Anna Bronowicka z d. Andrzejewska (ur. 1940, Niwa) – jej ojciec jako nastolatek wyjechał do pracy we Francji, do Polski wrócił w 1933 roku. Podczas okupacji uciekł z aresztu gestapo, poszukiwany przez Niemców listem gończym ukrywał się na terenie Niemiec, do Polski wrócił w 1945 r. Anna Bronowicka rozpoczęła edukację w 1946 r. Po ukończeniu szkoły podstawowej przez trzy lata pracowała na poletkach doświadczalnych Stacji Hodowli Roślin w Kalinowej. W 1959 roku wyjechała do Jordanowa Śląskiego, gdzie w sezonie letnim pracowała na polu oraz w rozlewni napojów. Przez kolejny rok była salową w izbie porodowej ośrodka zdrowia w Jordanowie Śląskim, a potem dróżniczką, pracowała też w zakładzie obróbki kamienia „Nefryt”. W latach 1962-65 była bufetową w miejscowej gospodzie. W kwietniu 1965 wyszła za mąż za Ryszarda Bronowickiego i przez kolejne trzy lata mieszkała z mężem u teściów w Łagiewnikach. Prowadziła sklep w Sieniawce oraz kiosk spożywczy w cukrowni w Łagiewnikach, a w latach 70. i 80. sklepy w Bielawie. W maju 2006 roku przeszła na emeryturę. W 2017 roku zmarł jej mąż. Ma syna Jarosława (ur. 1965), córkę Jagodę (ur. 1967) i pasierba Bogdana (ur. 1959). Mieszka w Bielawie w poniemieckim domu, do którego wprowadziła się wraz z mężem w 1969 roku.
więcej...
mniej
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1940 w Niwie, w powiecie sieradzkim.
[00:00:30] Ojciec jako nastolatek wyjechał do Francji i tam pracował, po powrocie do kraju ożenił się w 1934 r. i poszedł do wojska, gdzie służył w łączności. Starsza siostra Janina urodziła się w 1936 r.
[00:02:08] Ojciec brał udział w kampanii wrześniowej, w okolicach Przemyśla znalazł się między oddziałami niemieckimi i sowieckimi, udało mu się jednak zdobyć cywilne ubranie i wrócić do domu.
[00:03:45] Przedstawienie rodziców: Marianny i Teodora. Rodzina nie chciała podpisać volkslisty – ucieczki z domu w okolice Kalisza. Wuja zabrano do obozu pracy przymusowej w Lesznie.
[00:07:37] Ojciec dostarczał żywność Żydom przebywającym w obozie przejściowym w Sieradzu. Żydzi w niedługim czasie zostali wywiezieni do Łodzi.
[00:09:13] Ojciec we Francji pracował w zakładach spirytusowych. Po powrocie wybudował nowy dom, była w nim wędzarnia – w 1942 r. rodzina, zagrożona wywózką, wyjechała, ale ojciec pozwolił sąsiadowi uwędzić szynkę. W tym czasie przyjechali Niemcy, którzy zobaczyli dwóch uciekających mężczyzn i zastrzelili ich, aresztowano ojca, który wrócił do domu i przewieziono go do Gruszczyc. Ojciec, naprawiając budę dla psa, znalazł strażacki toporek, z którym wrócił do celi. Po ucieczce z aresztu ukrywał się, pomagała mu matka, ponieważ żona była pilnowana przez Niemców. Rodzinie odebrano dom, matkę z dziećmi przesiedlono do glinianej lepianki i tu urodził się młodszy brat. [+]
[00:18:35] Matka musiała chodzić do kopania okopów, dziećmi opiekował się dziadek i starsza siostra – żywność na kartki. Jedną z kartek matka wysyłała bratu do obozu w Lesznie. Ojciec poszedł pieszo i bez dokumentów do Friedlandu w Niemczech, gdzie mieszkała jego siostra, która wyszła za Niemca – okoliczności przejścia przez granicę. Ciotka miała dwóch synów: Paula i Gerarda, Gerard zginął pod Dunkierką, a Paul walczył na froncie wschodnim. Ciotka przysyłała paczki matce. [+]
[00:25:00] Ojciec, poszukiwany listem gończym, ukrywał się w Niemczech, często zmieniając miejsce pobytu. Po zakończeniu wojny wrócił do domu. Wspomnienie sukienki z dzieciństwa. Moment wyrzucania ciężarnej matki z dziećmi z domu – wspomnienie Niemca, który kopnął matkę. W czasach gierkowskich boh. pracowała z mężem w sklepie w Bielawie – reakcja, gdy weszła niemiecka wycieczka. Boh. była bardzo przywiązana do ojca – pogorszenie stanu zdrowia po jego ucieczce. W okolicy Niemcy przeprowadzali próby z rakietami V-1 i V-2 – wyrywanie drzew z korzeniami. [+]
[00:33:10] Ucieczka Niemców przed Armią Czerwoną – zapach pasztetu, który jedli niemieccy żołnierze. Wspomnienie chleba z czasów okupacji. Folksdojcze mieli podwójne kartki, dostawali lepszą żywność i nie wywożono ich na roboty. [+]
[00:36:40] Trzech braci babci zginęło na wojnie, trzej byli nauczycielami – ojciec podczas wyburzania starego domu znalazł schowek na książki.
[00:38:45] Rewizje w domu – siostra ukryła kartkę od ojca w torebce z cukrem. Sołtys folksdojcz donosił na sąsiadów. Na liście gończym było zdjęcie ojca – pomoc brata mieszkającego w Niemczech.
[00:41:03] Powrót ojca do domu – przywiezione podarunki. Ojciec nie chciał wracać do Polski, ale matka nie chciała wyjeżdżać z kraju. Wspomnienie drogi do lekarza – jazda furmanką z sąsiadem, którego potem aresztowało gestapo, zmarł w obozie. Trudne warunki życia po wojnie – budowa stodoły. Po aresztowaniu ojca sąsiedzi rozkradli dobytek rodziny. [+]
[00:49:30] Wuj wrócił z obozu w 1945 r. – pobicie za próbę ucieczki. Ojciec wybudował stodołę, w której rodzina zamieszkała razem ze zwierzętami gospodarskimi. Dom, wybudowany przed wojną, dostał folksdojcz, który przetransportował go do Łubnej. Po wojnie ojciec nie zdołał odzyskać domu ani zabudowań gospodarczych. Sołtys z czasów okupacji i inni folksdojcze zapisali się do partii i nie ponieśli kary za swoją działalność. Losy rodziny sołtysa. [+]
[00:56:20] Trudne warunki życia rodziny. W 1946 r. boh. poszła do szkoły. Nauczycielka, pani Piórkowska, była Rosjanką.
[00:59:23] Wycofywanie się Niemców przed frontem. Ojciec wracał do Polski konnym wozem – przejazd przez most pontonowy na Odrze, gwałty popełniane przez czerwonoarmistów na Niemkach, grabieże.
[01:01:32] Wojenna trauma – odbicie w snach. Uraz po napadzie na sklep, w którym boh. pracowała. Powód wyjazdów do pracy w Niemczech, opinia na temat Niemców.
[01:04:20] Kuzyn Paul walczył na froncie wschodnim i udało mu się przeżyć wojnę. Boh. przyjechała na Ziemie Odzyskane w 1959 r., wcześniej chciała zostać zakonnicą – warunki przyjęcia do zakonu. Po ukończeniu szkoły podstawowej pracowała na poletkach doświadczalnych Stacji Hodowli Roślin w Kalinowej. Zarobki siostry pracującej w fabryce w Łodzi. Powody wyjazdu na Ziemie Zachodnie – boh. pracowała w rozlewni w Jordanowie, potem jako salowa na porodówce i w jordanowskiej gospodzie. Mąż pochodził z Wołynia, wielu członków jego rodziny zginęło podczas rzezi w 1943 r.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.