, syn przedwojennego policjanta. W 1951 roku rozpoczął studia na wydziale elektrycznym Politechniki Poznańskiej. W 1955 roku został zatrudniony w elektrowni węglowej w Węglińcu, gdzie pełnił kolejno funkcje inspektora nadzoru, inżyniera BHP oraz dyżurnego ruchu. W 1960 roku przeniósł się do elektrowni wodnej w Myczkowcach, by po niespełna roku zostać jej kierownikiem. Po wybudowaniu zapory i elektrowni wodnej w Solinie pracował tam jako inspektor nadzoru, inżynier ruchu, a przez ostatnie 15 lat jako dyrektor ds. technicznych. W 1998 roku odszedł na emeryturę. Mieszka w Sanoku.

[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1933 r. w Sanoku.
[00:00:50] Ojciec był przed wojną policjantem, matka zajmowała się domem. Ojca przeniesiono do Turki nad Stryjem i tam rodzinę zastała wojna. Przez Turkę biegł szlak na Zaleszczyki – uchodźcy we wrześniu 1939 r. Ojciec poszedł z uciekinierami, ale wrócił do domu i ukrywał się. Do miasta weszli Niemcy, którzy się wycofali – wkroczenie Armii Czerwonej. Niemców witali Ukraińcy, a Rosjan Żydzi. Po utworzeniu żydowskiej milicji jeden z funkcjonariuszy przyszedł do matki i pytał o ojca deklarując, że może wrócić do domu. Zatrzymanie ojca przez NKWD – metody śledcze. Rodzina ostrzeżona przez żydowskiego milicjanta wyjechała do Przemyśla, gdzie był punkt repatriacyjny – sytuacja w mieście. U znajomych w Załużu rodzina przebywała do 10 lutego 1940 r. [+]
[00:10:05] Nocą 10 lutego do domu przyszli żołnierze, którzy legitymowali ludzi – mieszkańców przysiółka deportowano, a rodzinę zostawiono, by się zajmowała pozostawionymi w kilku gospodarstwach zwierzętami. W maju [1940] ojciec został rozpoznany jako policjant z Sanoka – ucieczka do Przemyśla. Rodzice podejmowali próby zapisania się na wyjazd w biurze repatriacyjnym. Matka, urodzona w USA, mająca amerykańskie obywatelstwo i znająca angielski, dostała się do ogrodu koło budynku niemieckiego przedstawicielstwa, dzięki niej rodzina przeszła na stronę niemiecką i zamieszkała w Sanoku. [+]
[00:18:50] Edukacja boh. podczas okupacji – chodzenie boso do szkoły. Traktowanie Ukraińców przez Niemców. Sytuacja w Bieszczadach po wyzwoleniu. Reorganizacja szkolnictwa po wojnie. Boh. należał do ZMP, zdobył uprawnienia międzynarodowego sędziego lekkoatletycznego – sędziowanie na mistrzostwach Polski. Boh. wraz z całą klasą zgłosił się do Służby Polsce – prace w Starczynowie koło Olkusza.
[00:27:50] Boh. złożył dokumenty na Wydział Leśny w Krakowie – przeniesienie wydziału do Poznania. Boh. zdał egzamin, ale nie został przyjęty – wybór Wydziału Elektrycznego w Szkole Inżynierskiej. Wyjazd na studia – zamieszkanie na strychu budynku uczelni. W drewnianym domu w Sanoku nie było elektryczności – nauka przy lampie naftowej. Boh. dostał stypendium i miejsce w akademiku męskim przy ul. Stalingradzkiej – pokój za ćwiartkę spirytusu. [+]
[00:38:58] Początek studiów, wrażenia z dużego miasta. Boh. miał lektorat z rosyjskiego, którego się wcześniej nie uczył – trudności z przedmiotami ścisłymi, poprawka z matematyki i fizyki. Studium wojskowe – miesiąc wakacji spędzano na poligonie w Biedrusku, prowadzenie czołgu.
[00:46:42] Specjalizacja na studiach – nakaz pracy do elektrowni cieplnej w Węglińcu. Zakład był poniemiecki, obok była kopalnia i brykietownia. Ścieżka zawodowa – awanse do stanowiska dyżurnego ruchu. Moc elektrowni. Boh., który chciał być bliżej rodziny, dowiedział się o budowie elektrowni w Myczkowcach – trudności ze zwolnieniem się z Węglińca.
[00:55:00] Boh. został kierownikiem w elektrowni w Myczkowcach – trudności z napełnieniem zbiornika podczas suszy. Usterki stwierdzone przez komisję odbierającą budowę – odbiór elektrowni w maju 1961 r. Zespół pracowników. Inicjatorem budowania zapór wodnych był Karol Pomianowski, przed wojną profesor Politechniki we Lwowie. Charakterystyka Sanu – rzeka podczas powodzi. Rezygnacja z budowy zapór po uruchomieniu elektrowni w Solinie.
[01:04:35] Geologia Sanu – poszerzanie zapory w Myczkowcach – początek budowy w 1921 r. Sentyment boh. do Sanoka – porównanie do rozwijającego się Krosna.
[01:07:40] Pionierskie prace w Myczkowcach. Moc elektrowni w Solinie. Boh. odwiedził niemal wszystkie elektrownie wodne w kraju. Parametry techniczne elektrowni w Solinie.
[01:12:00] Po wybudowaniu elektrowni w Solinie boh. został tam przeniesiony i pracował jako dyrektor ds. technicznych. Polska była w tym czasie podzielona na 6 okręgów energetycznych – rola Ministerstwa Energetyki. Dyrektorem budowy elektrowni był Michał Chwiej. Budowy odbywały się polskimi siłami, choć sprawy dotyczące betonu konsultował inżynier radziecki. Obok elektrowni w Żarnowcu przygotowywano się do budowy elektrowni atomowej – stan obecny.
[01:18:50] Elektrownię w Solinie budowano osiem lat. Energetyka w południowo-wschodniej części kraju. W okresie międzywojennym największa elektrownia wodna była w Rożnowie, budowali ją Francuzi, dokończyli Niemcy podczas okupacji. Założenia zysków elektrowni w Solinie. Regulacja Sanu zapobiegła powodziom, zalety zbiornika solińskiego dla turystyki.
[01:23:08] Boh. studiując w Poznaniu był pytany przez kolegów o sytuację w Bieszczadach – wyludnienie po napadach i przesiedleniach. Wspomnienie pracującej w Solinie Ewy Beynar, córki Pawła Jasienicy, i Kazimierza Orłosia. Niektórzy z pracowników ukrywali się przed władzą ludową. Początki turystyki w Bieszczadach – pole namiotowe w Solinie.
[01:27:10] Usterki stwierdzone podczas odbioru elektrowni w Solinie. Urządzenia pochodziły z Czechosłowacji – praca dźwigu linowego. Boh. przez długi czas nie miał zastępcy, ponieważ ludzie nie chcieli pracować w Solinie, która była obiektem zamkniętym, strzeżonym przez uzbrojonych strażników. Zakaz fotografowania zapory i elektrowni.
[01:30:50] Odznaczenia, z którymi boh. odszedł na emeryturę. Budowa domu w Sanoku w czasach, gdy obowiązywały przydziały materiałów budowlanych. Boh. poznał przyszłą żonę, nauczycielkę szkoły w Myczkowcach. Życie rodzinne.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[01:33:20] Przygotowania do budowy zapory w Solinie – rozpoznanie terenu przez geologów, prace geodetów pod kierunkiem Jana Gałęzy. Podczas budowy zapory boh. należał do komisji odbiorczych poszczególnych etapów – struktura zapory, charakterystyka budowania z betonu.
[01:38:38] Po zakończeniu budowy w Myczkowcach robotników skierowano do Soliny – przedsiębiorstwa zajmujące się infrastrukturą. Wspomnienie kolegi, geologa.
[01:40:22] Specyfika budowy w korycie rzeki – zalanie robót przez wiosenną powódź. Powódź latem 1980 r. – po długotrwałych opadach zsuwały się zbocza gór wraz z drzewami. Brak łączności telefonicznej, obserwatorzy nie mogli dotrzeć na punkty pomiarowe – sytuacja na zaporze. Polecenie wicewojewody Michno, rozmowa z ministrem energetyki. Dyrektor Zakładu Energetycznego Rzeszów, Szczepaniec, jechał do Soliny, ale drogę w Myczkowcach zalał wezbrany potok Olszanka. Działania na zaporze podczas sytuacji kryzysowej – przylot śmigłowcem sekretarza partii z Krosna. Po powodzi boh. przyjechał do Sanoka, gdzie woda zerwała drewniany most. [+]
[01:56:05] Pomiary dokonywane na zaporze trafiały do Instytutu Budownictwa Wodnego Politechniki Gdańskiej – orzeczenia o stateczności obiektu. Obawy o wytrzymałość zapory w Myczkowcach – postawa pracownika Józefa Jagodzińskiego. Zagrożenia dla Sanoka. Segmentowa konstrukcja solińskiej zapory. Analiza sytuacji po powodzi.
[02:03:36] Boh. zatrudnił w Myczkowcach elektryka, który uruchamiał jeden z turbozespołów i doprowadził do spalenia generatora – interwencja strażaków, śledztwo prowadzone przez milicję.
[02:08:23] Elektrownia w Solinie miała stałego opiekuna ze strony SB. Wiele lat później boh. zobaczył jego zdjęcie na wystawie. Pozycja Ryszarda Mielniczka, komendanta straży przemysłowej, którego słuchali milicjanci. Boh. zdarzyło się przekroczyć prędkość – propozycje mandatu – interwencja komendanta straży.
więcej...
mniej

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film