Kazimierz Ozga (ur. 1934, Karolówka) pochodzi z rodziny rolniczej. W 1943 roku jego rodzina schroniła się przez atakami Ukraińskiej Powstańczej Armii we wsi Łukowiec, a w 1945 osiedliła we wsi Grodzanów na Ziemiach Zachodnich. W 1949 roku Kazimierz Ozga przeprowadził się do Dzierżoniowa. Tu skończył technikum, a od 1952 roku do emerytury pracował w Dzierżoniowskich Zakładach Urządzeń Radiotechnicznych.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1934 r. w Karolówce, w woj. stanisławowskim.
[00:00:22] Rodzice mieli gospodarstwo rolne i przed wybuchem wojny wybudowali nowy dom. Przedstawienie rodziców: Stefanii i Wojciecha. Dziadek przyjechał na Kresy z rzeszowskiego.
[00:01:40] Boh. idąc do szkoły w Żurowie musiał przechodzić przez wsie ukraińskie – szykany ze strony Ukraińców, przezywanie i rzucanie kamieniami. W Karolówce mieszkali głównie Polacy, we wsi był kościół i cmentarz.
[00:05:38] Po wkroczeniu sowietów w 1939 r. władzę przejęli Ukraińcy. Wspomnienie żołnierzy Armii Czerwonej. Rodzice mieli znajomych Ukraińców – wspólne święta. Zmiana zachowania Ukraińców na początku lat 40. Spotkanie z niemieckim patrolem w drodze do szkoły. Okoliczności zastrzelenia sąsiada przez Niemca. W 1943 r. rodzina przeniosła się do większej wsi Łukowiec, w 1945 r. wyjechano do Polski.
[00:12:00] Nasilenie działalności UPA – śmierć wuja, podpalanie polskich domów. Po spaleniu sąsiedniej Ludwikówki część mieszkańców Karolówki, w tym rodzina boh., uciekła. Ich dom rozebrano. Po 70. latach boh. pojechał w rodzinne strony – spotkania z kuzynem, synem zamordowanej ciotki, który został na Ukrainie. Okoliczności śmierci ciotki i babci, Katarzyny Ostrowskiej – znalezienie ciał przez sąsiadkę. Ciotka była żoną Ukraińca – gdy przyszli banderowcy, jej męża i dziecka nie było w domu. Syn dowiedział się o śmierci matki po wojnie – prześladowania z powodu nie bycia Ukraińcem „czystej krwi”.
[00:20:00] Po wkroczeniu sowietów w 1944 r. część banderowców uciekła na zachód. Nazwisko ciotki jest na pomniku ku czci Ukraińców zabitych przez UPA.
[00:21:36] Ucieczka z Karolówki do Łukowca, gdzie mieszkało wielu uciekinierów. Rodzina została ostrzeżona przez znajomego Ukraińca, Antoniego Lynia, którego syn należał do bandy. Sytuacja przed ucieczką, nocowanie poza domem, kryjówka na strychu. W Łukowcu zatrzymano się u krewnych, we wsi mieszkało wielu Polaków, działała partyzantka oraz samoobrona. Zabicie przez banderowców kilku osób, które pojechały do spalonej Karolówki po rzeczy – boh. widział zwłoki pomordowanych. [+]
[00:30:45] Wiadomości o mordach na Wołyniu, łuny pożarów w okolicy. Uciekając boh. zabrał książkę, w Łukowcu kontynuował naukę. Okoliczności złapania stryjenki, Julii Ozgi, przez banderowców – darowanie życia przez sotnika. Boh. po latach rozmawiał z Ukraińcem, który ją odprowadził z lasu.
[00:38:30] W Żurowie mieszkała krewna matki, która wyszła za Ukraińca – okoliczności napadu, ucieczka do Łukowca i wyjazd do Polski. [+]
[00:41:08] Podczas wycieczki na Ukrainę boh. spotkał w Bukaczowcach pana Cupera, pracownika kolei, który był świadkiem odkopania studni w Żurowie, w której znaleziono ludzkie kości. Studnię ponownie zasypano.
[00:43:30] Życie podczas okupacji – namowy Rosjan, by wstępować do kołchozów, deportacje Polaków. Zabójstwo Polaków koło Łukowca zgłoszono Niemcom, którzy obawiali się wejść głębiej w las. Zbliżanie się frontu w 1944 r., walki w okolicach wsi. Mieszkańcy zbudowali kilka schronów, największy w skarpie nad rzeką.
[00:49:20] Komendant AK w Łukowcu trafił w ręce sowietów i został wywieziony na Syberię, po sześciu latach wrócił do Polski. Jego zastępcą był Król. Po przyjeździe na zachód ojciec spotkał Króla i pomagał mu ukrywać się.
[00:52:12] Przesiedlenie na Ziemie Zachodnie – wyjazd furmankami na stację kolejową w Chodorowie. Rodzina Ozgów jechała w wagonie z Ostrowskimi i Hawryszami. Przyjazd pociągów z Łemkami, którzy zajmowali domy opuszczone przez Polaków. Po dwóch tygodniach pociąg zajechał do Toszka – powody postoju. Zabawy dzieciaków pociskami. Na wschód jechały pociągi z maszynami fabrycznymi zrabowanymi na terenie Niemiec. Rowery, motocykle i maszyny do szycia na dworcu w Wołowie – rower bez opon. Boh. bawił się z braćmi Hermaszewskimi. Warunki mieszkaniowe w Wołowie. Ojciec znalazł dom w Grodzanowie. [+]
[01:00:52] Rodzina przyjechała na zachód jesienią 1945 r., skromy dobytek przesiedleńców – zamieszkanie razem z Niemcami, ich wysiedlenie. Kilka lat później Niemcy przyjechali w odwiedziny. Stan gospodarstwa – maszyny rolnicze zabrano do PGR-u.
[01:06:58] Boh. uczył się w Dzierżoniowie w technikum radiotechnicznym, potem pracował w Zakładach Radiowych „Diora” – awanse, charakter pracy. Transport w mieście w 1949 r. Żydzi w Dzierżoniowie. Upadek Zakładów „Diora” spowodowany eksportem.
[01:11:47] W Łukowcu gospodarz Aleksander Kozioł przechował Żydówkę, żonę aptekarza. Po wojnie wyjechał z nią na Ziemie Odzyskane. Do domu w Karolówce przyszedł Żyd i ojciec przez jakiś czas go ukrywał – kryjówka za piecem. Żyd musiał uciekać po tym, jak zobaczył go Ukrainiec.
[01:15:52] Boh. miał w Dzierżoniowie żydowskich kolegów. Szefem transportu w Diorze był Kanarek – odkrycie, że był analfabetą. Ucieczka Kanarka z Polski. W 1968 r. wielu dzierżoniowskich Żydów wyjechało, niektórzy wrócili z powrotem. Odbudowa synagogi w Dzierżoniowie.
[01:23:58] Kozioł osiedlił się na Pomorzu. Wiele osób z Łukowca osiedliło się na Ziemiach Odzyskanych, głównie na Dolnym Śląsku. Odtwarzaniem historii Łukowca zajmuje się Franciszek Burdzy, wydawca „Zeszytów Łukowieckich”, założyciel muzeum. Wyjazd do Łukowca i postawienie pomnika koło kościoła (zamienionego na cerkiew).
[01:30:55] Mieszkanka Łukowca, Gwoździńska, spotykała się z Niemcem – okoliczności zastrzelenia sąsiada. Reakcja mieszkańców wsi. Gwoździńscy wyjechali na Ziemie Odzyskane.
[01:34:05] Powojenna trauma, sny boh. Okoliczności śmierci sąsiada, przejście frontu. Strach przed Niemcami i Rosjanami – „aktualizowanie” podręczników szkolnych. Przyjazdy kozaków. Ciotka została wywieziona przez Niemców na roboty.
[01:39:37] Wujowie służyli w wojsku i po wojnie nie mogli wrócić do domu na Kresach. Jeden z nich odnalazł rodzinę po 10 latach i dopiero wtedy dowiedział się o zamordowaniu matki przez Ukraińców. Inny wuj po wojnie walczył w Bieszczadach z bandami – przesiedlenia Łemków.
[01:43:08] Boh. spotkał Mirosława Hermaszewskiego w Wołowie i w wojsku. Hermaszewski przyjeżdżał na święto Kresowian.
[01:45:10] Zachowanie pamięci o zdarzeniach na Kresach. Działalność organizacji i stowarzyszeń. Wydawane publikacje, wyjazdy na dawne Kresy, pomoc Polakom na Ukrainie.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..