Zdzisław Maciejewski (ur. 1949, Płąchawy) – jego ojciec, Eustachy Maciejewski, służył w 1939 roku w Korpusie Ochrony Pogranicza i dostał się do sowieckiej niewoli. Przebywał w obozie w Starobielsku, z którego został zwolniony. Podczas okupacji należał do samoobrony w rodzinnej Panasówce. Wiosną 1944 r., po przejściu frontu, został wcielony do 1 Armii Wojska Polskiego, z którą przeszedł szlak bojowy przez Wał Pomorski, Kołobrzeg nad Łabę. Po wojnie zdezerterował z jednostki w Krakowie i brał udział w walkach z komunistami. Po ujawnieniu się i amnestii osiedlił się w Płąchawach, gdzie w 1948 roku został aresztowany po prowokacji UB. W 1949 roku zwolniono go z więzienia w Szczecinie, w tym czasie urodził się jego syn. Zdzisław Maciejewski ukończył Technikum Samochodowe w Toruniu. Zasadniczą służbę wojskową odbył w Wojskach Obrony Przeciwlotniczej w Kartuzach. Po ślubie pracował jako kierownik filii Spółdzielni Transportu Wiejskiego. Po przeprowadzce na Dolny Śląsk mieszkał w Piławie Górnej i Dzierżoniowie, potem w Pieszycach. Zdzisław Maciejewski jest pasjonatem historii, sekretarzem pieszyckiego koła Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych oraz autorem takich książek jak: „Wspomnienia zesłańca”, „Pieszyccy kombatanci”, „Z Sybiru do Pieszyc”, „ Z Kresów do Pieszyc”. Jest laureatem wielu konkursów literackich i poetyckich, a także Nagrody Honorowej IPN „Świadek Historii”. Opiekuje się Pieszycką Izbą Pamięci Narodowej. Z jego inicjatywy zbudowany został pomnik poświęcony patronowi izby Kazimierzowi Piwowarczykowi oraz tablica upamiętniająca żołnierzy z lat 1918 – 1920.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1949 r. w Płąchawach.
[00:00:22] Ojciec służył w 1 Armii Wojska Polskiego – powojenne losy, powody wyjazdu na Pomorze.
[00:02:06] Rodzice pochodzili z Panasówki na Podolu. Ojciec pochodził ze zubożałej szlachty – służba wojskowa stryja Mikołaja. Powody przerwania przez ojca nauki w siódmej klasie szkoły w Kołodziejówce. Rodzinie pomagała siostra Katarzyna, która wyemigrowała do Francji – za przesyłane przez nią pieniądze babcia kupowała ziemię. Ojciec pracował jako listonosz.
[00:05:13] Po wybuchu wojny ojciec służył w Korpusie Ochrony Pogranicza – wkroczenie Armii Czerwonej. Dowódca ojca uzgodnił warunki kapitulacji, ale część żołnierzy podjęła walkę z sowietami. Okoliczności ocalenia życia przez ojca, który trafił do niewoli. Polskich żołnierzy trzymano przez trzy dni w stodole bez jedzenia i picia, potem spędzono ich na teren dworskiego parku – zabijanie jeńców, którzy byli zbyt osłabieni, by iść. Ojcu pomógł Ukrainiec, sąsiad z Panasówki – ucieczka ojca z kolumny więźniów, okoliczności zdobycia pożywienia. Ucieczki żołnierzy z miejsca koncentracji jeńców. [+]
[00:14:21] Ojca wywieziono do obozu w Starobielsku, który mieścił się na terenie opuszczonego klasztoru. Oficerowie przebywali w oddzielnej strefie i mieszkali w namiotach. W obozie przebywały kobiety, żony oficerów – korzystanie ze wspólnej latryny. Wyżywienie w obozie. Ojciec pracował przy rozładunku drewna z wagonów – do jeńców podszedł starszy mężczyzna, który przyniósł ojcu chleb. W cerkwi był magazyn pszenicy – kradzieże zboża. Po kilku tygodniach zaczęto zwalniać szeregowców i podoficerów – przesłuchania jeńców, oglądanie ich dłoni. Ojciec został zwolniony z obozu. [+]
[00:23:45] Ojciec i jego dwaj zwolnieni koledzy (Ukrainiec i Żyd) pochodzili z tarnopolskiego – wspólna droga do domu. Spotkanie z kobietą, która ciągnęła wózek z ziemniakami, które były zapłatą za jej pracę w kołchozie. [+]
[00:26:35] Po powrocie do Panasówki ojciec musiał powiedzieć na zebraniu, gdzie był – reakcja enkawudzisty. Ojciec pracował w gorzelni jako palacz – głód. Po zbiorach w 1940 r. chowano ziarno przed sowietami – schowek w dobudowanym kominie. Sposoby kradzieży spirytusu – skutki picia na pusty żołądek, lekarstwo od żydowskiego lekarza ze Skałatu. [+]
[00:33:20] Student Tarczewski zorganizował polską partyzantkę w Panasówce i Skałacie. Na skutek donosu został aresztowany, ale zalążek konspiracji pomógł w późniejszej organizacji samoobrony. Rosjanie po wejściu na Kresy zamienili polskich sołtysów na Ukraińców, w Panasówce został nim Poleszczuk, który bronił Polaków przed Ukraińcami. Napad na jednego z gospodarzy – zachowanie ojca, którego zatrzymał sąsiad Władysław Bigus. W latach 70. boh. spotkał się z Bigusem, który repatriował się do Polski. Drugi napad na Panasówkę, w której działała polska samoobrona – ucieczka Ukraińców. Odparcie zimowego ataku – podstęp godny pana Zagłoby. [+]
[00:40:00] Ojciec, Eustachy Maciejewski, urodził się w 1913 r. Franek z Panasówki trafił do Baudienstu, ale uciekł z obozu. Niemcy znaleźli go w domu i powiesili na rynku w Skałacie – obwinianie sołtysa Poleszuka, którego Polacy chcieli zabić – interwencja ojca.
[00:45:18] Przejście frontu wiosną 1944 r. – przymusowe wcielanie do wojska – wyjazd do obozu w Sielcach nad Oką. Podczas okupacji ojciec działał w samoobronie, w okolicy były oddziały partyzanckie, które występowały przeciwko Niemcom i Ukraińcom. Pewnego dnia do wsi przyjechali partyzanci, którzy przenocowali i pojechali w stronę Kołodziejówki i Nowosiółek – potyczka z Niemcami.
[00:51:06] Ojciec został wcielony w szeregi 1 Armii Wojska Polskiego – powitanie w Lublinie. Sytuacja na przedpolach Warszawy – obrona kobiet przed gwałtami ze strony czerwonoarmistów. Walki na Wale Pomorskim, incydent koło Złotowa. Duże straty podczas walk o stację kolejową w Kołobrzegu. Ojciec wyniósł spod ostrzału rannego dowódcę kompanii – spotkanie z Aleksandrem Zawadzkim. Okoliczności śmierci ppor. Emilii Gierczak. [+]
[00:58:36] Podczas ataku w kierunku morza do ojca, plutonowego, podczołgał się szeregowiec. Z niemieckich pozycji wyszedł młody chłopak i szedł w kierunku Polaków, towarzysz ojca zastrzelił go – odpowiedź Niemców. Stan psychiczny ojca, który idąc na wojnę dostał od matki różaniec. Rola różańca w życiu ojca, jego śmierć. [+]
[01:04:30] Ojciec doszedł nad Łabę – zwalczanie niemieckich maruderów. Walki na Wale Pomorskim i na terenie Niemiec.
[01:08:00] Incydent z granatem w czasach powojennych – reakcja ojca.
[01:09:18] Ojciec zakończył wojnę nad Łabą, po drugiej stronie rzeki byli Amerykanie. Powrót do Krakowa – część żołnierzy uciekła w góry i walczyła z komuną, ale partyzanci grabili też miejscową ludność. Opinia na temat „Ognia”. Po ujawnieniu się dezerterzy, w tym ojciec, musieli wrócić do jednostki – przesłuchania. Ojciec ukrywał się u brata w Gęsińcu. Po repatriacji żony i matki z Panasówki osiedlił się w Płąchawach, gdzie pracował na roli. Prowokacja UB – aresztowanie i pobyt w więzieniu w Szczecinie. Ojca wypuszczono w 1949 r., w tym czasie w Płąchawach urodził się boh.
[01:18:30] Trauma po pobycie w więzieniu – znęcanie się nad osadzonymi, tortury. Jedna z funkcjonariuszek więziennych miała wąskie usta – zależność między wielkością ust a charakterem. Ojciec nie komentował spraw politycznych i tego, że boh. wstąpił do PZPR. Życie ojca po wojnie, śmierć matki w 1961 r. – wyrzucenie z gospodarstwa przez szwagra, którego ojciec przygarnął. Boh. ukończył studia prawnicze, był dyrektorem zakładu oraz radcą prawnym
[01:24:05] Rodzice pobrali się w 1941 r. – obrączki ze srebrnych rubli. Po wkroczeniu sowietów w 1939 r. matka została aresztowana, ale po kilku dniach ją zwolniono.
[01:25:29] Warunki życia w Płąchawach, bieda lat powojennych. Boh. jako nastolatek lubił prace w polu – przygoda z osami, żniwa. Po śmierci matki siostra podjęła naukę w Liceum Pedagogicznym, a boh. poszedł do Technikum Samochodowego w Toruniu – cerowanie jedynego ubrania. W drugiej klasie boh. nie dostał stypendium i nie mógł opłacić internatu – interwencja w Miejskiej Radzie – zamieszkanie w domu dziecka. [+]
[01:32:35] Atmosfera w Płąchawach, ojciec był dezerterem i nie dostał ziemi po wojnie. Matka długo chorowała na raka – leczenie przez wojskowego lekarza z Torunia.
[01:35:18] Po ukończeniu szkoły boh. pracował w Państwowym Ośrodku Maszynowym jako weryfikator kombajnów zbożowych. Potem w Wojskach Obrony Przeciwlotniczej w Kartuzach był operatorem naprowadzania rakiet – pogotowie bojowe. Okoliczności poznania przyszłej żony – podczas urlopu z wojska boh. pojechał w mundurze na zabawę do Lisewa, incydent z żandarmerią wojskową. [+]
[01:38:00] Po ślubie boh. pracował jako kierownik filii Spółdzielni Transportu Wiejskiego – rozładowywanie wagonów. Powody wyjazdu na Śląsk – boh. mieszkał w Piławie Górnej, potem w Dzierżoniowie. Znajomy taksówkarz Jan Karoluk pokazał mu dom na sprzedaż w Pieszycach. Boh. kupił poniemiecki dom, zburzył go i przy pomocy synów zbudował nowy. Wspomnienie stryja Wasyla z Panasówki, „złotej rączki” – łowienie ryb.
[01:43:30] Nieprzyjemne odczucia w starym domu – okazało się, że była tam filia podobozu w Gross-Rosen, w domu mieszkali dozorcy, a w przylegających stajniach więźniowie, robotnicy z zakładów bawełnianych. Na podwórku były trzy duże latryny. Po zburzeniu starego domu została piwnica, do której nie chciał wchodzić pies. [+]
[01:46:50] Przeżycie podczas wakacji w Turcji, gdzie boh. znalazł ucho od amfory. Wspomnienie wakacji w Gruzji.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.