Stanisława Filozof z d. Malec (ur. 1937, Pawłów) – jej rodzice zajmowali się rolnictwem, ojciec zmarł w 1939 roku tuż po wybuchu wojny. 1 kwietnia 1944 podczas napadu na wieś nacjonaliści ukraińscy zamordowali starszą siostrę pani Stanisławy, Zofię, oraz jej narzeczonego Franciszka Jarosławskiego. Pani Stanisława wraz z młodszą siostrą zostały uratowane przez sąsiada-Ukraińca. Po tej zbrodni rodzina uciekła z Pawłowa do Woli Roźwienickiej. W 1946 roku rodzina Malców wyjechała na Ziemie Odzyskane do wsi Opoczka. Pani Stanisława została nauczycielką i mieszka obecnie w Mościsku koło Dzierżoniowa.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1937 r. w Pawłowie w woj. tarnopolskim.
[00:00:27] Rodzice byli rolnikami, pochodzili z Pawłowa. Ojciec zmarł po wybuchu wojny i matka została z piątką dzieci – ucieczka przed banderowcami w 1944 r. Wspomnienia rodzinnej wsi.
[00:02:24] Przedstawienie rodziców: Marii i Stanisława. Boh. była najmłodszą z pięciu sióstr, Zofia zginęła podczas napadu banderowców. Po śmierci ojca matce pomagały w gospodarstwie starsze siostry – zbieranie runa leśnego.
[00:05:12] Okoliczności śmierci pierwszego męża matki – duże koszty leczenia. Ojciec był starszy od matki o 30 lat i miał dorosłe dzieci – relacje w rodzinie. Ojciec nie ukończył budowy nowego domu.
[00:11:05] Początek wojny – niemiecki samolot ostrzelał siostrę wyprowadzającą krowy na pastwisko.
[00:12:40] Wspomnienia z dzieciństwa, zabawy dzieciaków – karuzela na kieracie, okoliczności kopnięcia przez źrebaka. Zabawy na zalanej wodą łące. Stosunki polsko-ukraińskie, we wsi był kościół i cerkiew.
[00:17:52] Kazanie w cerkwi podburzające ludność ukraińską. 1 kwietnia 1944 banderowcy napadli na wieś – wcześniejsze informacje o mordach popełnianych na Polakach. 1 kwietnia zamordowano w Pawłowie 39 osób. Matki tego dnia nie było w domu, najstarszą siostrę Katarzynę Niemcy wywieźli na roboty. Siostra Zofia, urodzona w 1928 r., była krawcową, we Lwowie poznała Franciszka Jarosławskiego i przyjechała z nim do Pawłowa. Zabójstwo Franciszka Jarosławskiego i ciężkie zranienie ciężarnej Zofii Malec. Banderowcy chcieli zabić młodsze dzieci, ale interweniował sąsiad Ukrainiec. Siostry pobiegły do sąsiada Kutuna, który nie wypuścił ich z domu. Rankiem siostra Zofia już nie żyła, została dobita strzałem w głowę. [+]
[00:27:43] Po kilku dniach matka wróciła do domu ze Lwowa. Na stacji w Chołojowie spotkała znajomych i dowiedziała się, że jej dzieci nie żyją. W domu matka zobaczyła ciała córki i jej narzeczonego. Rodzina ukrywała się, spędzając noce w różnych miejscach. Po kilku tygodniach przyjechał znajomy, który zabrał rodzinę do Radziechowa – zostawienie dzieży z zaczynionym ciastem. Na drugi dzień matka przyjechała z żołnierzami po rzeczy, ale dom był okradziony. [+]
[00:34:47] Po kilku dniach w Radzichowie rodzina wyjechała do Lwowa – bombardowanie dworca kolejowego. Stan siostry Antoniny po nalocie – wyjazd lorami na zachód, dotarcie do Jarosławia. W Woli Roźwienickiej mieszkała rodzina matki – zamieszkanie w domu po Ukraińcach, którzy wyjechali na wschód. Rodzina mieszkała w Woli Roźwienickiej przed dwa lata, w 1946 r. przeniesiono się do Opoczki na Ziemiach Odzyskanych, gdzie zajęto gospodarstwo po Niemcach.
[00:38:24] Boh. ukończyła szkołę podstawową i Liceum Pedagogiczne w Świdnicy. Po skończeniu liceum podjęła pracę w szkole w Mościsku, pracując ukończyła studia.
[00:39:10] Najstarsza siostra wróciła z robót przymusowych w 1945 r., matka zostawiła ją z młodszymi dziećmi, a sama pojechała na Ziemie Odzyskane w poszukiwaniu domu – wyjazd po żniwach do Opoczka. Siostra pracowała u bauera, gospodyni źle traktowała robotników przymusowych, jej mąż starał się im pomagać. Po wkroczeniu Armii Czerwonej siostra z koleżanką, Francuzką, schowały się przed żołnierzami w stercie gnoju. W tym czasie zgwałcono gospodynię i jej córki. [+]
[00:43:43] 1 kwietnia 1944 r. banderowców do domu przyprowadził sąsiad Iwan Przystański. Po wkroczeniu oddziałów radzieckich członkowie rodziny Przystańskich zostali zabici przez czerwonoarmistów. Sąsiad Kutun, u którego boh. się schroniła, był Ukraińcem.
[00:47:35] Siostra matki wyszła za Ukraińca i mieszkała koło Sokala. Nie wiedząc o zbrodni i wyjeździe rodziny szukała ich przez Czerwony Krzyż. W latach 50. matka wysyłała paczki żywnościowe siostrze, która została na Ukrainie. Losy przyrodniego rodzeństwa – nawiązanie kontaktu z przyrodnim bratem – wizyta matki na Ukrainie w latach 60. Boh. pierwszy raz była na Ukrainie w 1970 i 2003 r.
[00:53:24] Boh. będąc w Pawłowie poszła do rodzinnego domu ze swoim przyrodnim bratem – przyjęcie przez ukraińską rodzinę, która tam mieszkała. W sadzie rosły jabłonie sadzone przez ojca. Podróże po Ukrainie – przepustki wydawane przez milicję w 1970 r. Boh. będąc we Lwowie rozmawiała z bratem po polsku – uwaga poczyniona przez Ukrainkę.
[00:59:06] Powrót matki do domu w kwietniu 1944. Pogrzeb siostry i jej narzeczonego odbył się bez księdza, którego zamordowali banderowcy – przyrodnie siostry bały się przyjść na uroczystość. W 2003 r. boh. nie odnalazła grobu siostry na zaniedbanym cmentarzu. [+]
[01:01:33] Siostry boh. były chorowite, boh. opowiedziała matce o przebiegu zbrodni. Sąsiad, Polak, przyszedł pod dom zobaczyć, co się dzieje i Ukraińcy zastrzelili go wychodząc. [+]
[01:03:50] Podczas napadu zamordowano 39 osób, pan Grzeszczuk z Dzierżoniowa napisał książkę o napadzie i wymienił nazwiska zamordowanych. Boh. składała zeznania w IPN we Wrocławiu. Po przyjeździe na Ziemie Odzyskane matka wyszła za mąż, zmarła w 1973 r.
[01:06:46] Pogrzeby ofiar napadu odbyły się wcześniej niż pogrzeb siostry.
[01:07:33] Rozważania na temat ukraińskiego nacjonalizmu i możliwości pojednania. Antoni Grzeszczuk był w polskiej samoobronie i opowiadał boh. o tym, co się działo na Wołyniu. Wrażenia z pobytu na Ukrainie w 2003 r., dom Przystańskich był opuszczony, u Kutunów mieszkali krewni.
[01:11:57] Przejawy traumy – koszmarne sny. Mieszkając w Woli Roźwienickiej boh. bała się, że matka ją zostawi – wyprawy do Jarosławia. Boh. poszła do szkoły i przed wyjazdem na zachód ukończyła dwie klasy. Przez jakiś czas we wsi mieszkali radzieccy żołnierze – w domu kwaterowało dwóch czerwonoarmistów. Sasza mył się w przeręblu.
[01:17:56] Siostra Antonina straciła mowę podczas nalotu na Lwów i zaczęła mówić dopiero po kilku latach.
[01:18:40] W domu w Opoczku już nie było Niemców, ale matka i siostra spotkały ich wcześniej. Wyjazdy Niemców z okolicy. W Makowicach był pałac, w którym mieszkali Rosjanie, w majątku pracowali Niemcy, którym nie pozwolono wyjechać. Jeden z nich kilka razy uciekał, ale go łapano – samobójstwo chłopaka. Potem w majątku zrobiono PGR. W 1956 r. ostatni Niemcy wyjechali. Jedna z Niemek wyszła za Michała Terlikowskiego – wyjazd rodziny do Niemiec w latach 70.
[01:23:30] W Dzierżoniowie po wojnie mieszkało wielu Żydów. Boh. znała Marię Goldman, polonistkę, Żydówkę, która pomagała młodym nauczycielom. W 1968 r. wyjechała z Polski.
[01:26:28] Szkoła po wojnie – boh. nie opowiadała o swoich przeżyciach. Rozważania na temat przekazywania wspomnień młodszym pokoleniom. Spotkania Kresowiaków, wydawnictwa tematyczne.
[01:31:20] Mąż boh. urodził się w Lublinie, był wychowankiem domu dziecka, adoptowanym przez wychowawcę placówki, Aleksandra Wieliczko. Matka męża zmarła na gruźlicę, a ojciec oddał dzieci do ochronki.
[01:34:25] W Pawłowie mieszkał poeta Kornel Ujejski, który ufundował we wsi pomnik po zniesieniu pańszczyzny. Popiersie poety, znajdujące się we Lwowie, zostało oddane przez Rosjan i obecnie znajduje się w Szczecinie.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..